Από τότε που θυμάμαι, η μεγάλη πηγή της γνώσης ήταν ο δρόμος, το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο» έτσι διάβασα στον «Μύθο της γειτονιάς μου» (κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη). Κάπου αλλού έγραφε ότι σημείωσε στο βιογραφικό του, ως ασχολία, «περιπλανήσεις στους δρόμους της Αθήνας», και του το έκοψαν. Μου έτυχε ακριβώς το ίδιο και αισθάνθηκα οικεία, γιατί για όσους τριγυρνούν οι περιπλανήσεις είναι μια πολύ σοβαρή ασχολία. Ανάμεσα από δυο ταξίδια –συμμετείχε στην έκθεση «Ελληνικό χρώμα», που οργάνωσε το Υπουργείο Τουρισμού στο Λονδίνο, και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μόσχας για το σύνολο του έργου του– περάσαμε πολλές ώρες μαζί κάνοντας βόλτα στην καθημερινότητά του. Από το σπίτι του στου Παπάγου στο πατρικό του στη Λιοσίων, στο σταθμό Λαρίσης, στο Brazilian στη Βαλαωρίτου, στον Γιάννη Λάντζο στο Καλλιμάρμαρο, εκεί όπου ζωγραφίζει. Είναι εναντίον του ατελιέ, όταν αισθανθεί την έμπνευση πρέπει να την αποτυπώνει. Άλλωστε, η καθημερινή ζωή και ο ρυθμός της πόλης εμπνέουν. Είναι ερωτικό το θέμα... Η έμπνευση είναι εκεί που δεν το περιμένεις, είναι γυμνή και γλιστράει. Η συνήθεια είναι ο θάνατος.
«Παλιότερα στους δρόμους έβλεπες όλα τα επαγγέλματα, τσαγκάρηδες, μαρμαράδες, παπλωματάδες, γυψαδόρους, όλοι αυτοί οι άνθρωποι των τεχνών σε κάνανε να μαθαίνεις πώς γίνεται ένα αντικείμενο. Ήθελα να αποτυπώσω τα πρόσωπα, τις συνήθειές τους, τον κόσμο που ζούσα κοιτώντας από τις αυλόπορτες. Αυτό ήταν ζωγραφική.
Μου αρέσουν τα τρένα, στον Σταθμό Λαρίσης, όπου μεγάλωνα, το τρένο έκανε θόρυβο, άκουγες την ατμομηχανή, έβγαιναν μουτζούρες. Ήταν ο μουντζούρης το τρένο, από εκεί εμπνέονται οι καπνοί στα έργα μου. Τη νύχτα σκεφτόμουν ταξίδια με τα τρένα, τώρα δεν αισθάνεσαι «της νυχτιάς τη σιγαλιά». Το πρώτο ταξίδι που έκανα ήταν στο Παρίσι με το Όριαν Εξπρές. Έφτασα στο Γκαρ ντε Λυών σε μια πόλη μαύρη, μεσαιωνική – τότε τα κτίρια δεν είχαν ακόμα καθαριστεί.
Επέλεξα να κοσμήσω το σταθμό του Μεταξουργείου με πουλιά που γυρίζουν με το ρεύμα του τρένου και αγγέλους με φτερά για να προστατεύουν τους επιβάτες. Τα πουλιά που κοσμούν τα λεωφορεία του ΟΑΣΑ είναι εκεί για να τα κάνουν να πηγαίνουν πιο γρήγορα.
Οι άνθρωποι φοβούνται να μπουν σε μουσεία. Είναι ελλιπή τα μουσεία. Θα χρειαζόταν κάτι πολύ πρωτοποριακό για να αλλάξει αυτό. Παλιά, η πόλη ήταν γεμάτη αγάλματα, τοιχογραφίες, πινακοθήκη στην Ακρόπολη, η πόλη ήταν ανοιχτή στα εκθέματα. Η οδός Τριπόδων ήταν γεμάτη αφιερώματα (τρίποδες). Οι σταθμοί του μετρό είναι πλέον το υπαίθριο μουσείο και επειδή το μετρό είναι πολυτελές οι άνθρωποι το σέβονται, υπάρχει «σεβασμός του ωραίου». Στην Ομόνοια π.χ. το υποχθόνιο βρίσκεται στην πάνω πλευρά, από πάνω σύριγγες από κάτω πολυτέλεια.
Η τέχνη θα έπρεπε να βρίσκεται παντού, ακόμα και στις εισόδους πολυκατοικιών. Καλό θα ήταν στους δρόμους να υπήρχαν στήλες που να έγραφαν διάφορα γνωμικά, τα οποία θα στήριζαν τους ανθρώπους και θα τους έκαναν να σκεφτούν.
Η πόλη είναι ο πολιτισμός, οι ιδέες αναπτύσσονται στην αγορά, στην πλατεία και στο καφενείο, έρχεσαι σε επαφή με εμπόρους, με μανάβηδες. Οι φιλόσοφοι στην αγορά συνδιαλέγονταν με τους καλλιτέχνες που εξέθεταν τα έργα τους. Ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να μένει απομονωμένος. Η επικοινωνία κάνει τους ανθρώπους να αναπτύσσονται. Το καφενείο είναι πολιτιστικό μέσο, ο καφές επίσης. Το αστικό τοπίο είναι ζωντανό στοιχείο, πρέπει ο κόσμος να μπορεί να δρα. Η πόλη πρέπει να σε κρατάει στην πόλη. Δεν ενδιαφέρονται οι δήμαρχοι να κάνουν την Αθήνα ευάερη.
Στην Αθήνα μ’ ενοχλούν τα πεζοδρόμια, οι ανισόπεδες πλάκες, οι πλατείες, η έλλειψη του υγρού στοιχείου, οι όψεις των πολυκατοικιών. Οι πλατείες πρέπει να είναι επίπεδες επιφάνειες, να έχουν νερά –ένα ωραίο σιντριβάνι–, δέντρα και παγκάκια, να μαζεύεται ο κόσμος. Η πλατεία Κολωνακίου είναι πλατεία μετ’ εμποδίων, σαν να σκαρφαλώνεις στη γραμμή Μαζινό. Ο πολιτισμός όμως μιας χώρας φαίνεται από τα πεζοδρόμια. Οι μαρμάρινες πλάκες έχουν ξηλωθεί και πουληθεί. Στη θέση τους έχουν βάλει τσιμεντόπλακες.
Στην Αθήνα μ’ αρέσουν η αγορά της οδού Αθηνάς, τα ρετιρέ, τα θερινά σινεμά, οι στοές, ο ηλεκτρικός με προορισμό τον Πειραιά, η λεωφόρος Συγγρού που κατευθύνεται προς τη θάλασσα, οι αλλοδαποί στην πόλη μας επειδή φέρνουν τον πολιτισμό τους και τα μικρομάγαζα που ειδικεύονται: ξηροί καρποί, κλειδαράδες, κηροπλαστεία, ψιλικά, παντοπωλεία, περίπτερα, εκεί όπου υπάρχει η πολυχρωμία που προέρχεται από τα υλικά, όπως και στα μπαχαρικά.
Ο χρόνος δεν υπάρχει. Γιατί; Γιατί έχουμε να κάνουμε πολλές επισκευές. Ασχολούμαστε με τον εαυτό μας και με τις ανέσεις μας.
23°
