«Κακομαθημένοι» τουρίστες;

Ο ελιτισμός εδράζεται σε απόψεις που, ενώ έχουν πρόθεση να υπερασπιστούν το δίκαιο του εργαζόμενου, καταλήγουν έστω και ακούσια σε υποτίμησή του.

Η εικόνα του σερβιτόρου να περπατά με τον δίσκο στο νερό για να φτάσει σε μια πλωτή ξαπλώστρα ξένισε. Ξεσήκωσε σχόλια που αφορούσαν την εργασιακή αξιοπρέπεια. Σχόλια -αρνητικά εννοείται- για το ήθος των πελατών που επιλέγουν «δουλικές» υπηρεσίες. Αρνητικά σχόλια για το ύφος και το ήθος της τουριστικής πρακτικής. Πως ουδεμία σχέση έχει αυτή η εικόνα με την Ελλάδα και τη Δύση. Ότι να γευματίζουμε στα ρηχά της παραλίας κατακαλόκαιρο είναι ξένο από τις ελληνικές συνήθειες.

Ο σερβιτόρος εξομοιώθηκε με «ανθρώπινο έπιπλο», με δούλο αποικιοκρατικής εποχής, με υποκείμενο από το οποίο έχουν αφαιρεθεί οι ιδιότητες της αυτοδιάθεσης και της βούλησης.

Όλα αυτά από μία φωτογραφία που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην οποία δεν φαινόταν καθαρά αν πρόκειται για πισίνα ή θάλασσα μέσα στην οποία ο σερβιτόρος μεταφέρει τον δίσκο. Την επόμενη μέρα ρεπορτάζ της Καθημερινής έδειξε ότι πρόκειται για ένα beach bar στη Ρόδο το οποίο λειτουργεί παράνομα και θα έπρεπε να έχει κατεδαφιστεί από το 2017. Συνεχίζει ωστόσο να λειτουργεί, «περιέργως» πώς.

Η συζήτηση για την παράνομη λειτουργία του καταστήματος δεν αφήνει περιθώρια για «ναι μεν αλλά», είναι ωστόσο παντελώς άσχετη και εξολοκλήρου άλλη από τα σχόλια περί αναξιοπρεπούς εργασίας. Κανένας εργαζόμενος δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει αν η εταιρία που τον προσλαμβάνει έχει δικαστικές εκκρεμότητες. Και η αξιοπρέπεια στο είδος της υπηρεσίας που παρέχει ο εργαζόμενος δεν κρίνεται αποκλειστικά από τις κτιριακές εγκαταστάσεις και την συμμόρφωσή της με την πολεοδομία, εκτός κι αν θέτουμε κραυγαλέα σε κίνδυνο τη ζωή τους, όπως οι σερβιτόροι που διασχίζουν λεωφόρους για να σερβίρουν παρά θιν’ αλός. Μόνο που δεν βρέθηκε κάποιος να τους φωτογραφίσει και να γίνουν hashtag trend.

Αν είναι στη φύση των ανθρώπων να σερβίρονται αποκλειστικά καθήμενοι σε στεγανούς χώρους, θα πρέπει να καταργηθούν τα δείπνα και το σέρβις στον αέρα. Αυτά στα οποία ανεβαίνεις με lift γερανού για την εμπειρία του φαγητού με μαγευτική θέα όπως το Dining in the Sky στον όχι και τόσο τριτοκοσμικό Καναδά. Έχουν έρθει και στην Ελλάδα. Στην Τεχνόπολη. Να καταργηθεί το σέρβις σε υπόσκαφα μέρη όπως στο ξακουστό εστιατόριο Grotto Palazzease στην Ιταλία λόγω υγρασίας και απότομης θέσης εντός του βράχου. Ποιος αποκλείει μια αποκόλληση τη στιγμή που σερβίρεται Beef tenderloin.

Στο Lapland Snow Village restaurant στην επίσης όχι και τόσο τριτοκοσμική Φινλανδία, με το κορυφαίο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο, οι σερβιτόροι είναι αναγκασμένοι να σερβίρουν φαγητό σε εστιατόριο όπου το πάτωμα, οι τοίχοι, τα τραπέζια, οι καρέκλες είναι φτιαγμένα από... πάγο. Υποθέτω το προσωπικό θα υποφέρει από κρυοπαγήματα. Που να χρειαστεί να σερβίρετε μέσα στα μαύρα σκοτάδια, όπως σερβίρουν οι άνθρωποι στο Darkness Restaurant στην Ινδία. Εκεί οι κίνδυνοι ατυχήματος αυξάνονται κατακόρυφα, αλλά πρόκειται για την Ινδία… δεν έχουμε απαιτήσεις.

Υπάρχει ένα όριο, γράφτηκε, στην τουριστική εμπειρία. Ένα όριο που ορίστηκε ως περιττή πολυτέλεια. Πολυτέλεια που υποβιβάζει τόσο εκείνον που την προσφέρει όσο και εκείνον που την βιώνει. Αν έχετε την ελάχιστη εμπειρία ως τουρίστες, σίγουρα θα έχετε κάνει στις διακοπές σας πράγματα που δεν έχετε ξανακάνει ποτέ στη καθημερινή ζωή σας. Και που δεν θα επαναλαμβάνατε εκ των πραγμάτων μετά την επιστροφή σας. Δεν θα επιλέγατε και δεν θα μπορούσατε να μετακινείστε πάνω στην πλάτη μιας καμήλας, όπως κάνατε στην Αίγυπτο, ενώ ο οδηγός σας βάδιζε μια τεράστια απόσταση με τα πόδια κάτω από τον καυτό αφρικάνικο ήλιο. Και αναρωτιόσασταν πώς αντέχει. Δεν θα επιλέγατε και δεν θα βρίσκατε να κάνετε μασάζ σε κλειστό χαμάμ, όπου οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου όπως σε εκείνο το ταξίδι σας στην Τουρκία. Και αναρωτιόσασταν για εκείνους που σας το πρόσφεραν: πώς αντέχουν. Δεν θα επιλέγατε να φωτογραφηθείτε με έναν κύριο ντυμένο Ρωμαίο αυτοκράτορα έξω από το Κολοσσαίο με εκείνα τα ζεστά ρούχα κάτω από τον αυγουστιάτικο μεσογειακό ήλιο, που επίσης αναρωτιόσασταν πώς αντέχει. Ποτέ δεν θα επιλέγατε στην πατρίδα σας ένα τρίκυκλο ποδήλατο, με οδηγό κάποιον που καταναλώνει τουλάχιστον 1.500 θερμίδες την ώρα, για να μεταφέρει εσάς, τις βαλίτσες και τα ψώνια σας, όπως το κάνατε στην Κούβα.

Οι άνθρωποι σε αυτές τις υπηρεσίες διαθέτουν χαρακτηριστικά σωματικής αντοχής και διάπλασης που απορρέουν και από τη γεωγραφική καταγωγή τους. Στην Ελλάδα έχουμε αντοχές στις υψηλές θερμοκρασίες. Είμαστε και μερικώς αμφίβιοι, αφού βρεχόμαστε από παντού πολλούς μήνες τον χρόνο. Δεν θα άντεχε ένας Έλληνας να σερβίρει σε ένα εστιατόριο από πάγο στους μηδέν βαθμούς. Ούτε μπορώ να φανταστώ έναν νεαρό κάτασπρο Φινλανδό να αντέχει το αμφίβιο μεσογειακό σέρβις.

Ποιος ορίζει όμως τι είναι περιττό και τι όχι, τι ηθικό και τι ανήθικο στην τουριστική εμπειρία; Οι νόμοι υπάρχουν για να εφαρμόζονται. Απαραίτητη προϋπόθεση σε όλους τους κλάδους παραγωγής να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας για τους εργαζομένους. Αν πληρώνονται όσα ορίζει ο νόμος ή η σύμβαση εργασίας.

Η Ελλάδα μας είναι μια νησιωτική χώρα. Είναι ταυτισμένη με το νερό. Η αρχιτεκτονική της. Τα έθιμά της. Η γαστρονομία της. Το φαγητό στα ρηχά της θάλασσας δεν είναι εξωπραγματική μη ελληνική εμπειρία. Ούτε η ξάπλα εκεί που σκάει το κύμα. Αυτό είναι το αφήγημα του ελληνικού καλοκαιριού, μαζί με την απλότητα και τα πανηγύρια της. Μια φέτα καρπούζι που συν τω χρόνω συνοδεύτηκε με Απερολ στον πάγο και ένα πιο άνετο κάθισμα.

Πέρασα όλα τα καλοκαίρια της εφηβείας μου στο Ethnik στην Τριστινίκα της Χαλκιδικής. Σε μια πρόχειρη τότε κατασκευή beach bar, υποθέτω 100% παράνομη, με αιώρες, ξύλινα βαρέλια και περσικά χαλιά που ταίριαζαν απόλυτα με την κατάξανθη λεπτή άμμο της Χαλκιδικής, χόρεψα, ήπια τα ποτά μου, φλέρταρα. Όσοι αναζητούσαμε την απόλυτη ησυχία είχαμε αυτό που λέμε και σήμερα, καβάτζες. Σήμερα οι ελεύθερες παραλίες είναι δυσεύρετες. Αλλά και η δαιμονοποίηση της ξαπλώστρας και του beach bar έχει φτάσει σε ακρότητες.

Η Ελλάδα διαθέτει πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες οι οποίες έχουν υιοθετήσει μοντέλο βιωσιμότητας. Μάλιστα προσφέρουν εμπειρία συμμετοχής των πελατών σε καλλιέργειες που βρίσκονται εντός της ιδιοκτησίας, στην παραγωγή κρασιού στο ζύμωμα του ψωμιού κτλ. Υπάρχουν και μονάδες που προσφέρουν την απόλυτη χαλάρωση και την απόλυτη πολυτέλεια στη διάρκεια των διακοπών. Στην επικοινωνία η λέξη spoiled (κακομαθησιά) απαντάται στο 80% των διαφημίσεων του τουρισμού και σίγουρα δεν είναι τυχαίο.

Χωρίς υπερβολές, με νομιμότητα ή προσαρμογές ή αλλαγές στην νομοθεσία, όπου χρειάζεται για όλους τους εμπλεκόμενους στον τουρισμό, βρίσκεται η χρυσή τομή, με σεβασμό στο περιβάλλον, στον άνθρωπο, στην επιχειρηματικότητα, στον καταναλωτή, στη τουριστική εμπειρία, και στον εργαζόμενο και ειδικά στον σερβιτόρο.

Το μέτρο της προσωπικής μου ηθικής σε ταξιδιωτικούς αυτοπεριορισμούς αφορά χώρες όπου η θέση της γυναίκας είναι ελαφρώς κατώτερη και από αυτή της καμήλας. Αλλά οι προοδευτικοί μου φίλοι προσπαθούν να με πείσουν ότι αυτός είναι ο πολιτισμός τους. Ας τον σεβαστώ.