Αποτελεί η επίθεση της Ινδίας στο Πακιστάν νέα κλιμάκωση; - Η στρατηγική θέση του Κασμίρ
Σε μια νυχτερινή επιχείρηση, η Ινδίαανακοίνωσε ότι εξαπέλυσε επιθέσεις με πυραύλους και αεροπορικές επιδρομές σε εννέα τοποθεσίες στο Πακιστάν και στο πακιστανικά διοικούμενο Κασμίρ, στοχεύοντας αυτό που αποκάλεσε θέσεις μαχητών, βασιζόμενη σε «αξιόπιστες πληροφορίες».
Οι επιδρομές, που διήρκεσαν μόλις 25 λεπτά μεταξύ 01:05 και 01:30 ώρα Ινδίας (19:35 και 20:00 GMT της Τρίτης), προκάλεσαν σοκ στην περιοχή, με κατοίκους να ξυπνούν από εκκωφαντικές εκρήξεις.
Το Πακιστάν δήλωσε ότι χτυπήθηκαν μόνο έξι τοποθεσίες και ισχυρίστηκε ότι κατέρριψε πέντε ινδικά μαχητικά αεροσκάφη και ένα drone — ένας ισχυρισμός που η Ινδία δεν έχει επιβεβαιώσει.
Αυτή η απότομη κλιμάκωση ακολουθεί τη θανατηφόρα επίθεση τον περασμένο μήνα σε τουρίστες στην περιοχή Παχαλγκάμ στο ινδικά διοικούμενο Κασμίρ, ανεβάζοντας τις εντάσεις μεταξύ των δύο πυρηνικά εξοπλισμένων αντιπάλων σε επικίνδυνα νέα επίπεδα. Η Ινδία υποστηρίζει ότι έχει ξεκάθαρα στοιχεία που συνδέουν τρομοκράτες που εδρεύουν στο Πακιστάν και εξωτερικούς παράγοντες με την επίθεση — ένας ισχυρισμός που το Πακιστάν απορρίπτει κατηγορηματικά, επισημαίνοντας ότι η Ινδία δεν έχει παρουσιάσει καμία απόδειξη.
Το 2016, μετά τον θάνατο 19 Ινδών στρατιωτών στην Ούρι, η Ινδία εξαπέλυσε «χειρουργικά πλήγματα» πέρα από τη LoC.
Το 2019, η βομβιστική επίθεση στο Πουλουάμα, που άφησε 40 Ινδούς παραστρατιωτικούς νεκρούς, οδήγησε σε αεροπορικές επιδρομές βαθιά μέσα στο Μπαλακότ — η πρώτη τέτοια ενέργεια στο εσωτερικό του Πακιστάν από το 1971 — προκαλώντας αντίποινα και αερομαχία.
Οι ειδικοί λένε ότι τα αντίποινα για την επίθεση στην Παχαλγκάμ ξεχωρίζουν για το ευρύτερο εύρος τους, καθώς στοχεύουν ταυτόχρονα τις υποδομές τριών μεγάλων πακιστανικών μαχητικών οργανώσεων.
Η Ινδία λέει ότι έπληξε εννέα μαχητικούς στόχους στο Πακιστάν και στο πακιστανικά διοικούμενο Κασμίρ, πλήττοντας βαθιά τα βασικά κέντρα των Λασκάρ-ε-Τάιμπα (LeT), Τζαΐς-ε-Μοχάμεντ και Χιζμπούλ Μουτζαχεντίν.
Ανάμεσα στους κοντινότερους στόχους ήταν δύο στρατόπεδα στη Σιαλκότ, μόλις 6–18 χλμ. από τα σύνορα, σύμφωνα με Ινδό εκπρόσωπο.
Το βαθύτερο πλήγμα, σύμφωνα με την Ινδία, ήταν ένα αρχηγείο της Τζαΐς-ε-Μοχάμεντ στη Μπαχαβαλπούρ, 100 χλμ. εντός του Πακιστάν. Ένα στρατόπεδο της LeT στη Μουζαφραμπάντ, 30 χλμ. από τη LoC και πρωτεύουσα του πακιστανικά διοικούμενου Κασμίρ, συνδεόταν με πρόσφατες επιθέσεις στο ινδικά διοικούμενο Κασμίρ, είπε ο εκπρόσωπος.
Το Πακιστάν λέει ότι επλήγησαν έξι τοποθεσίες, αλλά αρνείται ότι υπήρχαν τρομοκρατικά στρατόπεδα.
«Αυτό που ξεχωρίζει αυτή τη φορά είναι η επέκταση των στόχων της Ινδίας πέρα από προηγούμενα πρότυπα. Προηγούμενες επιθέσεις, όπως στο Μπαλακότ, επικεντρώνονταν στο πακιστανικά διοικούμενο Κασμίρ κατά μήκος της LoC — μιας στρατιωτικοποιημένης συνοριακής γραμμής», δήλωσε ο ιστορικός Σρινάθ Ραγκάβαν στο BBC.
Η Ινδοπακιστανική Διεθνής Συνοριακή Γραμμή είναι το επίσημα αναγνωρισμένο σύνορο μεταξύ των δύο χωρών, που εκτείνεται από το Γκουτζαράτ έως το Τζαμού.
Ο Ατζάι Μπισάρια, πρώην Ύπατος Αρμοστής της Ινδίας στο Πακιστάν, είπε στο BBC ότι αυτό που έκανε η Ινδία ήταν μια «απάντηση τύπου Μπαλακότ συν, με στόχο την αποτροπή, πλήττοντας γνωστά τρομοκρατικά κέντρα, αλλά συνοδευόμενη από ένα ισχυρό μήνυμα αποκλιμάκωσης».
«Αυτά τα πλήγματα ήταν πιο ακριβή, στοχευμένα και πιο ορατά από προηγούμενα. Επομένως, [είναι] λιγότερο αμφισβητήσιμα από το Πακιστάν», λέει ο Μπισάρια.
Ινδικές πηγές αναφέρουν ότι οι επιθέσεις είχαν στόχο την «επανεγκαθίδρυση της αποτροπής».
«Η ινδική κυβέρνηση πιστεύει ότι η αποτροπή που εγκαθιδρύθηκε το 2019 έχει εξασθενήσει και πρέπει να επανεγκαθιδρυθεί», λέει ο καθηγητής Ραγκάβαν.
«Αυτό φαίνεται να αντικατοπτρίζει το δόγμα του Ισραήλ ότι η αποτροπή απαιτεί περιοδικά, επαναλαμβανόμενα πλήγματα. Αλλά αν υποθέσουμε ότι μόνο με το χτύπημα θα αποτρέψουμε την τρομοκρατία, διατρέχουμε τον κίνδυνο να δώσουμε στο Πακιστάν κάθε κίνητρο να απαντήσει — κάτι που μπορεί γρήγορα να ξεφύγει από τον έλεγχο».
Θα μπορούσε αυτό να εξελιχθεί σε ευρύτερη σύγκρουση;
Η πλειονότητα των ειδικών συμφωνεί ότι η αντίδραση από το Πακιστάν είναι αναπόφευκτη — και η διπλωματία θα παίξει καθοριστικό ρόλο.
«Η απάντηση του Πακιστάν είναι βέβαιο ότι θα έρθει. Η πρόκληση θα είναι η διαχείριση του επόμενου επιπέδου κλιμάκωσης. Εκεί θα είναι κρίσιμη η διπλωματία σε περιόδους κρίσης», λέει ο κ. Μπισάρια.
«Το Πακιστάν θα δεχθεί παροτρύνσεις να επιδείξει αυτοσυγκράτηση. Αλλά το κλειδί θα είναι η διπλωματική διαχείριση μετά την απάντηση του Πακιστάν, ώστε οι δύο χώρες να μην ανέβουν γρήγορα την κλίμακα της κλιμάκωσης».
Ειδικοί με έδρα το Πακιστάν, όπως ο Ετζάζ Χουσάιν, πολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής με έδρα τη Λαχώρη, λένε ότι οι ινδικές χειρουργικές επιθέσεις σε περιοχές όπως η Μουριντκέ και η Μπαχαβαλπούρ ήταν «σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενες, δεδομένων των εντάσεων».
Ο Δρ. Χουσάιν πιστεύει ότι είναι πιθανές οι αντεπιθέσεις.
«Δεδομένης της ρητορικής των μέσων ενημέρωσης του πακιστανικού στρατού και της δηλωμένης αποφασιστικότητας να "ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς", η απάντηση με τη μορφή χειρουργικών πληγμάτων πέρα από τα σύνορα φαίνεται πιθανή τις επόμενες ημέρες», είπε στο BBC.
Όμως, ο Δρ. Χουσάιν ανησυχεί ότι χειρουργικά πλήγματα και από τις δύο πλευρές θα μπορούσαν να «εξελιχθούν σε περιορισμένο συμβατικό πόλεμο».
Ο Κρίστοφερ Κλάρι, του Πανεπιστημίου Albany στις ΗΠΑ, πιστεύει ότι, δεδομένης της έκτασης των ινδικών επιθέσεων, της «ορατής ζημιάς σε σημαντικές τοποθεσίες» και των αναφερθέντων θυμάτων, το Πακιστάν είναι πολύ πιθανό να απαντήσει.
«Το να μην αντιδράσει ουσιαστικά θα έδινε στην Ινδία το ελεύθερο να επιτίθεται όποτε αισθάνεται αδικημένη και θα ήταν αντίθετο με τη δέσμευση του πακιστανικού στρατού για απάντηση τύπου 'quid pro quo plus'», δήλωσε ο Κλάρι, που μελετά την πολιτική της Νότιας Ασίας.
«Δεδομένων των στόχων που δήλωσε η Ινδία — ομάδες και εγκαταστάσεις που συνδέονται με την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό στην Ινδία — είναι πιθανό, αλλά όχι βέβαιο, ότι το Πακιστάν θα περιορίσει την απάντησή του σε στρατιωτικούς στόχους», πρόσθεσε.
«Υπάρχει μια ρεαλιστική πιθανότητα να ξεφύγουμε από αυτή την κρίση μόνο με έναν γύρο αμοιβαίων αεροπορικών πληγμάτων και μια περίοδο εντατικής ανταλλαγής πυρών κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου», λέει ο Κλάρι.
Ωστόσο, ο κίνδυνος περαιτέρω κλιμάκωσης παραμένει υψηλός, καθιστώντας αυτή την κρίση την «πιο επικίνδυνη» μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν από το 2002 — ακόμη πιο επικίνδυνη από τις αντιπαραθέσεις του 2016 και του 2019, προσθέτει.
Είναι πλέον αναπόφευκτη η πακιστανική απάντηση;
Ειδικοί στο Πακιστάν σημειώνουν ότι, παρά την απουσία πολεμικής υστερίας πριν από το ινδικό πλήγμα, η κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει γρήγορα.
«Έχουμε μια βαθιά διχασμένη πολιτική κοινωνία, με τον πιο δημοφιλή ηγέτη της χώρας στη φυλακή. Η φυλάκιση του Ιμράν Χαν προκάλεσε ισχυρή λαϊκή αντίδραση κατά του στρατού», λέει ο Ούμερ Φαρούκ, αναλυτής στην Ισλαμαμπάντ και πρώην ανταποκριτής του Jane's Defence Weekly.
«Σήμερα, το πακιστανικό κοινό είναι πολύ λιγότερο πρόθυμο να υποστηρίξει τον στρατό σε σύγκριση με το 2016 ή το 2019 — η συνηθισμένη πολεμική έξαρση απουσιάζει. Όμως, αν η κοινή γνώμη στο κεντρικό Παντζάμπ, όπου κυριαρχεί το αντιαμερικανικό και αντι-ινδικό συναίσθημα, στραφεί, τότε ο στρατός θα δεχθεί αυξημένη πολιτική πίεση να απαντήσει. Και ενδεχομένως να επανακτήσει τη δημοτικότητά του μέσα από αυτή τη σύγκρουση».
Ο Δρ. Χουσάιν συμμερίζεται παρόμοια άποψη.
«Πιστεύω ότι η παρούσα αντιπαράθεση με την Ινδία αποτελεί ευκαιρία για τον πακιστανικό στρατό να ανακτήσει τη λαϊκή υποστήριξη, ιδίως από τα αστικά μεσαία στρώματα που τον έχουν πρόσφατα επικρίνει για φερόμενη πολιτική παρέμβαση», λέει.
«Η αμυντική στάση του στρατού ήδη ενισχύεται μέσω των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων, με ορισμένα μέσα να ισχυρίζονται ότι καταρρίφθηκαν έξι ή επτά ινδικά μαχητικά».
«Αν και αυτοί οι ισχυρισμοί απαιτούν ανεξάρτητη επαλήθευση, ενισχύουν την εικόνα του στρατού μεταξύ των τμημάτων της κοινής γνώμης που παραδοσιακά συσπειρώνονται γύρω από αφηγήσεις εθνικής άμυνας σε περιόδους εξωτερικής απειλής».
Μπορούν η Ινδία και το Πακιστάν να κάνουν πίσω;
Η Ινδία βαδίζει και πάλι σε λεπτή γραμμή μεταξύ κλιμάκωσης και αυτοσυγκράτησης.
Αμέσως μετά την επίθεση στην Παχαλγκάμ, η Ινδία αντέδρασε γρήγορα κλείνοντας τη βασική συνοριακή διάβαση, αναστέλλοντας συμφωνία για κοινή χρήση υδάτων, απελαύνοντας διπλωμάτες και σταματώντας σχεδόν όλες τις θεωρήσεις εισόδου για Πακιστανούς πολίτες. Στρατιώτες και από τις δύο πλευρές αντάλλαξαν πυρά, και η Ινδία απαγόρευσε τη διέλευση πακιστανικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της, αντανακλώντας προηγούμενη κίνηση του Πακιστάν. Σε απάντηση, το Πακιστάν ανέστειλε συνθήκη ειρήνης του 1972 και προέβη σε δικά του αντίμετρα.
Αυτό θυμίζει τις ενέργειες της Ινδίας μετά την επίθεση στο Πουλουάμα το 2019, όταν ανακάλεσε το καθεστώς ευνοούμενου κράτους για το Πακιστάν, επέβαλε βαρείς δασμούς και ανέστειλε βασικές εμπορικές και μεταφορικές σχέσεις.
Η κρίση κλιμακώθηκε όταν η Ινδία εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές στο Μπαλακότ, ακολούθησαν πακιστανικά αντίποινα και η σύλληψη του Ινδού πιλότου Αμπχινταντάν Βαρθάμαν, γεγονός που αύξησε περαιτέρω τις εντάσεις. Ωστόσο, διπλωματικές προσπάθειες οδήγησαν τελικά σε αποκλιμάκωση, με το Πακιστάν να απελευθερώνει τον πιλότο ως ένδειξη καλής θέλησης.
13°
