Την έλεγαν Νεβτζιχάν Ολουσούμ και η εικόνα της είναι μια από τις πιο πολυχρησιμοποιημένες φωτογραφίες σε ρεπορτάζ για τη δικοινοτική βία στην Κύπρο. Άλλοτε με τη σωστή κι άλλοτε με τη λανθασμένη ιστορική αναφορά.
Η Νεβτζιχάν Ολουσούμ καταγόταν από τα Καζιβερά, ένα αμιγώς τ/κ χωριό στη βορειοδυτική Κύπρο. Στις 19 Μαρτίου 1964, λίγους μήνες αφότου ξεκίνησαν οι συρράξεις ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους σε διάφορα μέρη του νησιού, η Νεβτζιχάν, 33 ετών τότε, έχασε τον σύζυγό της, Χουσεΐν Νιγιαζί Χασάν, από πυρά Ελληνοκυπρίων που είχαν εισβάλει στο χωριό τραυματίζοντας και σκοτώνοντας τους άντρες και καταστρέφοντας τα σπίτια των κατοίκων. Ήταν μητέρα δύο παιδιών και έγκυος στο τρίτο.
Ο Βρετανός πολεμικός φωτογράφος Don McCullin την απαθανάτισε την ώρα που ο θρήνος της κορυφωνόταν, στην «αποφασιστική στιγμή» που λένε οι φωτογράφοι στη διάλεκτο του Ανρί Καρτιέρ. Η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε στα έντυπα Observer, Life και Quick και απέσπασε το βραβείο καλύτερης φωτογραφίας του Τύπου (World Press Photo) για εκείνη τη χρονιά.
Ο McCullin είχε αφιχθεί στο νησί λίγες μέρες πριν, όχι εντελώς ξένος, αφού είχε υπηρετήσει ως Βρετανός θητεία στη RAF στην Κύπρο και είχε γνώση της κατάστασης. Θυμάται για τη φωτογραφία πως είχε φτάσει νωρίς το πρωί της επομένης της μάχης στο χωριό, την ώρα που έβρισκαν τα πτώματα των αντρών. Θυμάται τους Βρετανούς που πληροφορούσαν τις γυναίκες για τους συζύγους τους που σκοτώθηκαν. «Μετά έβλεπες εκείνες τις μορφές που θύμιζαν πίνακες του Γκόγια, τους ανθρώπους που κοιτούσαν ψηλά στον ουρανό. Το είχα προσέξει αυτό πολύ στον πόλεμο, πως όταν οι άνθρωποι είναι σε βαθιά θλίψη κοιτούν ψηλά σάμπως να μπορούν να δουν τον Θεό τον ίδιο, για να τους βοηθήσει».
Απεγδυμένη από οποιαδήποτε εθνοτικά χαρακτηριστικά, η Νεβτζιχάν ήταν σε εκείνο το στιγμιότυπο όπως μια οποιαδήποτε γυναίκα της Κύπρου της εποχής: Καστανή, σγουρομάλλα, περιβαλλόμενη από κοντοκουρεμένα παιδιά και μεγαλύτερες γυναίκες που φορούσαν μαντήλα και ρούχα που πρόδιδαν μια πιο «ταπεινή» καταγωγή. Οι εκφράσεις τους δείχνουν πως βιώνουν το πένθος –πόσο μάλλον το ξαφνικό και άδικο- πολύ έντονα’ όπως ακριβώς θα «άρμοζε» σε μια γυναίκα της εποχής, ενώ στο φόντο δύο άντρες παρατηρούν σχεδόν ασυγκίνητοι τη σκηνή (κάποιοι έχουν να λένε πως η δικοινοτική βία και στην Κύπρο είναι προπάντων έμφυλη: χωρίς ανάμειξη στη σκηνή των γεγονότων, οι γυναίκες περιορίζονταν στον σκληρό ρόλο του θύματος, είτε βίωναν οι ίδιες τη βία, είτε τα παιδιά, οι σύζυγοι και οι λοιποί συγγενείς τους). Ως αποτέλεσμα, η φωτογραφία της χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως σύμβολο της δικοινοτικής βίας στο νησί με τους χρήστες να αγνοούν μάλλον πως είναι Τουρκοκύπρια. Πολύ συχνά, η εικόνα της πενθούσας το 1964 Νεβτζιχάν συνοδεύει ρεπορτάζ για τις βιαιότητες του τουρκικού στρατού στη διάρκεια της εισβολής το 1974.
Η Νεβτζιχάν Ολουσούμ πέθανε πριν από μερικές μέρες, σε ηλικία 87 ετών, στο χωριό Πεντάγια, δίπλα από τα Καζιβερά, όπου εκτυλίχθηκε το σκηνικό της βραβευμένης φωτογραφίας. Ήταν «η άσημη γυναίκα με τη διάσημη φωτογραφία», όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε στον κυπριακό Τύπο.
21°
