Λονδίνο και Λεμεσός έκαναν τα «στραβά μάτια» στα ρούβλια

Το τηλέφωνο του Μπιλ Μπράουντερ μετά την επιβολή κυρώσεων στους Ρώσους ολιγάρχες από τη Δύση, δεν σταματά να χτυπά, δίνει συνέχεια συνεντεύξεις. Ο Μπράουντερ είναι όπως λέγεται «ο πιο μισητός άνθρωπος στο Κρεμλίνο» και προσωπικά στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Αυτό γιατί ο επιχειρηματίας και ακτιβιστής γνωρίζει πολύ καλά τι συνέβη με το ρωσικό χρήμα στην Ευρώπη για δυο δεκαετίες. Ο Μπράουντερ κάποτε υπήρξε ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Ρωσία μέχρι τη στιγμή που το ρωσικό κράτος κατέσχεσε από την εταιρεία του, την Hermitage  τα περιουσιακά του στοιχεία στη Ρωσία. 

Τον Ιούνιο του 2007 οι ρωσικές αρχές εισέβαλαν στα γραφεία της Hermitage στη Ρωσία, ώστε να ερευνήσουν ορισμένες κατηγορίες περί φοροαποφυγής της εταιρείας. Δεδομένου ότι η Hermitage δεν είχε ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το ρωσικό δημόσιο, ο Μπράουντερ θεώρησε τις κατηγορίες του ρωσικού κράτους ύποπτες και ως απάντηση στην εισβολή των αστυνομικών ξεκίνησε να ερευνά το ζήτημα με τη βοήθεια του Σεργκέι Μαγκνίτσκι. Ο Μαγκνίτσκι, ύστερα από δύο καταθέσεις του ενώπιον των ρωσικών αρχών, συνελήφθη για υπόθαλψη φοροαποφυγής και πέθανε ύστερα από 11 μήνες σε φυλακές της Ρωσίας, όπου κρατήθηκε υπό άθλιες συνθήκες.

Το 2010, ο Μπράουντερ εμφανίστηκε ενώπιον της κυβέρνησης Ομπάμα με μία λίστα 282 Ρώσων, ισχυριζόμενος ότι αυτοί ευθύνονταν για τον θάνατο του Μαγκνίτσκι και έτσι θεσπίστηκε ο ομώνυμος νόμος. Βάση αυτού οι ΗΠΑ μπορούν να μην εκδίδουν βίζα και να κατάσχουν τα περιουσιακά στοιχεία όσων παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο νόμος «Μαγκνίτσκι» έπληξε τα συμφέροντα πολλών Ρώσων επιχειρηματιών και προκάλεσε τη σπασμωδική αντίδραση του Κρεμλίνου, που βιάστηκε να απαντήσει με απαγόρευση υιοθεσιών Ρώσων από αμερικανικές οικογένειες, τη στιγμή που περίπου χίλια παιδιά από τη Ρωσία υιοθετούνταν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ.

Έκτοτε ο Μπράουντερ αποτελεί την πλέον αξιόπιστη πηγή σε ότι αφορά το ρωσικό χρήμα στην Ευρώπη.  Σε μια πρόσφατη εκδήλωση της ερευνητικής ιστοσελίδας «Tortoise», ο Μπράουντερ μίλησε για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την ΕΕ τις ΗΠΑ και τη Βρετανία στους ολιγάρχες. Eκεί αναφέρθηκε αφενός στην περίπτωση του Λονδίνου και αφετέρου σε αυτή της Κύπρου. Tι λέει ο Μπράουντερ ουσιαστικά; «Για πολλά χρόνια κάποιες κυβερνήσεις στην Ευρώπη έκαναν τα στραβά μάτια με το Ρωσικό χρήμα που εισέρρεε άφθονο χωρίς να εξετάζουν τι και πως».

Το «Λόντονγκραντ» και ο Λόρδος Λεμπέντεφ

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, λίγο μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η βρετανική πρωτεύουσα πήρε το προσωνύμιο «Λόντονγκραντ», λόγω της μαζικής εισροής νόμιμων και παράνομων κεφαλαίων Ρώσων ολιγαρχών. 

Τον δρόμο άνοιξε η τότε συντηρητική κυβέρνηση του Τζον Μέιτζορ και συνέχισαν και οι επόμενες -τόσο των Εργατικών, όσο και των Τόρις- εκδίδοντας «χρυσή βίζα» σε όποιον έριχνε τουλάχιστον 1 εκατομμύριο λίρες στη βρετανική αγορά. Η χαλαρή οικονομική εποπτεία μετέτρεψε γρήγορα το Λονδίνο σε ένα τεράστιο «πλυντήριο», που κατά την Εθνική Υπηρεσία κατά του Εγκλήματος (NCA) της Βρετανίας σήμερα ξεπλένει περίπου 100 δισεκατομμύρια λίρες «μαύρου χρήματος» σε ετήσια βάση.

Σύμφωνα με την οργάνωση Διεθνής Διαφάνεια, σχεδόν 600 εταιρείες και άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο τροφοδοτούνται -εκούσια ή ακούσια- από αυτό το σύστημα, προσφέροντας υπηρεσίες: τραπεζίτες, δικηγόροι και λογιστές, έως μεσίτες και εταιρείες δημοσίων σχέσεων. Ο γερμανικός Οργανισμός Διεθνούς Διαφάνειας (Transparency International) υπολογίζει από το 2016 μέχρι σήμερα, Ρώσοι επιχειρηματίες ύποπτοι για διαφθορά ή που έχουν σχέσεις με το Κρεμλίνο έχουν επενδύσει πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο λίρες σε βρετανική ακίνητη περιουσία. Αλλά δεν είναι οι μόνοι.

Όπως προκύπτει από τις αποκαλύψεις των Pandora Papers, καθώς και από πρόσφατη ανάλυση των Εργατικών, βάσει στοιχείων από την Εκλογική Επιτροπή της Βρετανίας, «δωρητές που έχουν κερδίσει χρήματα από τη Ρωσία ή φέρονται να έχουν διασυνδέσεις με το καθεστώς Πούτιν έχουν δώσει 1,93 εκατομμύρια λίρες στο Συντηρητικό κόμμα και σε μεμονωμένες κομματικές ενώσεις από τότε που ανέλαβε ο Μπόρις Τζόνσον την εξουσία, τον Ιούλιο του 2019».

Η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον –που κατάφερε, ως γνωστόν, να κατακτήσει την πρωθυπουργία ως ηγετική φιγούρα της άκρως παραπλανητικής καμπάνιας υπέρ του Brexit– επέμεινε φυσικά πως δεν έχει δει αποδείξεις για «πετυχημένη» παρέμβαση της Ρωσίας στο δημοψήφισμα του 2016, αφού κάτι τέτοιο δεν τη συμφέρει.

Όπως λέει ο Μπράουντερ «Ακόμα και μετά την απόπειρα δολοφονίας του πρώην πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του Γιούλια στο Σολσμπέρι το 2018 που όξυνε τις σχέσεις της Βρετανίας με τη Ρωσία, η Ντάουνινγκ Στρίτ δεν πήρε τόσο σκληρά μέτρα κατά των Ρώσων ολιγαρχών που είχαν «αράξει» στη χώρα τα χρήματα τους». 

Πέραν του πλέον γνωστού στην Βρετανία ολιγάρχη Ρομάν Αμπράμοβιτς ο οποίος το 2003 απέκτησε τη λονδρέζικη Τσέλσι, η πιο χαρακτηριστική περίπτωση της καθιέρωσης των ολιγαρχών στη χώρα είναι ο «Λόρδος της Σιβηρίας» Εβγκένι Λεμπέντεφ. Ο γεννημένος στη Ρωσία το 1980 Λεμπέντεφ, έγινε το 2020 ισόβιο μέλο της Βουλής των Λόρδων διορισμένος από τον Μπόρις Τζόνσον. Ο Εβγκένι αφού απέκτησε βρετανική υπηκοότητα έγινε μέσω των χρημάτων της οικογένειας, mainstream φιγούρα του εγχώριου τζετ σετ, με πάρτι με καλεσμένους Βρετανούς πολιτικούς, χορηγίες σε ιδρύματα και στενή φιλία με το Μπάκιγχαμ. Ο πατέρας του Αλεξάντρ αφού διετέλεσε πράκτορας της KGB επί Σοβιετικής Ένωσης στη Βρετανία, στα μέσα του 2000 αγόρασε τις εφημερίδες Evening Standard και Independent, τοποθετώντας τον Εβγκένι, επικεφαλής.

Εβγκένι Λεμπέντεφ και Μπόρις Τζόνσον διατηρούν εξάλλου δεκαετή στενή σχέση, αφού γνωρίστηκαν και έγιναν φίλοι το 2009, όταν ο δεύτερος ήταν δήμαρχος Λονδίνου. Το 2012 μάλιστα η Evening Standard ενόψει της επανεκλογής του Τζόνσον είχε τίτλο «Μπόρις η κατάλληλη επιλογή για το Λονδίνο». Παρότι ο Λεμπέντεφ υποστηρίζει ότι δεν έχει σχέσεις με το Κρεμλίνο, ο Guardian θεωρεί ότι η οικογένεια είναι «πολύ πιο κοντά» από όσο δηλώνει.

Υπό το βάρος της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βρετανία επέβαλε- σύμφωνα με τον Τζόνσον- «τις σκληρότερες κυρώσεις από ποτέ», ωστόσο ο Μπράουντερ έχει διαφορετική άποψη. Σύμφωνα με τον ίδιο Όλεγκ Ντεριπάσκα και Αμπράμοβιτς έμειναν εκτός κυρώσεων και υποστηρίζει ότι ακόμα και τώρα το Λονδίνο δεν έχει κάνει ότι έκανε η Ευρώπη. 

Λέμεσογκραντ και οι χρυσές βίζες

«Περίπου 40.000 Ρώσοι ζουν στην Κύπρο – ορισμένοι μάλιστα εξ αυτών έχουν δεσμούς με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. Τώρα απειλούνται με απέλαση; Ο πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει την κυπριακή κυβέρνηση ενώπιον μεγάλων προκλήσεων» αναφέρει πρόσφατο ρεπορτάζ στην ιστοσελίδα tagesschau.de του πρώτου προγράμματος της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης.

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά: «Στη Λεμεσό η ρωσική παρουσία δεν μπορεί να υποτιμηθεί – ούτε να παραβλεφθεί. Υπάρχουν ρωσικά σούπερ μάρκετ, ρωσικά σχολεία, ρωσικές εφημερίδες και φυσικά ρωσικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί. Η Κύπρος είναι για πολλούς Ρώσους δεύτερη πατρίδα. Οι περισσότεροι από τους 40.000 Ρώσους που ζουν στο νησί, βρίσκονται εδώ, στην πόλη-λιμάνι της Λεμεσού – η οποία αποκαλείται επίσης Λεμέσογκραντ. Εξασφάλισαν την παραμονή τους με ‘χρυσά διαβατήρια’. Για την κυβέρνηση της Λευκωσίας τα χρυσά διαβατήρια ήταν για πολύ καιρό μια επικερδής επιχείρηση. Όσοι επένδυσαν δυόμισι εκατομμύρια ευρώ – για παράδειγμα σε πολυτελή ακίνητα – πήραν δωρεάν υπηκοότητα. Το πρόγραμμα έκλεισε πριν από δύο χρόνια μετά από σκάνδαλο διαφθοράς. Υπάρχουν ωστόσο ακόμα διαφημίσεις στο διαδίκτυο».

Eδώ και χρόνια τόσο η ΕΕ όσο και ο Μπράουντερ έβαλαν κατά της Κύπρου για τις χρυσές βίζες. «Πιστεύω ότι οι κυπριακές αρχές καλωσορίζουν ρωσικά κεφάλαια που ξεπλένονται χωρίς συνέπειες για τους ολιγάρχες», έλεγε το 2019 ο Μπράουντερ. «Η Ρωσία χρησιμοποιεί την Κύπρο ως δούρειο ίππο για να φέρει χρήματα στην Ευρώπη. Είναι ένας από τους αδύναμους κρίκους για την Ευρώπη για την καταπολέμηση του ρωσικού οργανωμένου εγκλήματος».

Ο Μπράουντερ υποστηρίζει ότι κεφάλαια από τη Ρωσία τα οποία κατέληξαν στην Κύπρο αποτελούν προϊόν φορολογικής απάτης. Αναφερόμενος επίσης στις διαδικασίες οι οποίες ακολουθούνται στην Κύπρο για καταπολέμηση του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, υποστήριξε ότι για τα κεφάλαια από τη Ρωσία «εξακολουθεί να επικρατεί χάος λόγω σύγκρουσης συμφερόντων».

Εξάλλου πριν μερικά χρόνια, η εφημερίδα Guardian και η ιστοσελίδα Αl Jazeera είχαν αναφερθεί εκτενώς στην υπόθεση με τις «χρυσές βίζες» και τα διαβατήρια της ΕΕ που φέρεται να παραχώρησε η Κύπρος σε Ρώσους ολιγάρχες. 

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας, η κυβέρνηση της Κύπρου έχει κερδίσει περισσότερα από 4 δισ. ευρώ από το 2013, παρέχοντας την υπηκοότητα στους ολιγάρχες και μαζί το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται σε όλη την Ευρώπη σε αντάλλαγμα επενδύσεις σε μετρητά. 

Το 2020 εκτενές δημοσίευμα για την παρουσία Ρώσων στην Κύπρο και για τις διμερείς σχέσεις είχαν κάνει και οι Financial Times με τίτλο «Μόσχα στη Μεσόγειο: Η Κύπρος και οι Ρώσοι της». Ο συντάκτης αναφέρει ότι η εισροή χρήματος και ανθρώπων από τη Ρωσία έχουν μετατρέψει την Κύπρο σε πηγή δυτικών ανησυχιών για τις ρωσικές δραστηριότητες στην Ευρώπη, τόσο πραγματικές όσο και στη σφαίρα της φαντασίας.

Τα ηχηρά ονόματα

Η λίστα με ονόματα που διέρρευσε πριν μερικά και έχει στην κατοχή του ο Guardian περιλαμβάνει εξέχοντες επιχειρηματίες και άτομα με σημαντική πολιτική επιρροή. Σύμφωνα με δημοσίευμα της «Cyprus Mail», ένας εξ αυτών είναι ο Αλεξάντερ Αμπράμοφ ο οποίος πήρε την κυπριακή υπηκοότητα για τις υψηλές του υπηρεσίες προς την Κυπριακή Δημοκρατία, και δη της εξαγοράς του 51,4% της κυπριακής εταιρείας Palmrose Ltd έναντι του ποσού του 1,06 δισ. δολαρίων. Ένας ακόμα ολιγάρχης είναι ο Βίκτορ Βέξελμπεργκ, το όνομα του οποίου συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο κυρώσεων των ΗΠΑ. Η εταιρία του είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος της Bank of Cyprus.

Ένας άλλος ρώσος με κυπριακή υπηκοότητα είναι ο Λεονιντ Λεμπέντεφ πρώην μέλος της ρωσικού κοινοβουλίου και ιδιοκτήτης της Sintez Group. Η περιουσία του φέρεται να αγγίζει το 1,2 δισ. δολάρια. O συγκεκριμένος μάλιστα συνδέθηκε με το δικηγορικό γραφείο του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη. Σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, ο Λεονίντ Λεμπέντεφ απέκτησε διαβατήριο μέσω του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης & Συνεταίροι ΔΕΠΕ» στο πλαίσιο του Κυπριακού Προγράμματος Επενδύσεων («χρυσά» διαβατήρια) το 2011. Πάντως, το δικηγορικό γραφείο «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης & Συνεταίροι ΔΕΠΕ» όταν κλήθηκε να δώσει απαντήσεις από τον «Guardian» και το BBC αρνήθηκε κατηγορηματικά την υποβολή ψευδών πληροφοριών στη χρηματιστηριακή εταιρεία.

Τι δείχνουν λοιπόν οι περιπτώσεις Βρετανίας και Κύπρου, δυο χωρών που κατά τα άλλα είναι απόλυτα «δεμένες» στο δυτικό άρμα και δεν παίζουν σε διπλό ταμπλό όπως κάνει π.χ. ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία; Ότι για πολλά χρόνια οι πολιτικοί -ανεξαρτήτως τοποθέτησης- καλοδέχονταν το Ρωσικό χρήμα χωρίς να «ρωτάνε πολλά πολλά». Αφού οι Ρώσοι έκαναν επενδύσεις (συνεπώς έδιναν δουλειές και άφηναν χρήμα) και δωρεές εξασφάλιζαν χωρίς καχυποψία μια θέση στα σαλόνια των τοπικών ελίτ.