Γαλλία: Ο συμβολισμός της αναγνώρισης του παλαιστινιακού κράτος και το νέο αφήγημα για την ισορροπία στη Μέση Ανατολή
Η είδηση πως ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, προτίθεται να προχωρήσει στην επίσημη αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους στο πλαίσιο της συνόδου των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, στην πραγματικότητα δεν αποτελεί ούτε κάποια πρωτοφανή έκπληξη, ούτε μια δραματική αλλαγή στάσης εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης. Πέραν της πάγιας θέσης του Παρισιού υπέρ της Λύσης των Δύο Κρατών, η προσωπική σχέση του Γάλλου προέδρου με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, βρίσκεται στη χειρότερή της φάση, μετά τη μεταξύ τους ρήξη αναφορικά με την αποστροφή του πρώτου πως θα έπρεπε να επιβληθεί ένα εμπάργκο απέναντι στην ενίσχυση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, όσο η ισραηλινή κυβέρνηση εξακολουθεί να επιχειρεί εντός της Λωρίδας της Γάζας με τρόπους οι οποίοι προκαλούν την απώλεια επιπλέον αμάχων Παλαιστινίων.
Δεδομένα, η αναγνώριση του οποιοδήποτε παλαιστινιακού κράτος αποτελεί ίσως τον δυσκολότερο γεωπολιτικό γρίφο της σύγχρονης διπλωματικής ιστορίας, ενώ ο Εμανουέλ Μακρόν έχει υπάρξει σκοπίμως ασαφής αναφορικά με το τι ακριβώς θα προϋποθέτει η πρωτοβουλία του Παρισιού. Ωστόσο, δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση η γαλλική κυβέρνηση να αναγνωρίσει τον οποιονδήποτε πολιτικό έλεγχο που θα επιθυμεί να ασκήσει η Χαμάς στο διηνεκές στη Λωρίδα της Γάζας· η γαλλική αναγνώριση της κρατικής οντότητας της Παλαιστίνης αποκτά έναν αμιγώς συμβολικό χαρακτήρα, καθώς η παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση έχει αποδείξει, πέραν πάσης αμφιβολίας, πως δεν προτίθεται να απωλέσει τον έλεγχο της περιοχής και να προχωρήσει σε έναν αυτό-εξορισμό της –πιθανότατα στο Κατάρ–, όπως προκρίνει το σχέδιο εκεχειρίας που έχει προτείνει η αμερικανική κυβέρνηση. Ακόμα κι έτσι, ωστόσο, η αναγνώριση ενός επίσημου παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους της δεύτερης ισχυρότερης χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μια πρωτοφανή τομή επί του ζητήματος.
Το ειδικό βάρος της Γαλλίας και η ισορροπία των δυνάμεων
Η γαλλική κυβέρνηση δεν αποτελεί την πρώτη που έχει εκφράσει την πρόθεσή της να αναγνωρίσει ένα παλαιστινιακό κράτος, καθώς σε αυτή την κίνηση έχουν ήδη προχωρήσει η ισπανική, η νορβηγική και η ιρλανδική. Ταυτόχρονα, την κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης έχουν αναγνωρίσει τα κράτη-μέλη του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου, όλα τα πρώην κράτη-μέλη της ΕΣΣΔ και της σοβιετικής σφαίρας επιρροής, όπως επίσης και γεωπολιτικά υπολογίσιμα τρίτα κράτη όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Σερβία. Ωστόσο, παρότι το 76% των κρατών-μέλη των Ηνωμένων Εθνών έχει αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος, εντούτοις η πραγματικότητα που αποτυπώνεται σε γεωπολιτικό επίπεδο διαψεύδει με τον πλέον αδυσώπητο τρόπο τα ευχολόγια των απανταχού υπέρ-φιλελεύθερων διεθνοσχετιστών· όσο το παλαιστινιακό κράτος δεν αναγνωρίζεται από τη Δύση –και, ειδικότερα, από τις ΗΠΑ–, τόσο δεν πρόκειται να αποκτήσει πραγματική υπόσταση σε καμία των περιπτώσεων, ακριβώς λόγω της δυσανάλογης σκληρής –και ήπιας– δυτικής ισχύος. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η πρωτοφανής ευκαιρία μιας γαλλικής αναγνώρισης της Παλαιστίνης: σε αντίθεση με τα υπόλοιπα δυτικά κράτη που έχουν προχωρήσει στη συγκεκριμένη κίνηση, η Γαλλία συγκεντρώνει ορισμένα κρίσιμα χαρακτηριστικά, καθώς αποτελεί μέλος του G7, το γεωπολιτικά και εξοπλιστικά ισχυρότερο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη μόνη ευρωπαϊκή πυρηνική δύναμη, πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως και τη δεύτερη ισχυρότερη ευρωπαϊκή οικονομία.
Η αναγνώριση της κρατικής υπόστασης της Παλαιστίνης εκ μέρους μιας γεωπολιτικής και οικονομικής υπερδύναμης θα οδηγήσει σε αλλαγή του αφηγήματος αναφορικά με την εφαρμοσιμότητα της Λύσης των Δύο Κρατών
Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο –και ακριβώς επειδή τα κράτη εντός του διεθνούς συστήματος δεν είναι εκ προοιμίου ίσα μεταξύ τους, λόγω της διαφοράς της ισχύος και της επιρροής τους– η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους του Παρισιού αναπόφευκτα θα ανακατέψει την ισορροπία των δυνάμεων εντός της Δύσης σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα. Συγκεκριμένα, η αναγνώριση της κρατικής υπόστασης της Παλαιστίνης εκ μέρους μιας γεωπολιτικής και οικονομικής υπερδύναμης θα οδηγήσει σε αλλαγή του αφηγήματος αναφορικά με την εφαρμοσιμότητα της Λύσης των Δύο Κρατών, την οποία –θεωρητικά– η πλειοψηφία των δυτικών κρατών υποστηρίζουν, αλλά και η οποία θεωρείται ανέφικτη στην παρούσα φάση· ολόσωστα. Ωστόσο, εφόσον το Παρίσι αναγνωρίσει την Παλαιστινιακή Αρχή –η οποία διατηρεί υπό τον έλεγχό της τη Δυτική Όχθη ως την επίσημη παλαιστινιακή κυβέρνηση–, θα συμβάλει καθοριστικά και στην περαιτέρω απονομιμοποίηση της Χαμάς, τόσο σε διεθνές όσο και σε εσωτερικό επίπεδο.
Η παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση –βρισκόμενη σε μόνιμο ανταγωνισμό με την κυβέρνηση της Δυτικής Όχθης– ουσιαστικά έχει εκμεταλλευτεί σε απόλυτο βαθμό το πάγιο κενό εξουσίας στα παλαιστινιακά εδάφη, θέτοντας εν τέλει τη Λωρίδα της Γάζας –και τον άμαχο πληθυσμό ο οποίος κατοικεί εκεί– υπό τον δικό της πλήρη έλεγχο. Ωστόσο, η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς (όπως αυτή ξέσπασε μετά και τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου του 2023) έχει αποδείξει πως η τρομοκρατική οργάνωση είναι πλήρως ανίκανη να προστατέψει τον άμαχο παλαιστινιακό πληθυσμό. Ήδη κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, οι άμαχοι Παλαιστίνιοι, οι οποίοι παραμένουν εγκλωβισμένοι στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν προχωρήσει σε δεκάδες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον της Χαμάς, θεωρώντας τη συνυπεύθυνη για τον ανθρωπιστικό όλεθρο που συντελείται στην περιοχή.
Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα δεδομένα μετά από ενάμιση χρόνο εχθροπραξιών, η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης μπορεί να συμβάλει καθοριστικά σε δύο επιπλέον επίπεδα: πρώτον, να ενισχύσει την –πρωτίστως ηθική– απονομιμοποίηση και απομόνωση της Χαμάς, η οποία παρουσιάζει εαυτόν ως την προστάτιδα δύναμη των αμάχων Παλαιστινίων, τη στιγμή που τους χρησιμοποιεί ως ανθρώπινες ασπίδες ώστε να αποτρέψει μια ολοκληρωτική ισραηλινή νίκη στο πεδίο, άρα και την οριστική της εξολόθρευση. Και δεύτερον, να ενισχύσει το διπλωματικό κεφάλαιο της Παλαιστινιακής Αρχής, προκρίνοντάς τη ως τον επίσημο –και ισότιμο, τυπικά– συνομιλητή της σε διεθνές επίπεδο, απαγκιστρώνοντας την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους από την ενίσχυση του ισλαμικού εξτρεμισμού. Ευρύτερα, η αναγνώριση της παλαιστινιακής αρχής εκ μέρους μιας ευρωπαϊκής υπερδύναμης θα αναγκάσει και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ (αλλά και τρίτα κραταιά δυτικά κράτη –πλην των ΗΠΑ– όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία) να επανεξετάσουν τις προσεγγίσεις τους, προσαρμόζοντας τις θέσεις τους στην τρέχουσα ζοφερή πραγματικότητα: η τρέχουσα συνθήκη στη Λωρίδα της Γάζας δεν μπορεί να εξακολουθήσει να ισχύει στο διηνεκές, ούτε είναι δυνατόν η πορεία των εξελίξεων στην περιοχή να καθορίζεται από τους υπέρ-συντηρητικούς κυβερνητικούς εταίρους της ισραηλινής κυβέρνησης.
Το αμετακίνητο εμπόδιο της Ουάσιγκτον και η ευκαιρία για την Ευρώπη
Φυσικά, η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης δεν συγκεντρώνει ιδιαίτερες πιθανότητες ώστε να συγκινήσει τον Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος –σε αντίθεση με τον προκάτοχό του– δεν αποτελεί θιασώτη της Λύσης των Δύο Κρατών· εξάλλου, στο πλαίσιο της πρώτης του θητείας στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ είχε αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ, σε μια σημειολογική κίνηση της οπτικής του επί του ζητήματος, την οποία ωστόσο η ΕΕ δεν ακολούθησε. Ενδεικτικά, το γεγονός πως ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, καταδίκασε τις πρόσφατες κυρώσεις που επέβαλαν οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, απέναντι σε δύο μέλη του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου –τα οποία εκπροσωπούν τα υπέρ-συντηρητικά κόμματα, τη στήριξη των οποίων χρειάζεται ο Νετανιάχου ώστε να παραμείνει στην ισραηλινή πρωθυπουργία– υποδεικνύει το γεγονός πως η Ουάσιγκτον δεν έχει την παραμικρή πρόθεση ώστε να ανακινήσει το οποιοδήποτε ενδεχόμενο μιας αναγνώρισης ενός παλαιστινιακού κράτους. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, παρά τις εκάστοτε διαφωνίες και συγκρούσεις μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και του Ισραηλινού πρωθυπουργού, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως η αμερικανική κυβέρνηση συντάσσεται με τις ισραηλινές πολιτικές θέσεις αναφορικά με το μέλλον της Λωρίδας της Γάζας· η οργισμένη αντίδραση του Ισραηλινού πρωθυπουργού μετά και την ανακοίνωση της πρόθεσης εκ μέρους του Γάλλου προέδρου ώστε να αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος –όπως επίσης και η πλήρης απαξίωση την οποία εξέφρασε ο Αμερικανός πρόεδρος– είναι ενδεικτική της χαοτικής απόστασης μεταξύ των θέσεων του Παρισιού και του άξονα Ουάσιγκτον-Τελ Αβίβ.
Ωστόσο, παρά τις αντιδράσεις της αμερικανικής και της ισραηλινής κυβέρνησης, φαίνεται πως η πρωτοβουλία του Παρισιού έχει ήδη βρει ευήκοα ώτα, τόσο στο Λονδίνο όσο και στο Βερολίνο, καθώς ο Γάλλος πρόεδρος αναμένεται να προχωρήσει σε απευθείας συνομιλίες –αν όχι συνεννοήσεις– επί του θέματος, τόσο με τον Βρετανό πρωθυπουργό, Κιρ Στάρμερ, όσο και με τον Γερμανό Καγκελάριο, Φρίντριχ Μερτς· αξίζει να σημειωθεί πως και οι δύο ηγέτες –οι οποίοι, μαζί με τον Μακρόν, βρίσκονται σε πλήρη σύμπνοια αναφορικά με το κρίσιμο ζήτημα της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας– έχουν καταδικάσει επανειλημμένα τις επιθετικές πρωτοβουλίες της ισραηλινής κυβέρνησης εντός της Λωρίδας της Γάζας, παράλληλα φυσικά με την πλήρη καταδίκη τους εναντίον των τρομοκρατών της Χαμάς. Δεδομένα, ήδη διαφαίνεται μια ιστορική γεωπολιτική δυναμική, η οποία δεν θα έστεκε ούτε σε φαντασιωσικό επίπεδο μόλις λίγα χρόνια πριν: η πρόθεση της γαλλικής κυβέρνησης να αναβαθμίσει το διπλωματικό της κεφάλαιο εντός του διεθνούς συστήματος –αλλά και συγκεκριμένα στη Μέση Ανατολή, που αποτέλεσε για δεκαετίες την προστάτιδα δύναμη του Λιβάνου– συναντάται με τη φιλοδοξία της βρετανικής κυβέρνησης να εξυπηρετήσει το αφήγημα της παγκόσμιας Βρετανίας στη μετά-Brexit εποχή, αλλά και με τη ριζοσπαστική στροφή της γερμανικής κυβέρνησης προς έναν απενοχοποιημένο από το ιστορικό βάρος του παρελθόντος γεωπολιτικό ρεαλισμό. Η δημιουργία ενός γαλλό-βρετανό-γερμανικού άξονα υπέρ της αναγνώρισης ενός παλαιστινιακού κράτους θα αποτελέσει αδιαμφισβήτητα ευθεία τομή εντός του διεθνούς συστήματος, συμβάλλοντας παράλληλα στην ευρύτερη γεωπολιτική ενίσχυση της Ευρώπης, αλλά και στην αναπόφευκτη στρατηγική αποκόλληση από τις νέο-απομωνωτικές ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ.
Μια ευκαιρία για τον ευρωπαϊκό ρεαλισμό
Από μόνη της η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους της γαλλικής κυβέρνησης δεν πρόκειται να αλλάξει άμεσα τις συνθήκες στο πεδίο. Η Χαμάς θα εξακολουθήσει να εκμεταλλεύεται στο έπακρο τον όλεθρο που η ίδια έχει προκαλέσει στη Λωρίδα της Γάζας, και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα εξακολουθήσει να υιοθετεί την άτεγκτη στάση, την οποία του επιβάλλουν οι κυβερνητικοί του εταίροι, ευνοούμενος και από τη στήριξη της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, η στρατηγική επιλογή της γαλλικής κυβέρνησης μπορεί να στεφθεί επιτυχής –ειδικά εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία συγκλίνουν με τη γαλλική προσέγγιση– για τον εξής λόγο: η πρωτοβουλία του Μακρόν μπορεί να ντύνεται με τον διάτρητο μανδύα του διεθνούς δικαίου, ωστόσο ο Γάλλος πρόεδρος αντιλαμβάνεται πλήρως πως η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους από τη γαλλική κυβέρνηση στην πράξη δημιουργεί ένα νέο αφήγημα αναφορικά με το μέλλον της αμιγώς ρεαλιστικής ισορροπίας των δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.
Η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους μπορεί να προκύψει μόνο μέσω της στήριξης των ισχυρότερων παικτών του διεθνούς συστήματος, οι οποίοι μέχρι και σήμερα την είχαν αποτρέψει
Η αναγνώριση μιας επίσημης παλαιστινιακής κρατικής οντότητας εκ μέρους της Γαλλίας –πόσο μάλλον δε αν συνδυαστεί με εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας– θα δώσει στους άμαχους Παλαιστίνιους ένα πλεονέκτημα, το οποίο η επίσημη αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους από τα τρία-τέταρτα των κρατών-μελών των Ηνωμένων Εθνών δεν θα μπορούσε ποτέ: την αναγνώριση εκ μέρους ορισμένων εκ των ισχυρότερων γεωπολιτικών και οικονομικών παικτών του κόσμου, που ενδεχομένως και να αρκεί ώστε να συμβάλει καθοριστικά στην αλλαγή των συσχετισμών στη Μέση Ανατολή, ακόμα κι αν οι ΗΠΑ κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση· το δίκαιο μπορεί να υπάρξει μόνο μεταξύ ίσων, όπως σωστά –υπό ένα αμιγώς ρεαλιστικό πρίσμα– αφηγείται στον διάλογο μεταξύ των Αθηναίων και των Μηλίων ο Θουκυδίδης, και η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους μπορεί να προκύψει μόνο μέσω της στήριξης –ή ανοχής– των ισχυρότερων παικτών του διεθνούς συστήματος, οι οποίοι μέχρι και σήμερα την είχαν αποτρέψει.
15°
