Πρώην επικεφαλής του Εγκληματολογικού με προϋπηρεσία δύο δεκαετιών. Να ένας συγγραφέας αστυνομικού που γνωρίζει καλά το θέμα του. Ο Jørn Lier Horst υπογράφει τη δεκάτομη σειρά του επιθεωρητή Βίλιαμ Βίστιν, η οποία μεταφράζεται επιτέλους στα ελληνικά με πρώτη κυκλοφορία το «Έγκλημα στα Φιορδ» (εκδ. Διόπτρα). Ο βραβευμένος Νορβηγός μυθιστοριογράφος μίλησε στην A.V. για τον περιπετειώδη βίο και το συναρπαστικό έργο του, λίγο πριν επισκεφθεί την Αθήνα.
Εργαστήκατε ως αστυνομικός για σχεδόν δύο δεκαετίες. Φανταζόσασταν ότι θα καταλήγατε να καταπιάνεστε με το έγκλημα με τόσο διαφορετικό τρόπο;
Δεν ήταν όνειρό μου να γίνω αστυνομικός ούτε συγγραφέας, τελικά όμως ασχολήθηκα και με τα δύο. Πάντοτε αγαπούσα το γράψιμο. Μικρός άκουγα θεατρικά σίριαλ στο ραδιόφωνο, και αντί να περιμένω το επόμενο επεισόδιο καθόμουν και το σκάρωνα στο χαρτί ο ίδιος. Πιστεύω ότι η αστυνομία προσφέρει μια πλεονεκτική θεώρηση της κοινωνίας και ταυτόχρονα το ιδανικό εφαλτήριο να γραφτεί ρεαλιστικό νουάρ. Οι εμπειρίες μου στο Σώμα ήταν καθοριστικές. Βρέθηκα πίσω από τις απαγορευτικές κορδέλες, ψηλάφησα σκηνές άγριων εγκλημάτων, βίωσα τον απόηχο δραμάτων, εξερεύνησα κλειδωμένα δωμάτια με φυλαγμένα μυστικά. Σε τέτοια μέρη θέλω να φέρω τους αναγνώστες μου.
Είναι εσφαλμένη η αντίληψη ότι οι αστυνομικοί στερούνται τη δημιουργική φαντασία που διέπει έναν καλλιτέχνη;
Το να είσαι καλός ερευνητής προϋποθέτει αρκετά καλλιτεχνικά γνωρίσματα: περιέργεια, δημιουργικότητα, επινοητικότητα. Η διαφορά έγκειται στα όρια της ελευθερίας. Η αστυνομική δουλειά διεξάγεται σε ένα πλαίσιο αυστηρά προσδιορισμένων νόμων και περιορισμών. Είναι μηδαμινό το περιθώριο να εκπληρωθούν όνειρα και καλλιτεχνικές φιλοδοξίες.
Σίγουρα ζήσατε δυνατές εμπειρίες. Σας έκαναν σκληρότερο; Ή μήπως πιο ανθρώπινο;
Έχω βιώσει κάθε τύπο εγκλήματος. Συνάντησα τους αυτουργούς, τα θύματα, τους επιζήσαντες, τους πενθούντες. Οι ανακρίσεις ήταν για χρόνια δουλειά μου. Ήταν ένα είδος θλιβερού προνομίου να κοιτάζω κατάματα το φόβο, την απόγνωση και το θυμό. Ελπίζω αυτές οι εμπειρίες να μεταφέρονται με αυθεντικότητα στο έργο μου.
Με δεδομένη την προϋπηρεσία σας, τι μπορείτε να πείτε για την ανθρώπινη ροπή στην κτηνωδία; Είμαστε όλοι δυνητικοί εγκληματίες;
Έχουμε περισσότερες ομοιότητες με τον εγκληματικό νου από όσες θα θέλαμε να παραδεχτούμε. Ο φόνος συχνά προέρχεται από συναισθήματα και ένστικτα αρκετά τετριμμένα. Τα κίνητρα είναι στερεοτυπικά: οργή, λαγνεία, εκδίκηση. Όλοι μπορούμε να ταυτιστούμε. Η διαφορά έγκειται στο ποιος είναι ικανός να κάνει το ακραίο βήμα. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι είμαστε όλοι ικανοί για φόνο. Η πραγματική ακρότητα, το θεμελιώδες αμάρτημα είναι το ποιος είναι ικανός να σκοτώσει ένα αθώο πλάσμα που δεν απειλεί τον κόσμο μας. Ακόμη και έτσι, θεωρώ ότι ενυπάρχει κάτι καλό ακόμη και στον πιο κτηνώδη εγκληματία. Χρησιμοποιώ τη λέξη «καλό» ελλείψει ακριβέστερης, κατανοώντας ότι είναι μια δύσκολα αποδεκτή αλήθεια. Το βαθύτερο ενδιαφέρον μου ως αστυνομικού και συγγραφέα ήταν να εξερευνήσω αυτή τη διπολικότητα, να αποκαλύψω την ανθρωπιά πίσω από την πιο απάνθρωπη πρόσοψη.
Διαβάζατε αστυνομικά πριν αρχίσετε να τα γράφετε; Τα βρίσκατε αρκετά αληθοφανή;
Δεν ξεχνώ τη νύχτα που ξεκίνησα να γράφω αυτό που επρόκειτο να γίνει το ντεμπούτο μου. Ήταν προχωρημένο φθινόπωρο του 2001, ήμουν ξαπλωμένος και διάβαζα ένα νορβηγικό νουάρ, το οποίο πέταξα στον τοίχο λέγοντας στη γυναίκα μου ότι θα μπορούσα να τα καταφέρω καλύτερα. Με παρότρυνε να το κάνω. Έσβησα το φως, στριφογύρισα για λίγο στο κρεβάτι, ώσπου σηκώθηκα και άρχισα να γράφω. Αυτό ήταν. Παρέμεινα στο Σώμα για χρόνια, δουλεύοντας το πρωί και γράφοντας τις νύχτες. Όταν απέσπασα ένα από τα πιο περίβλεπτα λογοτεχνικά βιβλία της Νορβηγίας και άκουσα τον υπουργό Πολιτισμού της χώρας να με προσφωνεί, συνειδητοποίησα οριστικά ότι ήμουν πλέον συγγραφέας πλήρους απασχόλησης.
Τι μπορεί να ειπωθεί για το αρχετυπικό μοντέλο του ντετέκτιβ όπως το γνωρίσαμε μέσα από το νουάρ; Ο δικός σας πρωταγωνιστής είναι αρκετά πιο νηφάλιος και συγκροτημένος από τα συμβατικά πρότυπα.
Κουράστηκα να διαβάζω για ακοινώνητους ντετέκτιβ που ερευνούν εγκλήματα μισομεθυσμένοι και με γένια τριών ημερών. Θέλησα να δημιουργήσω ένα χαρακτήρα πιο κοντά στον τύπο που γνώρισα στη δουλειά μου, ένα χαρακτήρα παρόντα σε μια κοινωνία που αλλάζει κυοφορώντας προκλήσεις.
Από το 2004 και έπειτα εκδίδετε ένα καινούργιο βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Βίλιαμ Βίστιν σε ετήσια συχνότητα. Εξακολουθεί να σας ενθουσιάζει ο βετεράνος ήρωάς σας;
Ο Βίστιν έχει υποστεί πολλές μεταμορφώσεις στις δέκα περιπέτειές του. Τις αντιμετωπίζω ως εξίσου σημαντικές με την πλοκή.
Λίνε: η ρεπόρτερ, η κόρη, η βοηθός. Πότε αποφασίσατε ότι ένα δεύτερο πρωταγωνιστικό πρόσωπο θα κάνει δημοφιλέστερη τη σάγκα των Βίστιν;
Ο ρόλος της Λίνε είναι πολλαπλός. Προσδίδει βάθος στον Βίστιν αλλά και μια αλλιώτικη αντίληψη στο έγκλημα που μας περιβάλλει. Ενώ αποτυπώνει τη δυναμική της σχέσης πατέρα - κόρης, ταυτόχρονα εκφράζει τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ ΜΜΕ και αστυνομίας. Και βέβαια η μυστικοπαθής φύση των επαγγελμάτων τους κοντράρεται ευθέως με την οικογενειακή σχέση εμπιστοσύνης.
Το σκανδιναβικό νουάρ αποτελεί παγκόσμια εκδοτική αγορά και ο ανταγωνισμός μεταξύ των συγγραφέων θα πρέπει να είναι σκληρός. Πόσο ωφέλησε την καριέρα σας η απονομή του βραβείου Glass Key;
Έτσι είναι. Διανύουμε τη χρυσή εποχή του σκανδιναβικού νουάρ. Ποτέ στο παρελθόν δεν έγραψαν τόσοι πολλοί τόσο καλά βιβλία. Απολαμβάνω τα βραβεία, υπό την έννοια ότι με φέρνουν κοντά σε ευρύτερο κοινό. Δεν έχουν όμως επηρεάσει στο παραμικρό την προσέγγισή μου απέναντι στο γράψιμο.
Η Σκανδιναβία φαντάζει ανεπηρέαστη από τον πολιτικό τυφώνα που διαπερνά την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Πώς στέκεστε απέναντι στο μέλλον;
Υπάρχει μια επίφαση σταθερότητας και οικονομικής ευρωστίας στις χώρες μας, η οποία είναι αρκετά εύθραυστη. Παράλληλα με υψηλό βιοτικό επίπεδο καλλιεργείται μια κουλτούρα καταναλωτικού ηδονισμού με έμφαση στον πλούτο ως αυταξία. Οι διαπροσωπικές αποστάσεις μεγαλώνουν. Θεωρούμε ότι είμαστε αρκετοί για τον εαυτό μας. Δεν έχουμε χρόνο ο ένας για τον άλλο, δεν νοιαζόμαστε, περιορίζουμε τη φροντίδα προς τον εαυτό μας και η ατομικότητα γεννά μια κοινωνική ψυχρότητα που δημιουργεί επικίνδυνο μείγμα σε συνδυασμό με την ξενοφοβία και τον εθνικισμό που υφέρπουν. Η μετανάστευση, η λιτότητα και ο λαϊκισμός γεννούν σημαντικά ερωτήματα για το μέλλον της Ευρώπης, στα οποία δεν έχω απαντήσεις.
Ιnfo: Γνωρίστε από κοντά το διάσημο συγγραφέα Jοrn Lier Horst, ο οποίος έρχεται στη χώρα μας με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Έγκλημα στα Φιορδ» στην εκδήλωση που πραγματοποιείται την Πέμπτη 24/11, 19.00 (Public Συντάγματος).
9°
Το σκανδιναβικό νουάρ αποτελεί παγκόσμια εκδοτική αγορά και ο ανταγωνισμός μεταξύ των συγγραφέων θα πρέπει να είναι σκληρός. Πόσο ωφέλησε την καριέρα σας η απονομή του βραβείου Glass Key;
