Ημέρα της Γυναίκας: η έμφυλη βία και η αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος

Η Ημέρα της Γυναίκας αποτελεί διεθνή θεσμό που καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ για τον εορτασμό των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών επιτευγμάτων των γυναικών, την προώθηση της ισότητας τόσο μεταξύ αντρών και γυναικών, όσο και ανάμεσα στις γυναίκες. Επικρατεί η εντύπωση ότι η ισότητα έχει πλέον επιτευχθεί και πως στις μέρες μας ο θεσμός της Ημέρας της Γυναίκας, στην Ευρώπη τουλάχιστον, είναι μάλλον περιττός – σε κάποιους κύκλους μάλιστα υποστηρίζεται ότι θα ήταν προτιμότερο να καταργηθεί.

Η ισότητα όμως μπορεί να επιτευχθεί πλήρως μόνο αν δοθεί η απαραίτητη σημασία στη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τις γυναίκες ανά τον κόσμο, και στην αναγνώριση ότι διαφορετικές ομάδες έχουν διαφορετικές ανάγκες και συνεπώς αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα. Ας μην ξεχνάμε τις μεγάλες μισθολογικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών που εξακολουθούν να ισχύουν, καθώς οι Ευρωπαίες κερδίζουν κατά μέσο όρο 16% λιγότερο από ό,τι οι άντρες συνάδελφοί τους για την ίδια εργασία.

Η έμφυλη βία γνωρίζει τα τελευταία χρόνια πρωτοφανή έξαρση, όπως φαίνεται από τα στοιχεία για τις γυναικοκτονίες και τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας τόσο στην Ελλάδα όσο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν και η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας έχει πλέον τεθεί ρητά ως στόχος από τις περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η κατοχύρωση της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος είναι εξίσου θεμελιώδης για την κατάκτηση της πολυπόθητης ισότητας.

Μια δικαστική υπόθεση που βρίσκεται αυτή την περίοδο υπό διερεύνηση στη Δανία, και η οποία καταδεικνύει τη σπουδαιότητα του ζητήματος της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος, αφορά στη καταγγελία 143 γυναικών από την Γροιλανδία κατά της δανικής Πολιτείας για ένα συμβάν που έλαβε χώρα στα τέλη του 1960, όταν οι περισσότερες καταγγέλλουσες ήταν είτε έφηβες, είτε πολύ νέες.

Σύμφωνα με τις καταθέσεις των γυναικών που έχουν μηνύσει τη Δανία, κατά τη διάρκεια γυναικολογικής εξέτασης από Δανούς γιατρούς μία συσκευή αντισύλληψης τοποθετήθηκε στη μήτρα τους, δίχως να ζητηθεί η συγκατάθεσή τους. Στόχος αυτής της ιατρικής διαδικασίας ήταν η μείωση των γεννήσεων στην Γροιλανδία. Υπολογίζεται ότι στο διάστημα μεταξύ 1966 και 1970 4,500 γυναίκες και κορίτσια υπέστησαν εν αγνοία τους αυτή την επέμβαση.

Οι ενάγουσες κάνουν λόγο για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους – σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησε σε δυσκολία να κυοφορήσουν ή ακόμα και σε στειρότητα – απαιτώντας από τη Δανία αποζημίωση (€5.7m) ως αποκατάσταση της αδικίας που έχουν υποστεί. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι, ευτυχώς, όλα αυτά ανήκουν πλέον στο παρελθόν. H αλήθεια ωστόσο είναι ότι και σήμερα η αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος σε αρκετά μέρη του κόσμου δεν έχει κατοχυρωθεί.

Ο συστηματικός αγώνας ακροδεξιών ακτιβιστών σε Ευρώπη και Αμερική έχει ως συνέπεια την αμφισβήτηση του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε αυστηροποίηση του νόμου που κάνει τελικά δύσκολη (Ιταλία, Ισπανία), ή σχεδόν αδύνατη (Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία) την πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες που προσφέρουν διακοπή κύησης, ή ακόμα καθιστά την άμβλωση παράνομη υπό όλες τις συνθήκες, όπως ισχύει στη Μάλτα και δεκατρείς Πολιτείες της Αμερικής.

Κάποιες γυναίκες αναγκάζονται να κυοφορήσουν βρέφη που είναι αποτέλεσμα βιασμού ή να πραγματοποιήσουν δαπανηρά ταξίδια σε άλλες χώρες προκειμένου να διακόψουν μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη – και ας μην ξεχνάμε το τραύμα του να υποβάλλεσαι σε μια τέτοια διαδικασία, σε ανοίκειο περιβάλλον μακριά από το σπίτι και τους δικούς σου.

Μόνο όμως όταν δοθεί σε όλες τις γυναίκες η δυνατότητα να αποφασίζουν οι ίδιες για το σώμα τους, θα είναι πραγματικά ελεύθερες να ζήσουν ισότιμα με τους άντρες. 

Μόνο όμως όταν δοθεί σε όλες τις γυναίκες η δυνατότητα να αποφασίζουν οι ίδιες για το σώμα τους και συνακόλουθα για το μέλλον τους, θα είναι πραγματικά ελεύθερες να δημιουργήσουν, να προκόψουν, να ζήσουν ισότιμα με τους άντρες. Ας μη βιαστούμε λοιπόν να «ακυρώσουμε» –όπως είναι πλέον του συρμού– και τον θεσμό της Ημέρας της Γυναίκας, καθόσον μια σειρά από προβλήματα εξακολουθούν να δυσχεραίνουν την καθημερινότητα των γυναικών, περιορίζοντας την αυτονομία τους και διαιωνίζοντας την ανισότητα.

Ακόμα και αν έχουμε την τύχη να ζούμε σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που σε γενικές γραμμές μας προστατεύει από τη βία και την εκμετάλλευση, οφείλουμε να συνεχίσουμε να τιμούμε τις γυναίκες που αγωνίστηκαν με όλες τις δυνάμεις τους στο παρελθόν, αναλαμβάνοντας σημαντικά ρίσκα προκειμένου να βελτιωθεί η δική μας θέση, και να αγωνιζόμαστε για τα δίκαια αιτήματα ευάλωτων ομάδων που ζουν στο περιθώριο της τρέχουσας επικαιρότητας, δεν απολαμβάνουν τα φώτα της πολιτικής δημοσιότητας, αλλά που έχουν πραγματική ανάγκη κρατικής μέριμνας και οικονομικής υποστήριξης.

Η μάχη για το τέλος της εργασιακής ανισότητας, το τέλος της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, το τέλος της βίας κατά των γυναικών σε κάθε της μορφή, δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.