Ένα εικονοστάσι σε κάθε σπίτι

Εμείς είχαμε μόνο ένα καντήλι δίπλα στον νεροχύτη, κι αυτό όχι πάντα αναμμένο, αλλά η γιαγιά μου στις Συκιές είχε κανονικό, κλασικό εικονοστάσι. Εκεί μέσα φύλαγε μερικές εικονίτσες, είτε κορνιζαρισμένες είτε απλώς τυπωμένες σε χαρτί, μαζί με κάτι ξεραμένα λουλούδια από επιτάφιο, ένα πακέτο φιτιλάκια και καρβουνάκια για το θυμιατό, το ίδιο το θυμιατό, μία μίνι σύνοψη, και βέβαια το καντήλι της. Τέτοια πράγματα. Κατά την παράδοση που ισχύει για μνήματα, ναούς και ξωκλήσια, το είχε κρεμασμένο στον ανατολικό τοίχο του σπιτιού. Καθώς δεν χωρούσε ή δεν βόλευε να μπει στο μικρό καθιστικό της ή στην κρεβατοκάμαρα, είχε επιλέξει να το έχει στην κουζίνα της, δίπλα στην παγωνιέρα, όπου μπορούσε να κάνει τα μικρά τελετουργικά της χωρίς να τη βλέπει ή να την ενοχλεί κανείς.

Αυτή η μικρή άσκηση βοηθά στην ενδοσκόπησή μας με τρόπους που δεν έχουμε φανταστεί. Γιατί δεν υπάρχει κάτι ανάλογο με το εικονοστάσι μας

Με το εικονοστάσι αυτό ήταν συνδεδεμένες διάφορες ιστορίες, κάποιες από τις οποίες ακραιφνώς θαυματουργές. Όπως τότε σε μία κρίση που το εικονοστάσι άρχισε να τρέμει, τα πορτάκια του άνοιξαν με θόρυβο, και μια εικόνα πήδηξε από μέσα και στάθηκε πάνω στο τραπέζι όρθια και χωρίς να τη στηρίζει τίποτε, τρέμοντας και βγάζοντας χαμηλούς ήχους. Η γιαγιά μου συνήθιζε να βλέπει τέτοια πράγματα. Δεν πειράζει.

Σε πολλούς πολιτισμούς, τα εικονοστάσια, αυτοί οι μικροί οικογενειακοί βωμοί, είναι ιεροί χώροι αφιερωμένοι στον Θεό, σε συγκεκριμένους αγίους, ή, κυρίως σε κάποιες ανατολικές θρησκείες, στη μνήμη των προγόνων. Χρησιμεύουν σαν σημεία εστίασης για μικρές καθημερινές τελετουργίες, παρέχοντας στους ενοίκους του σπιτιού ένα μέρος για ατομική προσευχή, πνευματική συγκέντρωση, αναστοχασμό, και ευγνωμοσύνη. Ωστόσο, δεν θρησκευόμαστε όλοι. Ούτε πιστεύουμε όλοι. Κατ’ αυτά, και για όποιον θα μπορούσε να δει με καλό μάτι έναν τέτοιο οικογενειακό βωμό, η έννοια του εικονοστασίου μπορεί να διευρυνθεί και, μερικώς, να τροποποιηθεί ανάλογα με τις δικές μας ανησυχίες και την προσωπική μας πίστη.

Προτείνω την κατασκευή ενός εικονοστασίου που θα έχει βιβλία, εικόνες, αγαλματάκια, action figures κλπ. κλπ. των προσωπικοτήτων που αγαπάμε: αυτών που μας διαμόρφωσαν και μας έκαναν κατά μεγάλο ποσοστό αυτό που είμαστε σήμερα. Μπορεί να είναι συγγραφείς προφανώς, μουσικοί και καλλιτέχνες.

Μπορούμε να βάλουμε φωτογραφίες τους, βιβλία τους, κασέτες, ένα παλιό CD ή ένα σαρανταπεντάρι βινύλιο, αποκόμματα από τον Τύπο, παλιά τεύχη περιοδικών, εισιτήρια συναυλιών, παρτιτούρες, μινιατούρες μουσικών οργάνων, μια λευκή βασίλισσα, ένα φυλλάδιο, το σήμα της ομάδας μας, ακόμη ένα βιβλίο, μια ποιητική συλλογή με άκοπα φύλλα, ένα αυτοκινητάκι, ένα μπρελόκ, το κολάρο του σκύλου μας που πέθανε, οτιδήποτε μπορεί να μας συνδέσει με το παρελθόν μας, οτιδήποτε έχει διαμορφώσει τη σκέψη μας, την κοσμοθεώρησή μας: τη ματιά μας στη ζωή, στο σύμπαν και στα πάντα, δηλαδή στον εαυτό μας.

Μιλάμε για όμορφα, ιερά πραγματάκια που μπορούν να μας εμπνεύσουν, να τονώσουν τη δημιουργικότητά μας και να εμπλουτίσουν τη ζωή και την καθημερινότητά μας. Όποια κρίνουμε εμείς.

Έμπνευση και κίνητρο
Ένας οικογενειακός βωμός με τις εικόνες ή τα σύμβολα αγαπημένων συγγραφέων, μουσικών, καλλιτεχνών και άλλων (θα μπορούσε να είναι η Ρόζα Παρκς — τυχαίο παράδειγμα), χρησιμεύει σαν μόνιμη πηγή έμπνευσης. Κάθε φορά που περνάτε από μπροστά του ή, κυρίως, όταν κάθεστε για λίγο εκεί κοιτώντας το και μελετώντας το περιεχόμενό του, έρχεστε σε στενή επαφή με τη δουλειά τους και με τον αντίκτυπο που είχε, και εξακολουθεί να έχει, στη ζωή σας. Αυτό μπορεί να πυροδοτήσει τη δημιουργικότητά σας και να σας παρακινήσει να κυνηγήσετε τα πάθη σας με ανανεωμένο σθένος.

Προσωπική ανάπτυξη και την ταυτότητα
Οι άνθρωποι που θαυμάζουμε —παλιοί και σύγχρονοι— δεν έπαιξαν απλώς σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας και των αξιών μας: το κάνουν ακόμα. Δημιουργώντας έναν ειδικό χώρο για όλους αυτούς, αναγνωρίζετε την επιρροή τους στην προσωπική σας ανάπτυξη. Λέτε, «Αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι, χωρίς να το ξέρουν, χωρίς να με ξέρουν, με βοήθησαν να γίνω αυτό που είμαι σήμερα. Με έπλασαν». Κάθε ειλικρινής πράξη αναγνώρισης και αυτοσυνειδησίας μάς βοηθά να κατανοήσουμε ακόμη καλύτερα τον εαυτό μας και τη θέση του στον κόσμο. Πράγμα διόλου αμελητέο.

Ενσυνείδητος στοχασμός
Ένας οικογενειακός βωμός βοηθά να έχουμε κάποιες στιγμές πραγματικού στοχασμού. Είναι το μέρος όπου θα σταματήσουμε μια φορά την ημέρα, ή τις Κυριακές, ή όποτε επιλέξουμε —ίσως την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς;— για να αναλογιστούμε τι μας έμαθαν οι δάσκαλοί μας με το έργο τους. Και όχι μόνο: κάθε φορά που στοχαζόμαστε πάνω σ’ αυτό, βλέπουμε πώς η σοφία και η δημιουργικότητά τους μπορούν να εφαρμοστούν περαιτέρω στη ζωή μας. Αυτή η μικρή άσκηση βοηθά στην ενδοσκόπησή μας με τρόπους που δεν έχουμε φανταστεί. Γιατί δεν υπάρχει κάτι ανάλογο με το εικονοστάσι μας.

Οικογενειακοί δεσμοί
Η δημιουργία και η διατήρηση ενός οικογενειακού βωμού μπορεί να είναι μια συλλογική οικογενειακή δραστηριότητα, εφόσον δεν ζούμε μόνοι. Κάθε μέλος της οικογένειας μπορεί να συνεισφέρει στο εικονοστάσι τα πρόσωπα, τα πράγματα και τις εικόνες που εμπνέουν το ίδιο: κολλητά στον Κάφκα και τον Νταρθ Βέιντερ μπορεί να στέκεται υπερήφανος ο Μπομπ Σφουγγαράκης — ο Πίνχεντ δίπλα στην Τέιλορ Σουίφτ και τον Στίβεν Κινγκ — ο Μότσαρτ χέρι-χέρι με τον Σκαθαροζούμη, τον Πελέ και τον Κουίκουεγκ. Το οικογενειακό εικονοστάσι μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές συζητήσεις σχετικά με το γιατί αυτά τα άτομα είναι σημαντικά, ενώ η κοινή αυτή δραστηριότητα ενισχύει τους οικογενειακούς δεσμούς δίνοντας μία καλή εικόνα για τις αξίες και τα ποικίλα ενδιαφέροντα των μελών της οικογένειας.

Καταφύγιο θετικών πραγμάτων
Στο εικονοστάσι μας βάζουμε μόνο εκείνους τους ανθρώπους και εκείνα τα πράγματα που μας εμπνέουν. Πράγματα, δηλαδή, καλά. Σε έναν κόσμο γεμάτο άσχημες ειδήσεις, θάνατο και αρνητικότητα, ο οικογενειακός μας βωμός θα είναι ένα καταφύγιο, ένα άσυλο θετικότητας. Ένας μικρούλης χώρος αφιερωμένος στις θετικές επιρροές στη ζωή μας, κάτι που με την ύπαρξή του και μόνο θα μας υπενθυμίζει την ομορφιά, τη σοφία και τη δημιουργικότητα που υπάρχουν στον κόσμο, δίπλα στην κακία, τη βία και τη φρίκη. Αυτό μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα αναζωογονητικό στις δύσκολες στιγμές. Και οι δύσκολες στιγμές δεν είναι λίγες.

Διά βίου μάθηση
Ένας βωμός αφιερωμένος στα πρόσωπα που είχαν βαθιά επιρροή στη ζωή μας μπορεί να χρησιμεύσει και σαν εφαλτήριο για διά βίου μάθηση. Όλοι έχουμε τους αγαπημένους μας, φέρ’ ειπείν, συγγραφείς, αλλά σπανίως, αν όχι ποτέ, ανατρέχουμε στα βιβλία τους. Κρατώντας τους όμως ανά πάσα στιγμή μπροστά μας, και όχι ξεχασμένους στα ράφια της βιβλιοθήκης μας, έχουμε περισσότερες ευκαιρίες να ξαναθυμηθούμε το έργο τους, να εμβαθύνουμε σε αυτό, ή να διαβάσουμε συγγραφείς που εμπνεύστηκαν και εκείνοι από τους ίδιους. Μια τέτοια συνεχής και αδιατάρακτη αναζήτηση γνώσης, πολιτιστικής συνέχειας, ψυχαγωγίας και διασκέδασης δεν μπορεί παρά να εμπλουτίσει την πνευματική και συναισθηματική μας ζωή, και βέβαια την καθημερινότητά μας.

Πολιτιστική και ιστορική συνείδηση
Τιμώντας μια ποικιλία μορφών από διαφορετικούς πολιτισμούς, διαφορετικές ιστορικές περιόδους, διαφορετικό μπακγκράουντ, διαφορετικά είδη, διαφορετικές τέχνες κλπ., αναπτύσσουμε την πολιτιστική και ιστορική μας συνείδηση, συνειδητοποιώντας πάντα από την αρχή πόσο σπουδαία και απαραίτητη είναι η τεράστια ταπισερί των ανθρώπινων επιτευγμάτων, πόσο σημαντική είναι η διασύνδεση των διαφορετικών καλλιτεχνικών και πνευματικών παραδόσεων — αυτό δηλαδή που λέμε διαφορετικότητα, κομμάτι του οποίου είμαστε και εμείς. Στην πορεία των χρόνων, τα παιδιά μας θα το εκτιμήσουν.

Do It Yourself
Δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες στη δημιουργία του προσωπικού μας εικονοστασίου. Ακολουθούν μερικές ιδέες, μαζί με μια-δυο πρακτικές συμβουλές για τη δημιουργία του δικού σας οικογενειακού βωμού:

• Ξεκινήστε βρίσκοντας το μέρος όπου θα τον στήσετε. Βρείτε ένα ήσυχο, κάπως απόμερο σημείο στο σπίτι σας. Μπορεί να είναι ένα τραπεζάκι, ένα ράφι ή ακόμα και μια γωνιά ενός δωματίου. 

• Επιλέξτε φωτογραφίες, βιβλία, LP, φιγούρες δράσης, ή οποιοδήποτε αντικείμενο αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους και τα πράγματα που θαυμάζετε και που σας διαμόρφωσαν. 

• Κάντε τον χώρο να ξεχωρίζει. Προσθέστε κεριά, αποξηραμένα άνθη, ή άλλα διακοσμητικά στοιχεία που σας αρέσουν. Αν αγαπάτε τη γάτα σας, ή γενικώς τις γάτες, βάλτε και το κουδουνάκι της εκεί. Φροντίστε να είναι όμορφο και διακριτικό. 

• Ίσως επιλέξετε ένα είδος πραγματικού εικονοστασίου, για να έχετε εκεί μέσα κλεισμένα όλα τα πράγματα που σας εμπνέουν. Επίσης, έτσι δεν θα σκονίζονται. 

• Ενθαρρύνετε κάθε μέλος της οικογένειας να συνεισφέρει εξίσου. Η διαδικασία θα σας φέρει πιο κοντά, και όλο αυτό μπορεί να έχει αρκετή πλάκα. Μην το γελάτε. 

• Ορίστε μία ημέρα την εβδομάδα (κάθε Κυριακή;…) ή μία ημέρα τον μήνα ή τον χρόνο για να περνάτε λίγη ώρα στον βωμό σας. Μπορεί να είναι ένα λεπτό, ή δέκα, ή μισή ώρα. Καθίστε εκεί, χαθείτε στις σκέψεις σας, διαλογιστείτε, ή απλώς παίξτε με τα πραγματάκια στο εικονοστάσι σας. Κάντε το μόνοι, ή όλοι μαζί.

Συμπέρασμα
Ένας οικογενειακός βωμός αφιερωμένος στους καλλιτέχνες και σε όλους τους άλλους που μας διαμόρφωσαν δεν είναι ακόμη ένα διακοσμητικό στοιχείο στο σπίτι σας, ή η αφίσα στον τοίχο ενός εφηβικού δωματίου: όντας ένα καταφύγιο θετικών και ωραίων πραγμάτων και μία απτή απόδειξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας και σοφίας, μπορεί να λειτουργήσει σαν μία συνεχής και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Με την κατασκευή και τη συντήρησή του δεν τιμάτε απλώς την επιρροή στη ζωή σας όλων αυτών των σπουδαίων προσωπικοτήτων, αλλά τους βάζετε ενεργά στην καθημερινότητά σας. Κρατάτε την παιδική σας ηλικία κοντά, συνδέεστε με τα άλλα μέλη της οικογένειάς σας και παίρνετε κάθε τόσο γενναίες δόσεις χαράς και συγκίνησης. Ίσως μάλιστα ξεκινήσετε μια νέα οικογενειακή παράδοση έτσι.