Ένα κείμενο του καρδιολόγου, συνθέτη και συγγραφέα Θανάση Δρίτσα πλήρες υδάτινων στοχασμών με αφορμή την παράδοση των Θεοφανείων
Το υδάτινο στοιχείο συμβολίζει την επιστροφή στη μήτρα και την ασφάλεια του αμνιακού υγρού, εκεί που μεγαλώσαμε όλοι ως έμβρυα. Η ζωή προήλθε από το υγρό στοιχείο. Επίσης νοιώθω ότι δραπετεύω μέσα στον γαλήνιο κόσμο του νερού και του χιονιού, ίσως έχω την αίσθηση κάποιας απειλής από τον ταραγμένο κόσμο του σήμερα και νοιώθω την ανάγκη να δραπετεύσω στο ενυδρείο. Λατρεύω τα ενυδρεία και τους ωκεανούς. Αν δεν είχα σπουδάσει ιατρική θα μου άρεσε πολύ η ιδέα να γίνω υδροβιολόγος ώστε να απολαμβάνω την κατάδυση στους ωκεανούς. Γράφω σε ένα ποιητικό μου κείμενο (Στον προσωπικό μου άγγελο, βλ. ανήκει στο βιβλίο μου με τίτλο Κωδικός Μπλέ) το εξής που μεταφέρει την άποψη μου για τα ενυδρεία: «Ντυμένος κόκκινο ψάρι βουτάω χωρίς συσκευή οξυγόνου στο ενυδρείο, κανένα από τα ψάρια που συναντώ δεν αντιλήφθηκε ότι κάποτε υπήρξα άνθρωπος που ύστερα πεθύμησε του ενυδρείου το ήσυχο γαλάζιο ντυμένος κόκκινο ψάρι, όλα τα πρωινά που θα θρηνείτε την απώλεια μου εγώ ένοπλος θα περιπολώ τη γαλάζια σκοτεινιά του ενυδρείου ντυμένος κόκκινο ψάρι, δεν θα χρειαστεί ούτε καν να με ταΐσετε μια μικρογραφία ωκεανού εξασφάλισε την τροφή μου»
Εκτός από την κλασική ταινία «Μανταλένα» με την υπέροχη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τη σκηνή που πιάνει τον σταυρό η Μανταλένα-Βουγιουκλάκη θυμάμαι πάντα ως υγρή και παγωμένη αυτή την ημέρα των Θεοφανείων στα παιδικά μου χρόνια. Τώρα που άλλαξε το κλίμα προς το θερμότερο έχουμε ζήσει και ημέρες με 22 βαθμούς Κελσίου τα Θεοφάνεια. Κάτι που με είχε σημαδέψει όμως ήταν η Αθήνα τα Θεοφάνεια του Γενάρη 2009, τότε που η πόλη είχε σημαδευτεί από τα φρικτά γεγονότα του Αλέξη Γρηγορόπουλου και το κάψιμο του κέντρου της Αθήνας εκείνα τα μαύρα Χριστούγεννα του 2008. Τότε είχα νοιώσει την ανάγκη να γίνει κάτι και να «ξεπλυθεί» η πόλη και εμείς από τις ανομίες μας. Οι οδοκαθαριστές ξόδεψαν τότε πολλές ημέρες να καθαρίσουν την πόλη από τα αποκαΐδια της αυτοκαταστροφικής μας συμπεριφοράς. Έχω βαρεθεί να βλέπω την πόλη από καιρού εις καιρό να παραδίνεται ως «πόρνη» στα καταστροφικά ένστικτα των πολιτών της. Θυμήθηκα τότε την νεκρή όμορφη Οφηλία στην τραγωδία Άμλετ του Σαίξπηρ παραδομένη στο ρεύμα του ποταμού και σκέφτηκα την Αθήνα (ως νεκρή πόλη) που ανέμενε τον αγιασμό και την κάθαρση: Her clothes spread white and mermaid-like awhile they bore her up; Which time she chanted snatches of old tunes, as one incapable of her own distress, or like a creature native and indued unto that element. But long it could not be till that her garments, heavy with their drink, pulled the poor wretch from her melodius lay to muddy death. (Queen Gertrude, Hamlet IV.7, W.Shakespeare) (Μτφρ.) Απλώθηκε το φόρεμα κι όμοια νεράιδα την κράτησε για λίγο στον αφρό. Και τότε εκείνη παλιά τραγούδια αρχίνησε να λέει, λες και δεν ένοιωθε τη μαύρη συμφορά της, λες κι ήταν ύπαρξη μες το νερό πλασμένη. Μα ώρα πολλή δεν πέρασε από τότε και τα φορέματα της βάρυναν βρεγμένα, κι απ’ το γλυκό τραγούδι της σύραν την κόρη την άμοιρη, σε τάφο βούρκο…Θυμάμαι ότι έγραψα τότε τις εξής σκέψεις μου στο χαρτί: «Ανήμερα των Θεοφανείων και η πόλη προσδοκούσε με ξεραμένο στόμα από τη δίψα τον Μεγάλο Αγιασμό, ίσως για πρώτη φορά με τόση ανυπομονησία να μας αγιάσει να μας σκεπάσει το παγωμένο κήτος του νερού, ο υδάτινος μετεωρίτης να πέσει πάνω μας μέσα στην καρδιά του χειμώνα...»
Το υγρό στοιχείο παραπέμπει στις απαρχές της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη, άλλωστε η ζωή προήλθε από το νερό. Η θάλασσα ιδιαίτερα είναι η μήτρα της ζωής, η θάλασσα είναι η μητέρα όλων μας. Επίσης στο εμβρυϊκό στάδιο της ύπαρξης του ο άνθρωπος κολυμπάει μέσα στη θάλασσα του αμνιακού υγρού, πριν γεννηθεί ο άνθρωπος κολυμπάει μέσα στην ασφάλεια του μητρικού ωκεανού. Πιθανά εκατοντάδες χιλιάδες καλλιτέχνες στην ιστορία της τέχνης έχουν εμπνευστεί έργα από τη θάλασσα, τα ποτάμια, τις λίμνες, τους πάγους. Το υγρό στοιχείο αποτελεί γενικότερα κοινό τόπο συνάντησης των καλλιτεχνών. Ο καθένας όμως συνδέεται μέσα από διαφορετικές εικόνες, σκέψεις, αναμνήσεις. Το πρώτο μου κομμάτι σε μορφή κουαρτέτου εγχόρδων, στον πρώτο δίσκο μου που κυκλοφόρησε το 2002 (String Images), είχε τίτλο «Η βροχούλα» και περιέχει μουσικές εικόνες (θα το έλεγα ίσως μορφή κινηματογραφικής μουσικής) που αναφέρεται στις παιδικές μου υγρές μνήμες.
Με είχαν επίσης γοητεύσει οι μικρές ποιητικές φράσεις του Ελύτη, τόσο περιεκτική και υψηλής αισθητικής διατύπωση, σύντομες φράσεις που σχολιάζουν ποιητικά το υγρό στοιχείο, τους τόνους του γαλάζιου, τον κόσμο του ελληνικού φωτός. Είναι εξαιρετικά ατμοσφαιρικές οι μικρές φράσεις του και στο μουσικό μου έργο «Υδατογραφίες» ήθελα να αποδώσω (με ένα πιάνο και ένα βιολί) μιαν ατμόσφαιρα εύθραυστων ήχων, ψιθύρων, λεπτής διαβάθμισης τόνων του γαλάζιου, κραδασμούς του αέρα και ήχους πτώσης νεροσταγόνων που απαιτούν μια εγρήγορση όλων των αισθήσεων για την αντίληψή τους. Είμαστε πνιγμένοι στο θόρυβο μιας βίαιης καθημερινότητας και οι αισθήσεις μας φυλακίζονται μέσα στη βαρβαρότητα των πόλεων. Οι δικές μου μουσικές «Υδατογραφίες» συνιστούν μια προσπάθεια απελευθέρωσης των αισθήσεων από την βαρβαρότητα του αστικού τοπίου, μια προσπάθεια επανασύνδεσης με την χαμένη αθωότητα που μόνο η επαφή με τη φύση μπορεί να αποκαταστήσει.
Το νερό αποτελεί σύμφωνα με αρχαιότατη παράδοση, από τα προ-χριστιανικά χρόνια, σύμβολο αγνότητας και κάθαρσης. Άλλωστε δεν είναι τυχαίος ο συμβολισμός του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων που διώχνει τα κακά πνεύματα όπως οι «καλικάντζαροι». Ποια είναι όμως τα «κακά πνεύματα» της εποχής μας;
Σήμερα τα κακά πνεύματα έχει εξαπολύσει ο παθολογικός καταναλωτισμός και η ευδαιμονιστική αντίληψη των αγορών. Άλλωστε η λέξη «αγορά» έχει γίνει κυρίαρχη στο λεξικό των ημερών το οποίο γενικότερα βέβαια φτωχαίνει από λέξεις. Τα «κακά πνεύματα» αυτό που κάνουν είναι να συνδέουν πλέον όλες τις αξίες με το χρήμα και αποφεύγει η εποχή μας να αποδώσει αξία σε ότι δεν συνδέεται με το χρήμα. Δεν είσαι ότι αξίζεις αλλά είσαι αυτό που αποδίδεις χρηματικά. Η φτώχεια θεωρείται αποτυχία και είδος σοβαρής ασθένειας στην εποχή μας. Χρειαζόμαστε όλοι οπωσδήποτε έναν «αγιασμό» για να καθαρίσει το μυαλό μας από τις αποκλειστικά υλιστικές-χρησιμοθηρικές σκέψεις, αυτή είναι και η έννοια του αγιασμού τελικά, να δώσει πίσω την χαμένη πνευματικότητα του ανθρώπου.
Ελπίζω ότι η πανδημία της νόσου Covid 19 (από την οποία υποφέρει σήμερα ολόκληρος ο πλανήτης) πέραν της βιολογικής υγείας, για την οποία ευτυχώς έχουμε την επιστήμη που προχωρεί ιλιγγιωδώς, να γίνει αφορμή για ένα αξιακό reset και για αναζωογόνηση ανθρωπιστικών αξιών που βρίσκονταν σε λαθροβίωση αλλά θαρρώ ότι άρχισαν πάλι να βγαίνουν από τα μαραγκιασμένα σεντούκια αυτή τη σκοτεινή περίοδο. Μερικοί στοχαζόμενοι μιλάνε για οικονομικό Great Reset αλλά νομίζω ότι το μεγάλο ζήτημα είναι πλέον το Great Humanitarian Values Reset. Προσβλέπω περισσότερο σε μια αναβάθμιση του Νου, του πνευματικού software, στον επελαύνοντα μελλοντικό τύπο ανθρώπου τον οποίο θα αποκαλώ πλέον Homo Novus Epidemicus.
Ακολουθούν τρεις σύνδεσμοι (βίντεο) με μουσικά έργα του Θανάση Δρίτσα εμπνευσμένα από το στοιχείο του νερού:
(α) ΟΝΕΙΡΟΣΤΑΓΟΝΕΣ. Ένα video art της Μαίρης Σάββα βασισμένο στο μουσικό έργο του Θανάση Δρίτσα με τίτλο «Η Βροχούλα»
(β) Dreams in Blue με αποσπάσματα από το έργο Υδατογραφίες του Θανάση Δρίτσα
22°
