Η πρόκληση για τη νέα ή τον νέο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, η λειτουργία μηχανισμών στα κόμματα της αριστεράς, οι ουσιαστικές αλλαγές στην πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα του κόμματος.
Δεν μπορεί να γνωρίζουμε ποιος θα είναι ο επόμενος σύμβουλος επικοινωνίας στον Σύριζα. Η δουλειά του ωστόσο θα είναι μάλλον εύκολη: είναι τόσο προφανή αυτά που πρέπει να γίνουν που δεν θα χρειαστεί πολύ σκέψη. Μια πρόγευση άλλωστε έδωσε ήδη ο επικεφαλής της MRB Δημήτρης Μαύρος: Ο νέος αρχηγός του κόμματος θα πρέπει να είναι πιο μορφωμένος, να στέκεται πιο καλά στο εξωτερικό, να καθησυχάσει την αγορά και να είναι εξ ίσου επικοινωνιακός με τον Τσίπρα. Μεταφράζοντας αυτά για το κόμμα, ο Σύριζα, για να το πούμε σχηματικά, θα πρέπει να προσπαθήσει να γίνει ένα κανονικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Η εναλλακτική λύση είναι να επιστρέψει ή καλύτερα ίσως να παραμείνει, στη λογική του 4%. Σε αυτή την περίπτωση, αργά ή γρήγορα, θα τείνει και εκλογικά προς αυτό το ποσοστό.
Δυστυχώς για τον Σύριζα, όσο εύκολη είναι η διάγνωση άλλο τόσο δύσκολη είναι η εφαρμογή. Ήδη μάλιστα οι προοπτικές εμφανίζονται εξαιρετικά αρνητικές. Ο λόγος θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι δομικός. Για να επιφέρει αυτές τις αλλαγές ο επόμενος αρχηγός, θα πρέπει να μπορέσει να κάνει στην άκρη όλες αυτές τις ομάδες και τις τάσεις που κυριαρχούν στα κομματικά όργανα και προσπαθούν να επιβάλουν η κάθε μια τη δική της ατζέντα. Χρειάζεται με άλλα λόγια να επικοινωνήσει με την κοινωνία, χωρίς να υπολογίζει τις εσωκομματικές ισορροπίες. Ήδη όμως οι υποψηφιότητες που συζητούνται προκύπτουν μέσα από διαπραγματεύσεις στο εσωτερικό των τάσεων. Κάτι που πολύ απλά σημαίνει ότι όποιος και αν εκλεγεί θα είναι σε μεγάλο βαθμό δέσμιος των ομάδων που τον στήριξαν.
Η νέα ή ο νέος πρόεδρος βέβαια θα εκλεγεί με καθολική ψηφοφορία όλων των μελών. Με αυτή την έννοια θα έχει κάποιους βαθμούς ελευθερίας. Είναι εντυπωσιακό ωστόσο πόσο ισχυροί είναι οι μηχανισμοί στα κόμματα της αριστεράς. Και είναι ακριβώς αυτοί οι μηχανισμοί που θα σταθούν απέναντι σε κάθε απόπειρα ουσιαστικών αλλαγών στην πολιτική και στην ιδεολογική ταυτότητα του κόμματος. Ιδίως αν γίνει προσπάθεια αυτή η αλλαγή να εκφραστεί με συγκεκριμένα μέτρα.
Στον τομέα της παιδείας για παράδειγμα. Θα ήταν πολύ απλό για τον Σύριζα να σηματοδοτήσει την απαλλαγή του από τις συντεχνιακές αντιλήψεις αποδεχόμενος τη λειτουργία μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Να αποδεχθεί δηλαδή ότι ισχύει σε όλη την Ευρώπη, χωρίς καμιά σοβαρή ιδεολογική υποχώρηση, υιοθετώντας μάλιστα μια θέση που έχει ευρύτερη αποδοχή στην ελληνική κοινωνία. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε όμως τι πόλεμος θα ξεσπούσε στο εσωτερικό του.
Πολύ περισσότερο αν προχωρούσε στα δύσκολα ζητήματα. Για παράδειγμα στην αξιολόγηση και την αποδοτικότητα του δημόσιου τομέα, πέρα αλλά όχι αναγκαστικά σε αντίθεση, με την πεπατημένη των προσλήψεων και της αύξησης των δαπανών. Για να μη πούμε για την ανταγωνιστικότητα, τις επενδύσεις ή το κόστος εργασίας. «Κεφάλαια» ολόκληρα για τα οποία ο Σύριζα δεν είχε να πει τίποτα, επιτρέποντας ουσιαστικά στην κυβέρνηση να είναι η μόνη με ένα αξιόπιστο πρόγραμμα. Όποιος τολμήσει να τα ανοίξει θα δεχθεί ανηλεείς επιθέσεις από το κομματικό κατεστημένο. Αν δεν τα ανοίξει όμως δεν θα έχει την παραμικρή ελπίδα.
Και βέβαια μέσα σε όλα αυτά θα πρέπει να μιλήσει και για τον ελέφαντα στο δωμάτιο, την αυτοκριτική για τον τοξικό λόγο του παρελθόντος. Δεν χρειάζεται να το κάνει με αυτομαστίγωμα. Σε έναν συνολικό απολογισμό, μαζί με τα (λίγα) θετικά του κυβερνητικού παρελθόντος θα μπορούσε να αναγνωρίσει ότι είμαστε σε μια καινούργια φάση που απαιτεί συνέργειες και ευρύτερες συναινέσεις. Ότι όλοι έχουμε γίνει πιο σοφοί και απαιτείται να αλλάξουμε. Τρόποι υπάρχουν χωρίς να ταπεινωθεί. Είναι όμως σημαντικό να κλείσει αυτούς τους λογαριασμούς με το παρελθόν, γιατί οι εκλογές έδειξαν ότι η μνήμη λειτουργεί. Ο Σύριζα έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο απόθεμα δυσπιστίας που δεν θα ξεπεραστεί εύκολα. Το επόμενο βήμα φυσικά θα πρέπει μα είναι να βάλει στο ψυγείο αυτούς που περισσότερο προκάλεσαν. Πολιτική αξιοπιστία χωρίς θυσίες δεν υπάρχει.
Μπορεί να τα πετύχει όλα αυτά ο επόμενος αρχηγός; Να το πούμε καλύτερα: θα θελήσει να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση ή θα είναι, όπως δείχνουν σήμερα τα πράγματα, ένα ακόμα προϊόν των κομματικών μηχανισμών; Κανείς δεν μπορεί να το προδικάσει. Στη δεύτερη περίπτωση ωστόσο δεν θα έχουν την παραμικρή ελπίδα. Πολύ σύντομα θα νοσταλγήσουν τον Τσίπρα. Κι αν ο Αλέξης έχει μάθει κάτι από την πολυετή θητεία του στην ηγεσία, μπορεί να είναι εκείνος που θα προσπαθήσει να κάνει τις αλλαγές που δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να κάνει την τελευταία τετραετία. Άλλωστε μπορούμε εύλογα να πιθανολογούμε, ότι αυτό είναι το νόημα της εθελοντικής αγρανάπαυσης στην οποία μπήκε. Η μελλοντική επιστροφή του με ανανεωμένο πολιτικό κεφάλαιο. Ενδεχομένως και με ανανεωμένες ιδέες. Αν προλάβει δηλαδή πριν ο Σύριζα βαρέσει διάλυση.
11°
