Φοίβος Οικονομίδης: Ένας κομήτης έπεσε στα βιβλιοπωλεία

Γνωριστήκαμε με τον Φοίβο Οικονομίδη δύο εβδομάδες πριν, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όπου ο Φοίβος βρισκόταν, καθώς συμμετείχε στο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Και ναι, είναι νέος: μόλις 24 ετών και το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Βορράς» κυκλοφόρησε πέρυσι από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ. Είναι για την ακρίβεια «εκνευριστικά νέος», όπως λένε πολλοί για κάθε εικοσάρη που κάνει κάτι «πιο προχωρημένο» για την ηλικία του.

Ο «Βορράς» είναι ένα βιβλίο εντυπωσιακό σε θέμα: σε εννιά μέρες ένας κομήτης θα πέσει στη Γη απελευθερώνοντας τοξίνες στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αισθάνονται για πάντα, όπως ακριβώς αισθάνονταν και την ώρα της σύγκρουσης. Ο Αλέξανδρος, φοιτητής στην Αθήνα και πρωταγωνιστής της ιστορίας, έχει μόνο εννιά μέρες για να κατακτήσει την ευτυχία και να τη διατηρήσει για πάντα. Η γραφή του Οικονομίδη ώριμη, μα συγχρόνως νεανική, πλουτίζει τον αναγνώστη με ζωηρές εικόνες, ενώ η κρυστάλλινη αφηγηματική του πρόζα σε βομβαρδίζει διαρκώς με εντυπωσιακούς παραλληλισμούς και μεταφορές. Όλα αυτά υπηρετούν κάτι παραπάνω από ικανοποιητικά το θέμα του βιβλίου: την αναζήτηση της ευτυχίας. Ταυτόχρονα, όμως, αντικατοπτρίζονται μέσα από τις σελίδες του «Βορρά» και οι ανησυχίες της γενιάς που γεννήθηκε λίγο μετά το 1995 και μεγάλωσε μέσα σε έναν κόσμο διαρκών αλλαγών και κρίσεων. Σε έναν κόσμο που δεν μπορούσε να της προφέρει σιγουριά. Σιγουριά για τίποτα.

Μιας και με τον Φοίβο ανήκουμε στην ίδια γενιά, δεν μπορούσα να αφήσω την ευκαιρία να πάει χαμένη και συναντήθηκα μαζί του. Έρχεται στο καφέ που έχουμε δώσει ραντεβού στην Πλάκα κρατώντας μια σακούλα με αγορές από βιβλιοπωλείο. Μέσα έχει μια έκδοση της Ηλέκτρας του Σοφοκλή και δυο θεατρικά του Τενεσί Ουΐλιαμς. Ο ίδιος, τελειόφοιτος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, θέλει να τα διαβάσει για ένα θεατρικό σεμινάριο που θα παρακολουθήσει αρχές Γενάρη στην Αθήνα.

Βιβλίο στα 23 του χρόνια. Τον ρώτησα πώς αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο στα 23 του και όπως μου λέει δεν αποφάσισε να γράψει το βιβλίο αυτό επειδή έπρεπε να γράψει αυτήν την ιστορία. «Δεν υπήρξε "πρέπει". Από μικρούλης μου άρεσε να λέω ιστορίες. Απλοϊκές στα μαθητικά χρόνια, "fan fiction" για τον Χάρι Πότερ για παράδειγμα. Στα πρώτα έτη του πανεπιστημίου παρακολούθησα κάποια σεμινάρια σεναριογραφίας και έφτιαξα δύο ταινίες μικρού μήκους στις οποίες εξερευνούσα διαφορετικές θεματικές. Δυο χρόνια πριν ξεκινήσω να γράφω το βιβλίο, γύρω στο 2017 πρέπει να ήταν, έχοντας ήδη ενηλικιωθεί, διαπίστωνα πως και εγώ και οι συνομήλικοί μου είχαμε διάφορες ανησυχίες για ζητήματα όπως η ευτυχία, το νόημα της ζωής, πολλές σκέψεις, πολύ άγχος, πολύ σκοτάδι γενικότερα. Ήθελα αυτό το συναισθηματικό τέλμα, αυτή η ανησυχία να αποτυπωθεί με κάποιον τρόπο. Κατόπιν μου ήρθε η ιδέα του συγκεκριμένου θέματος με τον κομήτη, η οποία μου φάνηκε πολύ λογοτεχνική και καθώς πάντα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο, ξεκίνησα να δουλεύω πάνω σε αυτήν την ιδέα εντατικά».

Η ευτυχία ως θέμα του βιβλίου. «Χρόνο με τον χρόνο ενηλικιωνόμαστε όλο και περισσότερο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαστε "μεγάλοι" και το ερώτημα που μας δημιουργείται σε αντίθεση με άλλες γενιές δεν είναι "τι θα κάνω τώρα;" αλλά "τι θα κάνω τώρα για να είμαι ευτυχισμένος;". Ο πυρήνας της ιστορίας ήταν ότι στην δεδομένη στιγμή, που μου ήρθε η ιδέα και ξεκίνησα να το γράφω, δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου ευτυχισμένο με κανέναν από τους τρόπους με τους οποίους πορεύομαι εγώ ή ο κόσμος και αυτό το έβλεπα και σε πολλούς συνομηλίκους μου. Το ζήτημα της ευτυχίας ήταν και είναι κεντρικό στη ζωή μας. Πώς την ανακαλύπτουμε, πώς την κατακτάμε και πώς την διατηρούμε σε έναν κόσμο ο οποίος με τρελούς ρυθμούς πηγαίνει σε σκοτεινές κατευθύνσεις, πηγαίνει κάπου, που δεν ξέρουμε τι είναι εκεί, αλλά σίγουρα δεν φαντάζει ευχάριστο. Έβλεπα διαρκώς πολλούς να οδηγούνται σε μονοπάτια που δεν τους ήταν ταιριαστά ή να κάνουν πράγματα που δεν τους εκφράζουν. Συμφοιτητές να ξυπνούν και να κοιμούνται αγχωμένοι και διερωτώμενοι τι θα κάνουν για να είναι χαρούμενοι για να είναι ευτυχισμένοι. Μέσα σε όλα αυτά και εγώ είχα τις ίδιες ανησυχίες και άρχισα να αναρωτιέμαι μήπως γίνω πιο ευτυχισμένος γράφοντας».

Τον ρωτάω αν έγινε πιο ευτυχισμένος γράφοντας. Μου απαντά πως όσο το έγραφε είχε στόχο και αυτό τον έκανε χαρούμενο. Από τη στιγμή που έμαθε πως θα εκδοθεί και για ένα μεγάλο διάστημα, όμως, τον έπιανε το άγχος πως, τώρα που τελείωσε αυτό, πρέπει να κάνει κάτι άλλο, κάτι καινούριο. Πλέον, κάθε φορά που γίνεται κάτι ωραίο σε σχέση με το βιβλίο, ένας νέος αναγνώστης, δυο ωραία λόγια, μια καλή κριτική, μια παρουσίαση, συμβαίνουν μέσα του κορυφώσεις χαράς, «σαν μικρά ντοπαρίσματα».

Η γενιά μας, η γενιά «Z». Μοιραία, μιας και οι δυο είμαστε εικοσάρηδες, καταλήγουμε να συζητάμε για τη γενιά μας, που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται διεθνώς γενιά «Ζ». Μια γενιά που, όπως λέμε με τον Φοίβο, μεγάλωσε και μεγαλώνει σ’ έναν κόσμο που δεν έχει να της υποσχεθεί τίποτα, σε αντίθεση με τις γενιές των γονιών του, που, ακόμα και αν μεγάλωσαν δύσκολα και με στερήσεις, πάντα υπήρχε στο βάθος η υπόσχεση πως «το μέλλον θα είναι καλό». «Τι σπουδαία υπόσχεση όμως. Να ξέρεις πως αν δουλέψεις σκληρά και με πίστη, θα τα καταφέρεις και το μέλλον θα είναι καλό. Πως το μόνο που αρκεί είναι να δουλέψεις σκληρά. Οι γονείς μας, που μεγάλωσαν οι ίδιοι με αυτήν την υπόσχεση, μεγάλωσαν και εμάς λέγοντάς μας "μπορείς να φτάσεις όσο ψηλά θες, αρκεί να δουλέψεις σκληρά" ή "μπορείς να κάνεις ό,τι θες, είσαι ο καλύτερος", επειδή το έζησαν οι ίδιοι ως έναν βαθμό. Ταυτόχρονα όμως, ο κόσμος που δημιουργούνταν δεν ήταν για εμάς. Δεν ήταν ένας κόσμος που χωρούσε κανέναν καλύτερο. Αυτός ο κόσμος δεν ήταν για τους καλύτερους. Αυτός ο κόσμος ήταν ακριβώς η έλλειψη της υπόσχεσης, που αναφέραμε. Ήταν ένας κόσμος, στον οποίο οι νέοι θα καλούνταν να ζήσουν και ίσως να σώσουν, χωρίς όμως να τους ανήκει. Ένας κόσμος που ανήκε σε κάποιους άλλους, οι οποίοι συγχρόνως τον κατέστρεφαν και "καλή τύχη". Θεωρώ πως η γενιά μας είναι αδικημένη, καθώς πλέον το "τα κατάφερες" έχει σχετικοποιηθεί, μπορεί να τα έχεις καταφέρει και αυτό να μην έχει κανένα αντίκρισμα, να μην ανταμείβεται ο ιδρώτας σου».

Βορράς και κομήτες. Σ’ ένα σημείο του βιβλίου, ο Φοίβος γράφει: «Πρέπει να ξέρεις ποιος είναι ο Βορράς σου. Να ξέρεις που πηγαίνεις» και σ’ ένα άλλο «μην αφήσεις τους κομήτες να σε τρομάζουν». Τον ρώτησα για τον προσωπικό του «βορρά» και τους προσωπικούς του «κομήτες». Μου είπε πως «πριν τρία χρόνια θα σου έλεγα πως βορράς μου είναι να κάνω τέχνη. Πως αυτός είναι ο σκοπός μου. Πλέον δεν πιστεύω πως οι άνθρωποι έχουμε "βορρά", δεν είμαστε πυξίδες. Πλέον με κατευθύνει κυρίως το τι θα κάνω μετά και το πώς θα είμαι χαρούμενος κάνοντας το οτιδήποτε. Σκοπός μου, ατομικά, τώρα που είμαι νέος είναι να γυμνάσω αυτόν τον μυ που θα μου επιτρέπει να βρίσκω την χαρά σε ό,τι κάνω, βιώνοντας τις στιγμές. Που θα μπορώ να πω "περνάω καλά" και όχι "πέρασα καλά". Αν υπάρχει βορράς, είναι αυτός, νομίζω. Κομήτες είναι σίγουρα η αποτυχία, ο θάνατος (τεράστιος κομήτης) κυρίως των αγαπημένων μου προσώπων, με τρομάζει, ξέρεις, το ότι τώρα κάνουμε αυτήν την κουβέντα, αλλά όλα κρέμονται από μια κλωστή. Άλλοι κομήτες που με φοβίζουν είναι η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική συνοχή, που σπάει εύκολα».

Η αφύπνιση της γενιάς μας. Κλείνοντας την συζήτησή μας, τον ρώτησα αν πιστεύει πως η αφύπνιση σχετικά με τα κοινωνικά ζητήματα που χαρακτηρίζει τη γενιά μας, έχει κάποιον αντίκτυπο. Αν η γενιά μας θα καταφέρει να αλλάξει κάτι. Ο Φοίβος μου απαντά πως «η γενιά μας θέλει να αλλάξει πράγματα. Συνειδητοποιούμε πράγματα τι συμβαίνει γύρω μας και πως τα συστήματα που κινούν τον κόσμο έχουν απογυμνωθεί στα μάτια μας. Αναρωτιέμαι, όμως, αν θα έχουμε τον χρόνο, τον χώρο και τη δυνατότητα να αλλάξουμε κάτι. Νιώθω ότι όλη η γενιά απλά φωνάζει σε έναν τοίχο και ακούει ό,τι λέει μόνη της. Θέλουμε να αλλάξουμε πράγματα, αλλά δεν ξέρουμε ούτε πως, ούτε ποια και διαρκώς αποπροσανατολιζόμαστε. Δεν ξέρουμε πού να απευθυνθούμε. Είναι αυτό που είχε πει ο Αντόνιο Γκράμσι: "Ο παλιός κόσμος πέθανε, ο καινούριος πασχίζει να γεννηθεί. Τώρα είναι η εποχή των τεράτων". Πρέπει, ως γενιά, να βρούμε τον τρόπο να τα αντιμετωπίσουμε».

---

Το βιβλίο του Φοίβου Οικονομίδη «Βορράς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία.

Το βιβλίο «Βορράς» θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου και ώρα 7 μ.μ. στο βιβλιοπωλείο Little Tree Books & Coffee (Καβαλλότι 2, Αθήνα, Στάση μετρό Ακρόπολη).
Με τον συγγραφέα Φοίβο Οικονομίδη θα μιλήσουν οι δημοσιογράφοι Γιάννης Χ. Παπαδόπουλος και Γιάννης Πανταζόπουλος. Αποσπάσματα του βιβλίου θα διαβάσει ο ηθοποιός Σταύρος Καραμπάτσος.