Ταυτότητα φύλου, σεξουαλικός προσανατολισμός, διακρίσεις, και παιδιά: Πώς μπορούμε να τους εξηγήσουμε τι συμβαίνει;
Θα σας φανεί σαν… βιωματική ιστορία, αλλά δεν είναι. Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία τέτοια, κι ας είμαι εκπαιδευμένος ακριβώς γι’ αυτό. Λοιπόν, εκεί που καθόμουν με τον σκυλάκο μου χθες το βραδάκι στο γνωστό σιντριβάνι, πέρασε ένας φίλος και μου είπε, «Καλά αυτά που λες, τα δέχομαι όλα και τα λοιπά, αλλά έχω ένα θέμα — που δεν το έχεις εσύ: γιά πες, τι να πω στη δεκάχρονη κόρη μου όταν βλέπει ένα nonbinary άτομο, ή έναν άντρα ντυμένο αλλόκοτα, με φτερά και πούπουλα;» Είπα πως καταλαβαίνω, κούνησα το κεφάλι και καληνυχτιστήκαμε. Και του απαντώ από εδώ, καθώς δεν είμαι του προφορικού.
Ταυτότητα φύλου και παιδιά: Πώς μπορούμε να τους εξηγήσουμε τι συμβαίνει;
Καταρχάς, αυτό δεν είναι το πιο δύσκολο ερώτημα που μπορεί να κάνει ένα παιδί στους γονείς του. Πιθανότατα, είναι το νούμερο 100 από άποψη δυσκολίας. Από την άλλη, το ίντερνετ είναι γεμάτο με τέτοια θέματα, με τέτοια παιδαγωγικά Q&A, και πραγματικά όποιος θέλει να ενημερωθεί γι’ αυτό ή για οποιοδήποτε άλλο κρίσιμο ερώτημα μπορεί να βρει άπειρες απαντήσεις, απλές, εύληπτες, λειτουργικές, δουλεμένες ξανά και ξανά, και μάλιστα από ειδικούς. Ακόμη, το θέμα της ταυτότητας φύλου μάλλον δεν θα έπρεπε να απασχολεί ένα παιδί δέκα ετών, καθώς όλα τα θέματα διαφορετικότητας συζητιούνται από πολύ νεαρότερες ηλικίες.
Για παράδειγμα, τα μισά βιβλία παιδικής λογοτεχνίας (προσχολικής και πρωτοσχολικής) αφορούν ακριβώς τη διαφορετικότητα, τη συμπερίληψη και την αποδοχή του Άλλου ως απολύτως ισότιμου. Αυτό είναι κάτι που το έχουμε κερδίσει σαν κοινωνίες καιρό τώρα, δόξα τω Θεώ. (Μιλώ για τις φυσιολογικές κοινωνίες τού 21ου αιώνα, όχι για τις θεοκρατίες τύπου Ιράν, π.χ., ή για απολυταρχικά καθεστώτα τύπου Πούτιν). Μάλιστα, έχω την εντύπωση ότι το παρακάνουμε καμιά φορά. Δηλαδή, εντάξει. Προσωπικά λατρεύω τα pure fun βιβλία, αλλά σίγουρα δεν είμαι το μέτρο. Έπειτα, μπορεί να κάνω και λάθος.
Γενικά πάντως υπάρχουν πολλοί οδηγοί για γονείς, για ΟΛΑ τα θέματα ξαναλέω. Και γραμμένα από τους καλύτερους. Και όχι από εμένα: εγώ σαν πατέρας έλεγα στην κόρη μου όταν ήταν μικρή ότι, «Μπα, μια χαρά είναι τα ναρκωτικά, αλλά είναι ακριβά. Αυτά που μπορούν να πάρουν άνθρωποι σαν κι εμάς είναι κάτι σκόνες, κάτι ταλκ, κάτι πούδρες ανακατεμένες με ό,τι βάλει ο νους σου, που σε αρρωσταίνουν και σου κάνουν το μυαλό πουρέ. Οπότε είναι τελείως άκυρα. Για να μη μιλήσω για τα μπλεξίματα με τον νόμο». Δεν συνιστώ να μεγαλώνετε έτσι τα δικά σας παιδιά. Από την άλλη, η κόρη μου δεν έχει καπνίσει ούτε τσιγάρο στη ζωή της, ποτέ. Δεν πίνει ούτε αλκοόλ. Διάολε, δεν πίνει καν κοκακόλα.
Η πρώτη και καλύτερη απάντηση που μπορεί να δώσει στο παιδί του είναι αυτή: «Δεν ξέρω». Γιατί πράγματι δεν ξέρει.
Τώρα, για να απαντήσω στον φίλο, καταρχάς να του πω ότι η πρώτη και καλύτερη απάντηση που μπορεί να δώσει στο παιδί του είναι αυτή: «Δεν ξέρω». Γιατί πράγματι δεν ξέρει. Κι αν όχι αυτός, δεν ξέρουν οι περισσότεροι. Τα θέματα αυτά ΔΕΝ τα ξέρει ο κόσμος. Θα έπρεπε να τα ξέρει; Όχι, δεν είναι απαραίτητο. Ούτε εγώ ξέρω πάνω από τα μισά. Έχω βέβαια μπούκμαρκ ένα σχετικό γλωσσάρι, αλλά όσες φορές και να το συμβουλευτώ, πάλι θα ξεχάσω κάποια πράγματα την επόμενη φορά και θα μπερδευτώ.
Οπότε, τι κάνουμε; Το εξής: απαντάμε με σεβασμό, με ανοιχτό μυαλό, και με προθυμία να μάθουμε και οι ίδιοι. «Δεν ξέρω, μπρο». «Μη με λες μπρο, ακούγεται τόσο αρχαίο». «Θα σε λέω όπως θέλω, ντουντ». Και μετά: «Και γιά πες: θες να το ψάξουμε μαζί;» Δεν πειράζει καθόλου να παραδεχόμαστε ότι δεν γνωρίζουμε κάτι. Ένας δήθεν παντογνώστης μπαμπάς ή μία μαμά-Google μπορεί να τρομάξουν ένα παιδί και να το κάνουν να νιώθει μειονεκτικά. Καλλιεργήστε όσο περισσότερο μπορείτε αυτή την αίσθηση εμπιστοσύνης, θα σας χρειαστεί: είναι το υπόστρωμα της καλής, γερής, ισόβια στενής και αγαπητικής σχέσης.
Τώρα, όταν μιλάμε με ένα παιδί δέκα χρονών για μη δυαδικές ταυτότητες, οκέι, δεν κάνουμε και την πιο εύκολη κουβέντα στον κόσμο. Δηλαδή, αυτή τη στιγμή αν ρωτήσεις εκατό δημοσιογράφους τι είναι μία τρανς γυναίκα, θα σου απαντήσουν σωστά ΜΟΝΟ οι μισοί. Κι αυτή («Τι είναι μία τρανς γυναίκα;») είναι η πιο απλή ερώτηση σχετικά με τα LGBTQIA+ θέματα. Μάλιστα, ακόμη λιγότεροι θα ξέρουν τι σημαίνει το αρκτικόλεξο LGBTQIA+. Και ειδικά αυτό το συν στο τέλος.
Δεν τα ξέρει ο κόσμος. Δεν τα ξέρετε ούτε εσείς. Δεν τα ξέρει το παιδί σας βέβαια. Αλλά μπορείτε να τα προσεγγίσετε μαζί. Νομίζω πατώντας πάνω σε δύο σανίδες, μια κανονική και μια πιο πλατιά.
Η κανονική μπορεί να αναφέρεται γενικώς στον σεξουαλικό προσανατολισμό, αφενός, και στο φύλο και τις πολλαπλές του εκφάνσεις, αφετέρου. Μεγάλο θέμα; Ναι. Πολύ μεγαλύτερο από το, «Μαμά, εγώ πώς έγινα;» Μπα. Εκείνο ήταν ένα ερώτημα που έκαναν τα παιδάκια από τω καιρώ εκείνω που οι γονείς τους φορούσανε προβιές και τσαρούχια, μέχρι και στα 60s, με τη χούντα. Μετά τη Μεταπολίτευση αλλάξανε τα πράγματα. Και η Μεταπολίτευση έχει μισό αιώνα που πέρασε. Ζούμε στο σήμερα, και το σήμερα είναι σούπερ ντίτζιταλ. Έχουμε ΑΙ, σκυλιά-ρομπότ, ιδιωτικούς πυραύλους. Οκέι, μπορεί να μην αποκτήσουμε ποτέ μέσα στην επόμενη εικοσιπενταετία αυτόνομα αυτοκίνητα (γιατί αυτόνομα…) και να μην απαλλαγούμε από ΟΛΟΥΣ τους δικτάτορες και πάλι μέχρι το ’50, αλλά θα είμαστε σε πολύ καλό δρόμο. Και, ναι, τότε πια θα έχουν πάψει να ακούγονται διάφοροι να λένε, «Το Netflix θέλει να μας κάνει όλους τοιούτους». Κι αν το λέει ακόμα κάποιος, θα το λέει μέσα από το τρελάδικο.
Το να πούμε ότι ένα αγόρι μπορεί να συμπαθεί περισσότερο τα άλλα αγόρια και ένα κορίτσι τα άλλα κορίτσια δεν είναι δα και κάτι τρομερό. Ούτε το να πούμε ότι κάποιες φορές ένα παιδί που μοιάζει με αγόρι αισθάνεται πως είναι κορίτσι, και αντιστρόφως. Το να προσθέσουμε ότι αυτό συνέβαινε από πάντα, από τότε που υπάρχει άνθρωπος, και δεν μας το επέβαλε κανένας μπαμπούλας, είναι επίσης μία καλή ιδέα. Και βέβαια, είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ να πούμε στο παιδί μας ότι, «Και εννοείται, Αλέξανδρε-Κωνσταντίνε-Ιάγο, υπάρχουν πολλοί καραγκιόζηδες που πιστεύουν τα αντίθετα από αυτά, ΟΧΙ για άλλους λόγους, όχι επειδή έχουν άλλες πληροφορίες και άλλη… βιβλιογραφία, αλλά ΕΠΕΙΔΗ είναι καραγκιόζηδες». Είναι απαραίτητο το παιδί να καταλάβει πως γύρω του υπάρχουν, και πάντα θα υπάρχουν, ορκ. Τα ορκ είναι ο ΦΠΑ στο εισιτήριο της ζωής.
Η πλατιά σανίδα τώρα:
Λοιπόν, αγαπημένο μου παιδί —πείτε του—, το θέμα δεν είναι να μάθουμε τι είναι ο άλλος ακριβώς, ή γιατί έχει σημασία το they/them και όλα τα υπόλοιπα. Όχι. Το θέμα δεν είναι ο άλλος. ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ. Αυτό που έχει σημασία εδώ είναι η δικιά μας ενσυναίσθηση. Αυτό που έχει σημασία είναι να αποδεχτούμε τον άλλο, Ο,ΤΙ και να είναι. Αυτό που έχει σημασία είναι να ξέρουμε καλά, από μέσα μας, μέσα από τα κύτταρά μας, πως όλοι οι άνθρωποι αξίζουν αγάπη καλοσύνη και σεβασμό, ανεξάρτητα από αυτό που λέμε ταυτότητα φύλου, ανεξάρτητα από αυτό που λέμε σεξουαλικό προσανατολισμό, ανεξάρτητα από αυτό που λέμε φυλή, χρώμα, βάρος, ηλικία, ή ροζ και φουξ φτερά στο μπουφάν τους. Αυτό που έχει σημασία είναι να είμαστε ΣΥΜΜΑΧΟΙ με τους μη δυαδικούς συνομηλίκους και συμμαθητές μας, να είμαστε ΣΥΜΜΑΧΟΙ με τους γκέι συνομηλίκους και συμμαθητές μας, να είμαστε ΣΥΜΜΑΧΟΙ με τους Αλβανούς, τους Κινέζους, τους Αφρικανούς και όλους τους άλλους. Και όχι σύμμαχοι στα κουτουρού. Αλλά σύμμαχοι απέναντι σε όσους είναι εναντίον τους ΕΠΕΙΔΗ είναι μη δυαδικοί, γκέι, ξένοι ή ό,τι άλλο. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι είμαστε υποχρεωμένοι να αντισταθούμε στις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις σε όλες τις μορφές τους, ακόμη και παίζοντας ξύλο. Γιατί; Γιατί είναι σημαντικό. Γιατί και όμως κινείται. Γιατί εγώ είμαι ο Σπάρτακος. Γιατί εθνικόν είναι το αληθές. Και γιατί πρέπει να ξεχωρίζουμε από την πλέμπα και τον όχλο. Από τα ορκ.
Έχουμε φάει τόσες φάπες, τόση ανασφάλεια και πίεση πανταχόθεν, που αναζητάμε πια λίγη χαρά, λίγη χριστουγεννιάτικη τρέλα, λίγο τζέρτζελο, απ’ όπου κι αν προέρχεται
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
