Επειδή βαρεθήκαμε να διαβάζουμε ότι οι διαδηλωτές στο Λονδίνο τις προάλλες φορούσαν την μάσκα του V for Vendetta ή των Anonymous, ας κάνουμε ένα μικρό μάθημα ιστορίας να μάθουμε από πού ξεκίνησαν όλα. Ladies and gentlemen this is the guy: Guy Fawkes.
Who’s this guy?
Γεννημένος στο York μάλλον το 1570 θα λέγαμε ότι το βασικό του χαρακτηριστικό ήταν ότι ήταν ένας μαχητικός καθολικός. Και σε μία εποχή που οι θρησκείες γεννούν πολέμους και ο καθολικισμός στην Αγγλία διώκεται, αυτό δεν ήταν και εύκολο. Σε κείμενα της εποχής, ο Guy Fawkes περιγράφεται ως «ψηλός, με δυναμικό ανάστημα, μακριά καστανοκόκκινα μαλλιά, κυματιστό μουστάκι και θαμνώδες γένι». Ασχολήθηκε από νωρίς με αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα θρησκευτικό ακτιβισμό και δεν δίστασε ακόμα και να πολεμήσει στο πλευρό της Ισπανίας στον λεγόμενο «ογδοηκονταετή πόλεμο» με την Ολλανδία, πλάι δηλαδή σε καθολικούς και ενάντια σε προτεστάντες. Τόσο πολύ μπήκε στον ρόλο τότε που άλλαξε μέχρι και το όνομά του σε Guido Fawkes για να ταιριάζει με τους ισπανούς compañeros. Όταν επέστρεψε στην Αγγλία, μπήκε γρήγορα στα κόλπα και άρχισε να δουλεύει με καθολικούς εξτρεμιστές που είχαν σκοπό να ανατρέψουν τον βασιλιά και πάρουν την εξουσία. Η στρατιωτική του εμπειρία μάλιστα εκτιμήθηκε δεόντως και τον έκανε γρήγορα σημαντικό και χρήσιμο παίκτη των διάφορων ομάδων.
Remember remember the 5th of November
Γιατί τη νύχτα της 4ης προς 5ης Νοεμβρίου 1605 και ενώ ο Fawkes φυλούσε τσίλιες σε ένα υπόγειο κελάρι γεμάτο εκρηκτικά κάτω από το αγγλικό Κοινοβούλιο, τον ανακάλυψε η αστυνομία και τον συνέλαβε. Τα 36 μετρημένα βαρέλια πυρίτιδας μαζί με κάτι φιτίλια και κάτι άλλα ψιλολοΐδια περίμεναν ένα σπίρτο για να ανατινάξουν το Κοινοβούλιο και μαζί του τον προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβο Α’, την οικογένειά του, τους αυλικούς του και φυσικά τα μέλη του κοινοβουλίου. Το ερώτημα για το πώς έφτασε στο σημείο η αστυνομία δεν έχει απαντηθεί εντελώς, η πιο επικρατούσα ωστόσο εκδοχή είναι ότι μέσα στην ομάδα του Fawkes υπήρχαν φωνές που διαφωνούσαν με την επίθεση θεωρώντας ότι μαζί με τα ξερά θα καούν και χλωρά, δηλαδή ότι θα κινδυνέψουν από την έκρηξη εκτός από προτεστάντες και καθολικοί. Οι παράπλευρες απώλειες όμως φαίνεται ότι πάντα θεωρούνταν μέσα στο πρόγραμμα και έτσι παρόλες τις όποιες ενστάσεις, το αρχικό σχέδιο δεν άλλαξε. Κάποιος από τους διαφωνούντες λοιπόν αποφάσισε να στείλει μία ανώνυμη επιστολή σε έναν λόρδο προειδοποιώντας τον για ότι επρόκειτο να συμβεί. Ακόμα πάντως και αν δεν έγινε έτσι ακριβώς, κάπως κάποιοι εστείλαν το φιρμάνι να ρθουν οι πολιτσμάνοι και πιάσαν το θεριό.
Έκτοτε η 5η Νοεμβρίου γιορτάζεται στην Αγγλία αλλά όχι ακριβώς όπως φανταζόμαστε σήμερα – μάλλον με την αντίθετη έννοια. Ανάβουνε φωτιές, σκάνε βεγγαλικά, πίνουν, τραγουδούν και καίνε ομοιώματα του Guy Fawkes. Για να γιορτάζουν την αποτυχία της λεγόμενης πια «συνωμοσίας της πυρίτιδας». Μέσα στο κλίμα της γιορτής, κάποιοι άρχισαν να ντύνονται σαν τον Fawkes, με μαύρα ρούχα, ψεύτικο μουστάκι και γένι, βαμμένο λευκό πρόσωπο κλπ. Έτσι λέγεται ότι καθιερώθηκε και η λέξη “guy” σαν κάποιος άντρας που έχει ντυθεί κάπως περίεργα και τρομακτικά. Γιατί σημειώστε εδώ ότι την εποχή εκείνη πράγματι το νορμανδικής προέλευσης όνομα Guy δεν ήταν και πολύ συνηθισμένο στην Αγγλία. Έτσι ξεκινώντας περισσότερο σαν παρατσούκλι παρά σαν όνομα, έφτασε με τα χρόνια να γίνει αυτή η λέξη που ξέρουμε, κάτι σαν «τύπος» αν θα έπρεπε ντε και καλά να το μεταφράσουμε στα ελληνικά.
Ο θρύλος
Παρά το γεγονός ότι η συνωμοσία της πυρίτιδας οδήγησε σε ένα μεγάλο και ξεκάθαρο φιάσκο, η ιστορία κράτησε μία ξεχωριστή θέση για τη νύχτα αυτήν και τον πρωταγωνιστή της. Μόλις συνελήφθη ο Fawkes και έχοντας προφανώς στόχο να κερδίσει χρόνο για να προλάβουν να την κοπανήσουν οι συνεργάτες του, έδωσε το ψεύτικο όνομα John Johnson αλλά το κόλπο δεν κράτησε για πολύ. Γρήγορα οι αρχές ταυτοποίησαν τον δράστη και τον μετέφεραν αμέσως στον Πύργο του Λονδίνου όπου λέγεται ότι του έγιναν αφόρητα βασανιστήρια. Δύο μέρες άντεξε να μη μιλήσει δίνοντας επιπλέον χρόνο στα λοιπά μέλη της ομάδας και την τρίτη μέρα είπε ονόματα και στοιχεία. Παραδέχτηκε την ενοχή του, δήλωσε μετανοιωμένος για την αποτυχία τα επιχείρησης και συνέχισε να υπομένει τα σκληρά βασανιστήρια για καιρό. Διάφορες περιγραφές τους κυκλοφορούν εδώ και εκεί, όποιος έχει βίτσιο να διαβάζει τέτοια μπορεί να τις βρει εύκολα ακόμα και online.
Στις 31 Ιανουαρίου 1606 γίνεται η δίκη του Fawkes και των υπολοίπων, καταδικάζονται για εσχάτη προδοσία με ποινές απίστευτα φρικτές όπως δημόσιος απαγχονισμός και διαμελισμός ώστε το κάθε μέλος του σώματος να ταξιδέψει και να εκτεθεί σε άλλη πόλη για παραδειγματισμό. Λέγεται ότι ο μόλις 35χρονος τότε Fawkes έχοντας ένα σώμα διαλυμένο από τα σαδιστικά βασανιστήρια, δεν φτάνει ποτέ μέχρι την αγχόνη και σκοτώνεται ακαριαία από μία πτώση ενώ ετοιμάζονται να τον ανεβάσουν στην σκηνή που είχε στηθεί για το σόου ακριβώς απέναντι από το Κοινοβούλιο – το κτίριο που σκόπευαν να ανατινάξουν οι συνωμότες της πυρίτιδας.
Η μάσκα
Η ασπρόμαυρη μάσκα με τα κόκκινα μαγουλάκια και το μεγάλο χαμόγελο, ήρθε πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του Fawkes. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ο Alan Moore και ο David Lloyd άρχισαν να δημοσιεύουν τα κόμιξ της σειράς V for Vendetta εμφανίστηκε ο λεγόμενος V, ένας αναρχικός επαναστάτης ακτιβιστής που πολεμάει το φασιστικό καθεστώς και σχεδιάζει να ανατινάξει την Βουλή στις 5 Νοεμβρίου ενός απροσδιόριστου μελλοντικού έτους και όλα αυτά τα κάνει έχοντας μόνιμα την μάσκα του Fawkes να κρύβει το πρόσωπό του. Κάπως έτσι ο συνωμότης της πυρίτιδας μπαίνει πάλι στο κάδρο της ιστορίας και γίνεται σύμβολο μίας εναλλακτικής κουλτούρας ως αντιεξουσιαστής και αντιφασίστας. Όταν το 2006 η σειρά έγινε και χολιγουντιανή ταινία, η παράξενη αυτή μάσκα έγινε γνωστή παντού. Πολύ γρήγορα οι Anonymous, η διάσημη σήμερα ομάδα χακτιβιστών (βλέπε χάκερς+ακτιβιστές) υιοθετούν την ίδια μάσκα, γυρίζουν βιντεάκια και κάνουν δημόσιες διαμαρτυρίες στους δρόμους φορώντας την. Έκτοτε την βλέπουμε στους απανταχού Αγανακτισμένους, στις ομάδες του Occupy Wall Street και αλλού. Με λίγα λόγια ο Guy Fawkes, ένας εξτρεμιστής καθολικός παρά λίγο τρομοκράτης και η φάτσα του γίνονται σήμερα, τέσσερις αιώνες και κάτι μετά, σύμβολα κινημάτων ελευθεριακών, αντικαπιταλιστικών, αντιαυταρχικών, αντισυστημικών κλπ. Όπως σχολιάζει ένας βρετανός δημοσιογράφος σε πρόσφατο άρθρο του για το ίδιο θέμα «η ιστορία πρέπει να έχει απίστευτη αίσθηση του χιούμορ τελικά»…
Στις 5 Νοεμβρίου 2015 οι Anonymous κάλεσαν τον κόσμο σε 675 πόλεις να αφήσει το ίντερνετ, να βγει στο δρόμο, να φορέσει την μάσκα του και να διαμαρτυρηθεί. Άνθρωποι από τον Καναδά μέχρι την Γουατεμάλα και από την Ισλανδία μέχρι την Ελλάδα συμμετείχαν σε αυτό το Million Mask March με συνθήματα διαφορετικά ανάλογα με την περιοχή αλλά πάντα με άξονα την μάχη ενάντια στην πολιτική διαφθορά, τη λιτότητα, τον καπιταλισμό κλπ. Σε αυτήν την πορεία στο Λονδίνο έγιναν τα επεισόδια που παρακολουθήσαμε από τα μέσα με έντονες συμπλοκές διαδηλωτών-αστυνομικών, κάψιμο περιπολικών κ.ά.
TRIVIA
* Ο Τζον Λένον στο άλμπουμ του John Lennon/Plastic Ono Band κλείνει το τραγούδι “Remember” με τον στίχο "Remember, remember, the 5th of November" και μάλιστα αμέσως μετά ακούγεται ένας ήχος σαν έκρηξη.
* Οι The Smiths που τους άρεσε να χαράσσουν κρυφά μηνύματα επάνω στα βινύλια τους, έχουν διαλέξει για τον album "Strangeways Here We Come" και συγκεκριμένα στην αυθεντική έκδοση της Rough Trade την φράση "GUY FAWKES WAS A GENIUS".
* Ο Οθέλος του Σαίξπηρ λέγεται ότι εμπνεύστηκε και από την συνωμοσία της πυρίτιδας εκτός των άλλων επιθέσεων στον βασιλιά Ιάκωβο Α’.
* Το ανέκδοτο που κυκλοφορεί για τον Guy Fawkes είναι ότι ήταν «ο τελευταίος άνθρωπος που μπήκε στο Κοινοβούλιο με ειλικρινείς προθέσεις».
