Πώς η τηλεόραση μας έμαθε να είμαστε συνωμοσιολόγοι
Η σειρά της τηλεόρασης«The X-Files», ένα θρίλερ με θέμα την εισβολή εξωγήινων, είχε ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα σλόγκαν: «Η αλήθεια είναι εκεί έξω». Ήταν ταυτόχρονα μια υπόσχεση και μια πρόκληση, αναφέρει άρθρο των New York Times.
Αυτή η δυναμική ήταν, φυσικά, ένα πλεονέκτημα για μια σειρά της τηλεόρασης που εξελίχθηκε σε εκατοντάδες επεισόδια, ταινίες και αναβιώσεις. Είναι επίσης μέρος της γοητείας της συνωμοσιολογικής σκέψης γενικά.
Η αοριστία σε παρακινεί να βυθιστείς όλο και πιο βαθιά σε ένα θρίλερ, το οποίο τόσο καταναλώνεις όσο και βοηθάς να κατασκευαστεί. Λέει ότι η απουσία απαντήσεων είναι από μόνη της ένα είδος απόδειξης. Η απόδειξη είναι απόδειξη, όπως και η έλλειψη απόδειξης. Το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να ακολουθήσεις ένα ακόμα στοιχείο, να κάνεις ένα ακόμα κλικ, να κυνηγήσεις τον στόχο σου σαν ένα εξωτικό πουλί, ακολουθώντας το κάλεσμα της αλήθειας, της αλήθειας, της αλήθειας.
Οι τηλεοπτικές εκπομπές που βασίζονται σε συνωμοσίες δεν εφηύραν την ιδέα των συνωμοσιών και των μυστικών σχεδίων. Όπως έγραψε ο Richard Hofstadter στο δοκίμιο του 1964 «The Paranoid Style in American Politics» (Ο παρανοϊκός τρόπος στην αμερικανική πολιτική), ο πανικός για τους Μασόνους, τους Ιλουμινάτι και άλλα παρόμοια θέματα βασάνιζε τη δημόσια ζωή πολύ πριν από την εμφάνιση της τηλεόρασης. Ούτε η τηλεόραση δημιούργησε τη μυθολογία του QAnon ή τις υποψίες για τα αρχεία του Έπσταιν που τώρα ταράζουν το ίδιο το MAGA που συσπειρώθηκε γύρω από αυτές και άλλες εμμονές.
Όμως, όπως συμβαίνει συχνά με τις ιστορίες, οι τηλεοπτικές σειρές που γοήτευσαν εκατομμύρια θεατές μας έμαθαν να σκεφτόμαστε με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
Το «The X-Files», όπως και η κλασική σειρά «The Prisoner» της δεκαετίας του 1960 και οι παρανοϊκές ταινίες θρίλερ της δεκαετίας του 1970, ήταν προϊόν του 20ού αιώνα. Ήταν μια περίοδος συγκέντρωσης — κυβέρνηση, θεσμοί, μέσα ενημέρωσης — που εδραίωσε την πολιτιστική εξουσία, αλλά γέννησε την υποψία της αντικουλτούρας.
Ο Πάτρικ ΜακΓκούχαν, πρωταγωνιστής και δημιουργός του «The Prisoner», είπε ότι η καφκική του ιστορία για την κράτηση ενός κυβερνητικού πράκτορα, γνωστού μόνο ως «Νο 6», ήταν εν μέρει μια απάντηση στην καταπίεση της ατομικότητας από τα μεγάλα συστήματα. Ο Κρις Κάρτερ, δημιουργός του «The X-Files», ανέφερε ως πηγή έμπνευσης το Watergate — που τελικά αφορούσε μια πραγματική συνωμοσία — και την απώλεια της πίστης στις αρχές.
Η σειρά «The X-Files» είχε πολλά θέματα: εξωγήινους και τέρατα, καθώς και τη διαμάχη μεταξύ πίστης και αμφιβολίας, που προσωποποιούνταν από τους ειδικούς πράκτορες Μώλντερ και Σκάλυ. Αλλά είχε επίσης να κάνει με μια επίμονη, σκεπτικιστική θεωρία της εξουσίας — ότι οι νόμοι υπάρχουν για να προστατεύουν τους ισχυρούς και όχι για να τους περιορίζουν. Όπως λέει ένας από τους χαρακτήρες: «Οι νόμοι αυτής της χώρας τους προστατεύουν στο όνομα της εθνικής ασφάλειας. Δεν γνωρίζουν κανέναν νόμο».
Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 έδωσαν μια νέα τροπή στις συνωμοσιολογικές ταινίες θρίλερ. Σε σειρές όπως «24», «Sleeper Cell», «Rubicon» και «Homeland», η απειλή μπορεί να προέρχεται από τρομοκράτες που έχουν διεισδύσει στην κυβέρνηση ή από σκοτεινές δυνάμεις εντός της ή από ένα συνδυασμό των δύο. Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε την ανάπτυξη ιστοριών που μπορούσαν να είναι τόσο πατριωτικές όσο και ύποπτες, και αποτέλεσε αστείρευτη πηγή τρελών ανατροπών στην πλοκή.
Οι κακοί μπορεί να είναι πολιτικοί («Zero Day»), αιρέσεις («Lost»), επιστήμονες («Orphan Black»), δισεκατομμυριούχοι («Squid Game»), μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες («Common Side Effects»), δαίμονες («Evil»), εταιρείες («Mr. Robot») — ή, όπως στην πρώτη σεζόν του «True Detective», παιδόφιλοι, μια κατηγορία εχθρών που θα γινόταν πολιτικά ισχυρή.
Οι ιστορίες συνωμοσίας κάνουν τον κόσμο να φαίνεται πιο σκοτεινός και αδιαφανής, αλλά και πιο λογικός. Όπως οι θρησκευτικοί μύθοι, προσφέρουν μια εξήγηση για τα κακά που συμβαίνουν. Υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός μεγάλου σχεδίου, έστω και κακού.
Για έναν ηγέτη, οι θεωρίες συνωμοσίας επιτρέπουν να διατηρήσει την εξουσία, ενώ ταυτόχρονα να παρουσιάζεται ως αμφισβητίας των μεγαλύτερων δυνάμεων. Για τους οπαδούς, μετατρέπουν την απλή πολιτική πίστη σε συμμετοχή σε μια μεγάλη ιστορία. Η μεγάλη μυθολογία του QAnon — που παρουσίαζε τον πρόεδρο Τραμπ ως πολεμιστή ενάντια σε μια καμπάνια παιδεραστών, και την οποία ο ίδιος ενίσχυσε — έμοιαζε με ένα έργο πολυμεσικής αφήγησης, ένα λαβύρινθο από κείμενα, ανάλυση βίντεο, ανάλυση και προσεκτική ανάγνωση.
Τώρα, μία από τις συνωμοσιολογικές εμμονές που ενθάρρυνε ο πρόεδρος στρέφεται εναντίον της ίδιας της κυβέρνησής του. Οι οπαδοί του κινήματος MAGA εξεγείρονται για την απόφαση να μην δημοσιοποιηθούν επιπλέον αρχεία σχετικά με τον χρηματοδότη και σεξουαλικό εγκληματία Jeffrey Epstein.
15°
