Και τι χρώμα θα τα βάψεις τα μαλλιά σου; Ρώτησα την Νταριανάζ (αν προφέρω καλά το όνομά της που απ’ ό,τι μου είπε μεταφράζεται «η λάμψη της θάλασσας»). «Θα τα κάνω όμπρε*» μου απάντησε, «ώστε αν γλιστράει η μαντήλα να μη φαίνονται ότι είναι βαμμένα». Η Νταριανάζ, μια αφγανή γυναίκα με την μαντήλα της και τα κλειστά μέχρι το λαιμό, φαρδιά ρούχα της, είναι στη Χαϊδελβέργη ως μέλος μιας ομάδας Αφγανών που έχουν αναλάβει να συντάξουν το νέο σύνταγμα της χώρας τους. Μια ομάδα που αποτελείται από 30 περίπου άτομα, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι οι φύλαρχοι διαφόρων περιοχών της χώρας και ανάμεσά τους βρίσκονται μόνο 3 γυναίκες και μόνο ένας συνταγματολόγος: η Νταριανάζ.
Είμαι μαζί τους για τρεις μέρες, για να τους πω πώς κάνουμε διαβούλευση «εμείς στην Ευρώπη» και πώς συντάσσουμε τους νόμους ώστε να πληρούν κάποιες αρχές καλής νομοθέτησης. Κι όλο αυτό συμβαίνει στη Γερμανία, στην καρδιά της Ευρώπης. Αλλά η ομάδα δεν αποδέχεται μια γυναίκα να εισηγείται ένα θέμα σε αυτούς – «πώς μπορεί μια γυναίκα να ξέρει κάτι που εμείς δεν ξέρουμε;» – και γι’ αυτό έχω στην έδρα δίπλα μου τον γηραιότερο κύριο της ομάδας ο οποίος νομιμοποιεί την παρουσία μου: «Miss Efi, you can now tell us about…». Ελάχιστοι μιλούν αγγλικά, όλη η επικοινωνία γίνεται μέσω διερμηνέα. Όταν κάποια στιγμή έπρεπε να δουλέψουμε, σαν άσκηση, σε ένα πραγματικό σενάριο, είχα προετοιμάσει το θέμα του εκλογικού νόμου στο Αφγανιστάν. Είχα ήδη μελετήσει σε βάθος τι ισχύει κι ήξερα ότι αντιμετώπιζαν συγκεκριμένα προβλήματα που έπρεπε να λύσουν. Η συζήτηση ήταν ένα «παιχνίδι ρόλων» στο πλαίσιο του σεμιναρίου. Η Νταριανάζ ήταν η μόνη γυναίκα που μίλησε. Κι ήταν η μόνη που ήξερε το θέμα, τεκμηρίωνε την άποψή της, ήταν διαβασμένη. Αυτό ενόχλησε: Περσικά μπορεί να μην καταλάβαινα, κι ο διερμηνέας εμφανώς στρογγύλευε ό,τι μετέφραζε, αλλά υψώθηκαν φωνές εναντίον της. Οι άντρες της παρέας της επιτέθηκαν – ίσως και μόνο γιατί πήρε το θάρρος να μιλήσει. Αυτή ψύχραιμη, ήρεμη, αλλά δεν σταμάτησε να συμμετέχει στη συζήτηση. Εγώ πείσμωσα. Και ρώτησα την ομάδα αν έχει αντίρρηση εκτός από τον γηραιό κύριο, να προεδρεύσει στη συζήτηση για λίγο και η Νταριανάζ. Έλαμψε ολόκληρη εκείνη. Κι οι υπόλοιποι, με δυτικότροπη ευγένεια το δέχτηκαν – μόνο που ο γηραιός κύριος μετά από λίγο αποχώρησε από την αίθουσα (ευχαριστώντας με ευγενικά). Ανησυχούσα μην τυχόν και της δημιουργήσω πρόβλημα, κι έτσι της μίλησα ιδιαιτέρως στο διάλειμμα. Κι εκεί ανακάλυψα έναν παθιασμένο άνθρωπο:
• Παθιασμένη με την πατρίδα της: «Το Αφγανιστάν είχε το πιο φιλελεύθερο σύνταγμα ήδη από το 1964 και χάρη σε αυτό άνθισε η ελευθερία του Τύπου, δημιουργήθηκαν πολλά κόμματα, υπήρχε διάλογος, υπήρχε ελευθερία» έλεγε με ορμή η Νταριανάζ
• Παθιασμένη με τα μικρά καθημερινά πράγματα της ζωής: «Έλα στην Καμπούλ να δεις τι όμορφα που είναι, μου είπε. Έχουμε όμορφα πάρκα κι όταν είναι καλός ο καιρός πάμε βόλτες. Άνοιξε πρόσφατα ένα μεγάλο mall και πάμε τα Σάββατα, να ’ρθεις οπωσδήποτε» έλεγε ενθουσιασμένη.
• Παθιασμένη με την ανθρωπιά: «Το πιο δύσκολο είναι να κρατήσουμε ζωντανή την αθρωπιά μας με όσα γίνονται» τόνισε. «Στην αρχή ακούγαμε ότι σκοτώθηκαν 15 άτομα σε μια έκρηξη κι ήταν θέμα συζήτησης για μέρες. Τώρα δεν ασχολείται πια κανείς, είναι άλλη μια είδηση στις ειδήσεις των 8 και τέλος. Ξέρεις ότι μπορεί να μην γυρίσεις το βράδυ στο σπίτι σου, αλλά δεν πρέπει να πάψει να μας στεναχωρεί βαθιά που πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι» συνέχιζε.
Αυτή η γυναίκα, που μέσα από τη μαντήλα της, χωρίς ψευτοεπαναστατισμούς αλλά με πίστη σε ό,τι κάνει και κυρίως με αγάπη για τον εαυτό της, είναι το είδος της γυναίκας που αλλάζει τον κόσμο. Είναι η γυναίκα που ξέρει ότι για να περάσει μια άποψη στην ανδροκρατούμενη «συντακτική συνέλευση» της χώρας της μπορεί να χρειαστεί να την «πουλήσει» σε κάποιον από τους άρρενες της ομάδας, γιατί η δική της γυναικεία φωνή δεν ακούγεται, ακριβώς επειδή είναι γυναικεία. Όμως δεν κάνει πίσω. Προσπαθεί. Κι ας γκρεμίζεται η διπλανή πτέρυγα του πανεπιστημίου που διδάσκει στην Καμπούλ από έκρηξη με 18 φοιτητές της μέσα. Είναι η γυναίκα που αγαπάει τον εαυτό της και θα πάει να παρακολουθήσει τον «Μαγεμένο αυλό» στη Φρανκφούρτη, αμέσως μετά το σεμινάριο γιατί «δεν έχω πάει ποτέ σε όπερα και θέλω να δω πώς είναι». Είναι η γυναίκα που θα βάψει τα μαλλιά της, κι ας φοράει μαντήλα, κι ας τα κάνει όμπρε για να μην γίνει αντιληπτό από το συντηρητικό περίγυρο. Είναι η γυναίκα που αγαπάει τον εαυτό της, και γι’ αυτό αγαπάει κι ό,τι κάνει. Δεν μισεί. Είναι η ελεύθερη γυναίκα. Σ’ αυτή τη γυναίκα εύχομαι σήμερα για την ημέρα της γυναίκας. Στην ελεύθερη γυναίκα που αγαπάει και φροντίζει τον εαυτό της, και γι’ αυτό μπορεί να αγαπάει και να νοιάζεται τον κόσμο όλο.
13°
