Βολοντιμίρ Ζελένσκι: Η Ουκρανία δεν είναι το ανατολικό σύνορο της Ευρώπης, είναι η καρδιά της

Αποκλειστική συνέντευξη στο γαλλικό περιοδικό Le Point έδωσε χθες, στο Κίεβο, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Σε μια αποφασιστική στιγμή και ενώ ο πόλεμος συνεχίζεται, ο Ζελένσκι υποδέχτηκε στο γραφείο του, στην οδό Μπανκόβα, τους δημοσιογράφους Étienne Gernelle και Julien Peyron. Πριν από τη ρωσική εισβολή, αυτή η γωνιά του Κιέβου έπαιρνε συχνά γιορτινή όψη· σήμερα είναι γεμάτη οδοφράγματα και σημεία ελέγχου. Αλλά φαίνεται πως η Ουκρανία κρατάει γερά με τον πρόεδρό της να διευθύνει τις επιχειρήσεις από το αρχηγείο του που μοιάζει σήμερα με Bunker. Το Le Point φιλοξενήθηκε σε μια αίθουσα, όπου, λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Ζελένσκι συνομιλούσε με τον απεσταλμένο του Ντόναλντ Τραμπ, τον στρατηγό Kellogg. Στους διαδρόμους αυτού του κτιρίου της οδού Μπανκόβα σύμβουλοι και σωματοφύλακες έχουν υιοθετήσει το «στιλ Ζελένσκι»: χακί σακάκι και παντελόνι παραλλαγής. Όμως, ο πρόεδρος εμφανίστηκε στη συνέντευξη με τους Γάλλους δημοσιογράφους με σκούρο κοστούμι, εκείνο που φορούσε στη σύνοδο του ΝΑΤΟ και κατόπιν στον Λευκό Οίκο.

Βολοντιμίρ Ζελένσκι: Η συνέντευξή του στο Le Point

Le Point: Ο Ζορζ Κλεμανσό, πρόεδρος του Συμβουλίου κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, είπε: «Νικητής είναι εκείνος που μπορεί, ένα τέταρτο περισσότερο από τον αντίπαλο, να πιστεύει πως δεν έχει ηττηθεί». Πιστεύετε, ένα τέταρτο περισσότερο από τη Ρωσία, ότι δεν έχετε χάσει;

Βολοντίμιρ Ζελένσκι: Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε χάσει. Πρέπει να δούμε την κατάσταση με νηφαλιότητα: ο δεύτερος σε μέγεθος στρατός στον κόσμο ήρθε για να εξοντώσει εμάς, την ιστορία μας και την ταυτότητά μας. Και δεν είναι αυτή η πρώτη του απόπειρα. Πολλές φορές στην ιστορία, η Ρωσική Αυτοκρατορία κατάφερε πλήγματα στην ανεξαρτησία του λαού μας. Οι Ρώσοι έκαναν τα πάντα για να μη γίνουμε ποτέ ανεξάρτητος λαός, ανεξάρτητη χώρα. Ωστόσο, οι στόχοι τους, αυτοί που διατυπώνονται σε όλα τα φιλοσοβιετικά εγχειρίδια, δεν επιτεύχθηκαν. Ξεσηκωθήκαμε από την πρώτη μέρα της εισβολής, υπερασπιζόμενοι τα παιδιά μας, την πατρίδα μας. «Πατρίδα» είσαι εσύ ο ίδιος, είναι η οικογένειά σου, είναι οι αξίες σου. Πιστεύω πως αυτά δεν μπόρεσαν να μας τα αφαιρέσουν. Η Ουκρανία μάχεται για την επιβίωσή της και μπορούμε να είμαστε ισχυροί, να αντέχουμε· το έχουμε ήδη δείξει. Υπό τον όρον να μην αφεθούμε μόνοι. Η ερώτησή σας αφορά πολύ και τους εταίρους μας στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες: θα αντέξουν περισσότερο από τη Ρωσία; Η Ρωσία είναι πολύ μεγάλη, αλλά η Ουκρανία υπερασπίζεται τον πολιτισμένο κόσμο, που κι αυτός είναι πολύ μεγάλος. Άρα, το ερώτημα είναι αν ο πολιτισμένος κόσμος μπορεί και θέλει να αντέξει όσο αντέχει η Ουκρανία.

Le Point: Γίνεται συζήτηση για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις αυτόν τον καιρό. Πιστεύετε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να δεχθεί συνθήκη ειρήνης προτού υποστεί μια πραγματική στρατιωτική αποτυχία;

Zελένσκι: Δεν θέλει, αυτό είναι βέβαιο. Πρέπει όλοι μας να έχουμε συνείδηση των στόχων της, ιδίως εφόσον ο Πούτιν βρίσκεται σήμερα σε μια αρκετά βολική κατάσταση. Κατέχει απόλυτη εξουσία· […] ακόμη και στη σοβιετική εποχή, κανείς δεν είχε συγκεντρώσει τόση εξουσία στα χέρια του. Ο Πούτιν διαφυλάσσει την ίδια τη ζωή του γαντζωμένος στην εξουσία. Δεν δίνει σημασία στην οικονομία. Βεβαίως, διαθέτει πόρους. Όμως σε πολλές περιοχές, ιδίως στα χωριά, ο κόσμος έχει οικονομικά προβλήματα, διότι όλος ο πλούτος της πλουσιότερης γης στον κόσμο, του μεγαλύτερου εδάφους στον κόσμο, ελέγχεται σήμερα από έναν στενό κύκλο ανθρώπων. Είναι σαφές ότι υπάρχει πολύ χρήμα στη Ρωσία και ότι αυτό το χρήμα δεν διατίθεται σε κοινωνικές παροχές… Η δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών ζωής για τον πληθυσμό κοστίζει ακριβά. Η ρωσική ηγεσία δεν διαθέτει τους πόρους της για τους Ρώσους. Αλλά ο Πούτιν δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμη ότι η οικονομία του πρόκειται να υποφέρει. Όσο για τη διεθνή πίεση, είμαστε ευγνώμονες προς τους εταίρους μας, αλλά αυτή η πίεση δεν είναι επαρκής. Υπάρχουν πολλές παρακαμπτήριοι των επιβεβλημένων κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας. Ορισμένοι από τους εταίρους μας λένε ότι θέλουν να πολεμήσουν τους επιτιθέμενους Ρώσους, αλλά μερικούς από αυτούς τους βλέπουμε στην Κίνα, στη σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης που πραγματοποιήθηκε στην Τιαντζίν, μαζί με τον Σι Τζινπίνγκ, τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον Ναρέντρα Μόντι και πολλούς άλλους ηγέτες: αγκαλιάζονται, χαιρετιούνται και σφίγγουν χέρια, αν και τα χέρια μερικών είναι ματωμένα. Έτσι είναι η πολιτική. Και γι’ αυτό ο Πούτιν δεν αισθάνεται απειλούμενος. Στο εσωτερικό της χώρας του, δεν λαμβάνει υπόψη τις επιθυμίες και τις απόψεις των ανθρώπων. Ελέγχει τη Ρωσία σαν να σφίγγει τα χέρια του γύρω από τον λαιμό της. Αυτός είναι ο λόγος που δεν υπάρχει κοινωνική έκρηξη στη Ρωσία. Ξαναλέω: η πίεση των δυτικών εταίρων δεν είναι αρκετά ισχυρή στο οικονομικό πεδίο· ο Πούτιν έχει ακόμη αποθέματα χρημάτων.

Le Point: Αν και δεν υπήρξε πραγματική συνθήκη ειρήνης στο τέλος του πολέμου της Κορέας, η Νότια Κορέα κατάφερε να ευημερήσει. Τι σκέφτεστε γι’ αυτό το παράδειγμα;

Ζελένσκι: Είναι ένα παράδειγμα που δείχνει ότι οι αξίες θριάμβευσαν. Η ανάπτυξη της Νότιας Κορέας δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνη της Βόρειας Κορέας, όπου επικρατεί οικονομική και πολιτισμική υποβάθμιση. Δεν μιλώ για τους ανθρώπους, μιλώ για τις υποδομές, την οικονομία και την ανάπτυξη. Η Νότια Κορέα έκανε άλμα σε πολιτισμικό, τεχνολογικό και οικονομικό επίπεδο, επειδή καλλιεργεί τον ανθρωπισμό. Αυτό είναι το σημαντικότερο για ένα κράτος: πρέπει να επικεντρώνεται στους ανθρώπους. Με ρωτάτε αν αυτό το σενάριο μπορεί να συμβεί στην Ουκρανία; Σας απαντώ ότι όλα είναι δυνατά. Πρέπει να το διευκρινίσουμε: η Νότια Κορέα έχει έναν μεγάλο σύμμαχο: τις Ηνωμένες Πολιτείες, που δεν θα αφήσουν τη Βόρεια Κορέα να την κυριεύσει. Άρα, όλα είναι σχετικά, οι Νοτιοκορεάτες διατρέχουν κινδύνους. Η οικονομία τους είναι ευημερούσα και προστατεύονται από μια συμμαχία, αλλά όσο η Βόρεια Κορέα παραμένει αυτό που είναι, όσο η φύση της ηγεσίας της παραμένει η ίδια, η Νότια Κορέα δεν θα είναι εντελώς στο απυρόβλητο, μολονότι οι Νοτιοκορεάτες διαθέτουν πολλά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας, που εγγυώνται την ασφάλειά τους. Έτσι, η Ουκρανία είναι αποφασισμένη να εξασφαλίσει στιβαρές εγγυήσεις ασφάλειας, για παράδειγμα συστήματα Patriot, τα οποία η Νότια Κορέα τα διαθέτει. Ωστόσο, η σύγκριση με τη Νότια Κορέα έχει τα όριά της – ο πληθυσμός της Βόρειας Κορέας είναι λίγο πάνω από 20 εκατομμύρια, ενώ της Ρωσίας είναι πάνω από 140 εκατομμύρια. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε το μέγεθος αυτών των απειλών· οι απειλές που προέρχονται από τη Ρωσία είναι πέντε, έξι, ακόμη και δέκα φορές μεγαλύτερες. Η κατά λέξη αναπαραγωγή του νοτιοκορεατικού μοντέλου πιθανότατα δεν θα ταίριαζε στην Ουκρανία ως προς την ασφάλεια. Αντιθέτως, το οικονομικό της μοντέλο είναι ένα καλό παράδειγμα.

Θα ήθελα να ξέρω συγκεκριμένα τι είναι έτοιμη να κάνει κάθε χώρα, κάθε εταίρος, συγκεκριμένα στη γη μας, στη θάλασσά μας και στον ουρανό μας

Le Point: Σας αποδίδεται αυτή η απίστευτη φράση τη στιγμή της ρωσικής επίθεσης: «Χρειάζομαι πυρομαχικά, όχι ταξί». Θυμάστε τη στιγμή που την εκστομίσατε; Και πιστεύατε εκείνη την ημέρα ότι, τριάμισι χρόνια αργότερα, θα βρισκόσασταν ακόμη εδώ, στην έδρα της προεδρίας;

Ζελένσκι: Είχα εμπιστοσύνη στη χώρα μας από την ημέρα που έγινα πρόεδρος. Αυτό χρονολογείται από πριν από τον πόλεμο. Εκείνη την ημέρα της εισβολής, μια δύσκολη ημέρα, ο Αμερικανός πρόεδρος μού τηλεφώνησε και μου πρότεινε, ας πούμε, «εκκένωση». Δεν ήταν η πρώτη φορά που λάμβανα τέτοια κλήση. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες μού πρότειναν επίσης να φύγω. Αλλά δεν μπορούσα: έχω ευθύνες. Τέτοια είναι η ανατροφή μου. Στη θέση μου, οποιοσδήποτε θεωρεί τον εαυτό του πατριώτη ή απλώς φυσιολογικό άνθρωπο θα αρνιόταν να προδώσει τους ανθρώπους που τον εξέλεξαν. Με λίγα λόγια, η φυγή ήταν αδιανόητη για μένα. Δεν εξέτασα ποτέ αυτό το ενδεχόμενο. Ο πρόεδρος πρέπει να δίνει το παράδειγμα. Όταν οι άνθρωποι εκλέγουν έναν ηγέτη, δεν επιλέγουν κάποιον που θα τους προδώσει στα δύσκολα. Αν και τον εκλέγουν σε καιρό ειρήνης, τον εμπιστεύονται ότι δεν θα τους εγκαταλείψει ποτέ. Δεν μπορεί κανείς να περιορίζεται στο να πει: «Βρισκόμαστε σε δύσκολη κατάσταση», να κατεβάσει τα χέρια, να μπει σε ένα αυτοκίνητο, να φύγει ή να υψώσει λευκή σημαία. Όχι. Πρέπει να βρεθεί διέξοδος. Επιμένω, χρειαζόμαστε μια συμμαχία της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν μιλάμε απλώς για αντοχή απέναντι στον Πούτιν, η Ευρώπη αρκεί. Αλλά χρειάζεται κάτι περισσότερο.

Le Point: Τι αναμένετε από τους Ευρωπαίους; Συγκεκριμένα, ποια όπλα ή ποιοι εξοπλισμοί θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση στο πεδίο;

Zελένσκι: Το ισχυρότερο όπλο είναι η ενότητα. Αυτό το απέδειξε ο πόλεμος. Όπως είπα, είμαι ευγνώμων προς τους εταίρους μας γι’ αυτήν την ενότητα που καταφέραμε να διατηρήσουμε. Σήμερα, δεν χρειαζόμαστε εναλλακτική σε αυτή την ενότητα· χρειαζόμαστε συνέχεια. Η λογική συνέχεια είναι οι εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία. Και η πρώτη από αυτές τις εγγυήσεις είναι να υπάρχει ισχυρός ουκρανικός στρατός. Όμως η ισχύς του στρατού μας εξαρτάται από τη στήριξη σε όπλα και σε χρήμα προκειμένου για να κατασκευάζουμε όπλα υψηλής τεχνολογίας στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Το δεύτερο σκέλος είναι οι εγγυήσεις ασφάλειας που παρέχουν οι εταίροι μας, δηλαδή το τι είναι έτοιμοι να κάνουν για την Ουκρανία. Όχι μόνο οικονομικά: πώς μπορούν και θέλουν να μας βοηθήσουν; Αυτή η συζήτηση περί εγγυήσεων ασφάλειας είναι σημαντικό μήνυμα για τους Ουκρανούς αλλά και για τους Ευρωπαίους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν καταλαβαίνουν ακόμη ότι αυτές οι εγγυήσεις ασφάλειας σημαίνουν ισχυρή Ουκρανία, άρα εγγύηση ασφάλειας για όλη την Ευρώπη. Θα ήθελα, λοιπόν, να ξέρω συγκεκριμένα τι είναι έτοιμη να κάνει κάθε χώρα, κάθε εταίρος, συγκεκριμένα στη γη μας, στη θάλασσά μας και στον ουρανό μας. Τι θα κάνουν οι φίλοι μας, μαζί με μας, τους Ουκρανούς, αν οι Ρώσοι έρθουν από τη θάλασσα; Αν έρθουν με τα άρματα και τα τεθωρακισμένα τους από ξηράς μέσω Λευκορωσίας, όπως έχει ήδη συμβεί; Ή αν η ρωσική αεροπορία εισβάλει ξανά στον εναέριο χώρο μας για να βομβαρδίσει ή να εκτοξεύσει πυραύλους; Ποια αεροσκάφη μπορούν να κινητοποιήσουν οι εταίροι μας;

Δεν παλεύουμε μόνο για ένα έδαφος. Η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας μιας χώρας έχει βαθιά σημασία, είναι παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Le Point: Λέτε δηλαδή ότι αρκούν οι ευρωπαϊκές εγγυήσεις ασφάλειας κι ότι είναι απολύτως απαραίτητες και αμερικανικές εγγυήσεις για να αποτραπεί νέα επίθεση του Πούτιν.

Ζελένσκι: Πρέπει να αποτρέψουμε τον Πούτιν. Το ζήτημα δεν είναι απλώς να τον μπλοκάρουμε ή να τον απωθήσουμε, πρέπει να αποφύγουμε να ξαναρχίσει τον πόλεμο. Γι’ αυτό χρειάζονται διαφορετικές εγγυήσεις ασφάλειας. Οι ευρωπαϊκές εγγυήσεις ασφάλειας ίσως να μη φτάνουν. Χρειαζόμαστε συμμαχία της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως είπα, για να αντέξουμε απέναντι στον Πούτιν, η Ευρώπη αρκεί. Ο ουκρανικός στρατός συγκρατεί σήμερα αυτήν την επίθεση με όπλα και χρηματοδότηση από τους Ευρωπαίους εταίρους του. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής παρέχουν τα κατάλληλα όπλα, τα οποία αγοράζουμε. Αλλά, για να τερματίσουμε την επιθετικότητα ή να αποτρέψουμε την επανάληψη του πολέμου, χρειάζεται σύμπραξη Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ. Αυτή η συμμαχία έχει μεγαλύτερη επιρροή στη Ρωσία.

Le Point: Στη Γαλλία και στην Ευρώπη γενικότερα, ακούγονται πολιτικοί που λένε ότι η Ουκρανία δεν έχει καμιά ελπίδα να κερδίσει και ότι πρέπει να παραχωρήσει εδάφη. Τι τους απαντάτε;

Ζελένσκι: Αυτοί οι άνθρωποι, με κάθε σεβασμό, δεν καταλαβαίνουν τι θέλει η Ρωσία ούτε τι είναι ικανή να κάνει. Δεν καταλαβαίνουν επίσης ότι δεν παλεύουμε μόνο για ένα έδαφος. Η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας μιας χώρας έχει βαθιά σημασία, είναι παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ισοδυναμεί με το να δίνεται στον επιτιθέμενο η δυνατότητα να κάνει ό,τι θέλει. Είναι παραβίαση όλων των προϋποθέσεων μιας κανονικής ζωής. Σε όσους στην Ευρώπη υποβαθμίζουν την κατάσταση σε εδαφικό ζήτημα, λέω: κοιτάξτε αυτά τα εδάφη, δεν είναι μόνο γη· είναι το σπίτι κάποιων ανθρώπων. Είναι ο τάφος των γονιών μας, των παππούδων και προπαππούδων μας, όπου υπάρχουν επίσης τα σχολεία μας με τα παιδιά μας. Αυτή η γη αναφέρεται στα βιβλία ιστορίας της Ουκρανίας. Εκεί γυρίστηκαν κινηματογραφικές ταινίες, γράφτηκαν ποιήματα. Οι Ρώσοι ήρθαν για να προσπαθήσουν να σβήσουν την ταυτότητά μας, να ξαναγράψουν την Ιστορία. Εμείς παλεύουμε να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας. Ο αγώνας μας δεν είναι μόνο για το έδαφος. Είναι για την Ουκρανία, που αποτελείται από κομμάτια ιστορίας και ανθρώπων.

Αν ο Πούτιν κατάφερνε να κυριεύσει ολόκληρη τη χώρα μας, θα τη χρησιμοποιούσε με τον ίδιο τρόπο ως εφαλτήριο· οι βλέψεις του δεν περιορίζονται στην Ουκρανία.

Le Point: Αν η Ευρώπη είναι ισχυρή, ο Πούτιν πιθανότατα δεν θα κάνει τίποτα, αλλά αν είναι αδύναμη, θα υποστεί τις ενέργειες της Ρωσίας. Πώς να πείσουμε την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των πιο απομακρυσμένων χωρών, ότι αυτός ο πόλεμος τούς αφορά και ότι άλλες χώρες θα βρεθούν στη λίστα αν πέσει η Ουκρανία;

Ζελένσκι: Είναι πολύ απλό. Κάποια ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι αν οι Ουκρανοί στρατιώτες εγκατέλειπαν τις ανατολικές περιοχές της χώρας μας, η ειρήνη θα επανερχόταν. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το 2014 ο Πούτιν εισέβαλε στην Κριμαία για να την κάνει εφαλτήριο και να περικυκλώσει το νότιο τμήμα της χώρας μας, για να προετοιμάσει δηλαδή μια άλλη επίθεση. Αν αύριο, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, εγκαταλείπαμε τον Ντονμπάς, κάτι που δεν θα συμβεί, θα ανοίγαμε για τον Πούτιν έναν αφύλακτο χώρο, σε κοντινή απόσταση από μια πόλη ενάμιση εκατομμυρίου κατοίκων: το Χάρκιβ. Θα κυρίευε επίσης το βιομηχανικό κέντρο του Δνείπερου. Αυτό θα του άνοιγε κι άλλες δυνατότητες. Ό,τι σας λέω εδώ αφορά την Ουκρανία, αλλά αν σκεφτείτε σε άλλη κλίμακα, αν ο Πούτιν κατάφερνε να κυριεύσει ολόκληρη τη χώρα μας, θα τη χρησιμοποιούσε με τον ίδιο τρόπο ως εφαλτήριο· οι βλέψεις του δεν περιορίζονται στην Ουκρανία. Το αν θα τις πραγματοποιήσει ή όχι θα εξαρτηθεί από την αποφασιστικότητα της Ευρώπης. Αν η Ευρώπη είναι ισχυρή, πιθανότατα δεν θα κάνει τίποτα, αλλά αν είναι αδύναμη, θα υποστεί τις ενέργειες της Ρωσίας. Λιγότερο από 3.000 χιλιόμετρα χωρίζουν τη Μόσχα από το Παρίσι. Σήμερα οι πύραυλοι που χρησιμοποιεί η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας έχουν εμβέλεια 2.500 χιλιομέτρων. Εμείς οι ίδιοι διαθέτουμε πυραύλους εμβέλειας 3.000 χιλιομέτρων. Τι θέλω να πω μ’ αυτό: ο πόλεμος ευνοεί τις τεχνολογικές εξελίξεις σε εμάς, στην Ευρώπη, αλλά ταυτοχρόνως και στη Ρωσία. Δεν υπάρχει πια «μακρινός» πόλεμος με αυτή την τεχνολογική εξέλιξη. Πιστέψτε με, σε δύο χρόνια οι Ρώσοι θα έχουν πολλούς πυραύλους –κι εμείς επίσης– με εμβέλεια 5.000 χιλιομέτρων. Η θάλασσα, ο ωκεανός, δεν θα προστατεύει πλέον κανέναν. Οι πύραυλοι ίσως μια μέρα να έχουν εμβέλεια 10.000 χιλιομέτρων. Από αυτή την άποψη, τα όπλα που χρησιμοποιεί σήμερα η Ρωσία δεν διαφέρουν και τόσο από τους φορείς πυρηνικών. Φανταστείτε έναν πύραυλο Orechnik που στοχεύει ένα σημείο: πλήττει επίσης όλα τα πέριξ, αδιαφορώντας για το τι βρίσκεται εκεί, αδιαφορώντας για τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι η λογική χρήσης αυτού του όπλου μπορεί να προσομοιάζει με εκείνη των πυρηνικών πυραύλων. Είμαστε μέρος της Ευρώπης: δεν πρόκειται μόνο για πολιτική, για το ότι καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι· πρόκειται για ζήτημα ελευθερίας. Αγαπάμε την Ευρώπη. Πιστεύουμε ότι είμαστε όλοι όμοιοι, αν και κάθε χώρα έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. […] Πρέπει να μπορεί κανείς να ταξιδεύει ελεύθερα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Είναι υπέροχο να είμαστε διαφορετικοί και να μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες, να αντιλαμβανόμαστε με τον ίδιο τρόπο την αξία της ζωής και το τίμημα αυτής της ζωής. […] Σήμερα, εξαιτίας του πολέμου, η Ευρώπη μάς γνωρίζει καλύτερα: θα προτιμούσα να μην ήταν με τίμημα τον πόλεμο, αλλά δυστυχώς έτσι ήρθαν τα πράγματα. Πολλοί Ουκρανοί μετανάστευσαν στη δυτική Ευρώπη – ας ελπίσουμε προσωρινά. Κοιτάξτε όμως πόσο προσαρμόζονται! Γι’ αυτούς είναι το ιδανικό κλίμα, και δεν μιλώ εδώ για τη θερμοκρασία, μιλώ για το γενικό κλίμα, για την ατμόσφαιρα επικοινωνίας και τις επιθυμίες των ανθρώπων. Μου φαίνεται ότι όλοι αγαπούν τις ίδιες ταινίες, την ίδια λογοτεχνία, την ίδια μουσική. Ερχόμαστε από τον ίδιο κόσμο. Και μην ξεχνάτε, παρακαλώ, ότι η Ουκρανία δεν είναι στην Ανατολή, είναι το γεωγραφικό κέντρο της Ευρώπης.

Το ανατολικό σύνορο της Δυτικής Γερμανίας ήταν το σύνορο του δυτικού κόσμου. Σήμερα, όλα εξαρτώνται από εμάς. Μέχρι πού θα αφήσουμε ελεύθερες τις ρωσικές φιλοδοξίες;

Le Point: Πού βρίσκεται, κατά τη γνώμη σας, το ανατολικό σύνορο της Ευρώπης;

Ζελένσκι: Σήμερα, όλοι λένε ότι η Ουκρανία βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Ευρώπης. Δεν είναι αυτή η άποψή μου. Αν κοιτάξει κανείς την ήπειρο, η Ουκρανία βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης. Και δεν το λέω επειδή είμαι ο πρόεδρος της Ουκρανίας. Παρεμπιπτόντως, υπάρχει και μια άλλη, πιο εννοιολογική διάσταση. Δεδομένων των φιλοδοξιών της Ρωσίας σήμερα, είναι η μοίρα της Ουκρανίας που θα καθορίσει πού βρίσκεται αυτό το ανατολικό σύνορο. Αν η Ουκρανία δεν αντέξει, αυτό το σύνορο θα είναι εκείνο της Πολωνίας, ίσως και της Γερμανίας. Κάποτε, η Ευρώπη είχε διαιρεθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το ανατολικό σύνορο της Δυτικής Γερμανίας ήταν το σύνορο του δυτικού κόσμου. Σήμερα, όλα εξαρτώνται από εμάς. Μέχρι πού θα αφήσουμε ελεύθερες τις ρωσικές φιλοδοξίες;

Le Point: Ο στρατηγός ντε Γκωλ είχε εγκαταστήσει παρεκκλήσι στα Ηλύσια Πεδία, όπου προσευχόταν για τη Γαλλία στις στιγμές αμφιβολίας. Κι εσείς; Έχετε αυτό το στήριγμα της πίστης;

Ζελένσκι: Δεν έχω παρεκκλήσι εδώ σε αυτό το γραφείο (γελάει). Έχω όμως το στήριγμα της πίστης. Έχω σχέση μου με τον Θεό και τη δυνατότητα να προσεύχομαι όποτε θέλω, όπως κάθε άνθρωπος σε μια ελεύθερη χώρα. Όπως κάθε ζωντανό ον που χρειάζεται να χαρεί ή απλώς να βρει στήριγμα στις πράξεις του.

Έχουν ό,τι τους ανήκει, κανείς δεν το αμφισβητεί, ας ζήσουν μ’ αυτό χωρίς να παίρνουν ό,τι είναι δικό μας!

Le Point: Πριν από τον πόλεμο, γελούσατε και κάνατε τον κόσμο να γελάει. Σας συμβαίνει ακόμη να γελάτε; Τι σας διασκεδάζει;

Ζελένσκι: Χαμογελώ κάπου κάπου. Έχω κατά καιρούς ευχάριστες συνομιλίες, όπως μαζί σας αυτή τη στιγμή… […] Το χαμόγελο αποτελεί μέρος της ζωής ενός φυσιολογικού και ισορροπημένου ανθρώπου. Είναι η απόδειξη ότι δεν έχουμε χάσει το μυαλό μας. Αλλά αν γελάμε συνεχώς, τότε είναι βέβαιο ότι έχουμε πρόβλημα. Σε καιρό πολέμου υπάρχουν σοβαρές στιγμές, συζητάμε πολύ σοβαρά θέματα με τους στρατιωτικούς. Μιλάμε για τραυματίες. Υπάρχουν πολύ σκοτεινές, πολύ θλιβερές στιγμές, στιγμές που μας κάνουν να κλαίμε. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις στιγμές, για να παραμένει κανείς υγιής, πρέπει να βρεις χρόνο να χαμογελάς. Παρεμπιπτόντως, τα παιδιά… τα σκυλιά –δεν τα συγκρίνω, τα παραθέτω! – με κάνουν να γελάω. […]

Le Point: Σας ακολουθήσαμε σήμερα το πρωί σε ένα σχολείο για την έναρξη της σχολικής χρονιάς… Για τι πράγμα μιλάτε με τα παιδιά και ποια είναι τα βασικά διδάγματα που θέλετε να τους μεταδώσετε;

Ζελένσκι: Μου αρέσει να περιβάλλομαι από παιδιά· μου δίνουν ενέργεια. Φορτίζομαι από την επαφή μαζί τους. […] Οι άνθρωποι είναι στα καλύτερά τους όταν είναι παιδιά· ύστερα συσσωρεύουν λάθη… Είναι δύσκολο να διδάξει κανείς κάτι στα παιδιά εν καιρώ πολέμου· καταλαβαίνουν τα πάντα, έχουν μάλιστα περισσότερες αξίες από εμάς, τους ενήλικες. Θεωρούν υπέροχο το να πηγαίνουν στο σχολείο με φυσική παρουσία, επειδή ζουν κάτω από πυραύλους. Καταλαβαίνουν ότι κάθε μέρα είναι πολύτιμη. Τι προσπαθώ να μεταδώσω στα παιδιά; Να είναι καλοί άνθρωποι. Το ουσιώδες είναι η αγωγή που δίνουν οι γονείς. Στο σχολείο, πρέπει να μην ενοχλούν τους άλλους, να τους σέβονται και να σέβονται τις απόψεις τους. Συνήθως τα παιδιά προτιμούν να παίζουν και να μην πηγαίνουν στο σχολείο, αλλά σήμερα, στην Ουκρανία, θέλουν πραγματικά να πηγαίνουν στο σχολείο.

Le Point: Ο ιστορικός Timothy Snyder λέει ότι η Ουκρανία προσφέρει ένα «αφόρητο» παράδειγμα δημοκρατίας για έναν δικτάτορα όπως ο Πούτιν. Θεωρείτε ότι ο φόβος της δημοκρατικής «μετάδοσης» είναι θεμελιώδης στους πολεμικούς του στόχους;

Zελένσκι: Ο Πούτιν φοβάται μήπως η Ουκρανία πετύχει. […] Φοβάται μήπως η Ουκρανία καταφέρει να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και δεν μιλώ εδώ για τους θεσμούς, μιλώ για την απουσία συνόρων μεταξύ της Ουκρανίας και των χωρών της ΕΕ. Στην Ουκρανία, οι άνθρωποι είναι ήδη ελεύθεροι, και αυτό δεν αρέσει στον Πούτιν, επειδή ο λαός του θα μπορούσε να πάρει παράδειγμα από την Ουκρανία. […] Ύστερα υπάρχει το ζήτημα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. […] Όχι επειδή το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι απειλή – το ΝΑΤΟ είναι αμυντικός οργανισμός, όχι επιθετικός. Βαθιά μέσα μας, η κατάστασή μας είναι σαν να έχεις έναν πολύ κακό γείτονα που ζηλεύει την επιτυχία σου. […] Από εκεί πηγάζει το πρόβλημα της Ουκρανίας. Στον Πούτιν δεν του αρέσει να βλέπει την Ουκρανία να πετυχαίνει. Αλλά η Ουκρανία θα πετύχει.

Le Point: Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ελάχιστα την Ουκρανία. Πώς θα τους παρουσιάζατε τη χώρα σας; Υπάρχει κάποιο βιβλίο να διαβαστεί, κάποια ταινία να δει κανείς για να κατανοήσει την Ουκρανία;

Ζελένσκι: Υπάρχουν πάρα πολλά… Εξάλλου, πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν την Ουκρανία, τουλάχιστον ότι έχουν ήδη αρχίσει να τη γνωρίσουν. Γνωρίζουν ήδη τους αθλητές μας, ίσως περισσότερο από τους κλασικούς μας συγγραφείς. Προσωπικά, συνιστώ να διαβάσετε Ιβάν Φράνκο, Λέσια Ουκραΐνκα, Τάρας Σεβτσένκο και Ιβάν Μπαγκριανίι. Για να ανακαλύψετε την ιστορία μας, θα συνιστούσα τον Μιχάιλο Χρουσέφσκι, όλα τα έργα του Σέρχι Πλόχι και την «Ενεΐδα» του Ιβάν Κοτλιαρέφσκι. Όλα αυτά είναι ουκρανικά κλασικά, και δεν ανέφερα ούτε το 1%! Υπάρχουν επίσης θαυμάσιοι ποιητές. Η Ρωσία προσπαθεί να βάλει χέρι στη λογοτεχνία μας, την ποίησή μας, τους μουσικούς μας.

Le Point: Και ο Νικολάι Γκόγκολ, ο Ισαάκ Μπάμπελ;

Ζελένσκι: Όσον αφορά τον Γκόγκολ και τον Μπάμπελ, δεν παύει να με εκπλήσσει το πώς η Ρωσία επιχειρεί να ιδιοποιηθεί τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό μας, περιφρονώντας κάθε λογική. Οι Ρώσοι παρουσιάζουν τον Γκόγκολ σαν δικό τους συγγραφέα… Πάρτε, για παράδειγμα, τη συλλογή διηγημάτων του «Βραδιές στο αγρόκτημα κοντά στη Ντικάνκα». Η «Ντικάνκα» είναι το όνομα χωριού στην Ουκρανία, στην περιοχή της Πολτάβα· και μόνο ο τίτλος αρκεί για να καταλάβει κανείς πόσο παράλογη είναι αυτή η διεκδίκηση. Η Ρωσία προσπαθεί να βάλει χέρι στη λογοτεχνία μας, την ποίησή μας, τους μουσικούς μας. Μεταφράζουν τα πάντα στα ρωσικά και ξεχνούν σε ποια γλώσσα γράφτηκαν αυτά τα έργα. Κατόπιν, ένα μέρος του κόσμου θεωρεί ότι αυτό αποτελούν τμήμα της ρωσικής ταυτότητας. Αλλά αυτά ανήκουν σε μας. Έχουν ό,τι τους ανήκει, κανείς δεν τους το αμφισβητεί, ας ζήσουν μ’ αυτό, χωρίς να παίρνουν ό,τι είναι δικό μας! Ύστερα, κοιτάξτε τον κινηματογράφο. Οι Γάλλοι έχουν πολύ πλούσια ιστορία από τους αδελφούς Λυμιέρ —μου αρέσει πολύ ο γαλλικός κινηματογράφος—, αλλά θα έπρεπε να δείτε τον παλιό ουκρανικό κινηματογράφο για να διαπιστώσετε ότι είναι αντάξιος των κλασικών του γαλλικού κινηματογράφου. Δείτε τις ταινίες του Αλεξάντρ Ντοβζένκο και του Σεργκέι Παραντζάνοφ. Πιστεύω ότι θα καταλάβετε τι είναι η Ουκρανία και σε τι διαφέρει από τη Ρωσία. Ξεκίνησα από τους αθλητές, γιατί αυτοί φέρουν τη σημαία μας. Κανείς πλέον δεν μπορεί να πει ότι ο διάσημος πυγμάχος Ολεξάντρ Ουσίκ είναι Ρώσος. Δεν μπορεί κανείς να ιδιοποιηθεί τον Ουσίκ, δεν μπορεί κανείς να ιδιοποιηθεί την Ουκρανία.