«Ο πόνος είναι αναπόφευκτος. Το μαρτύριο εθελοντικό». Σκεφτείτε πόση δύναμη κρύβει ένα άτομο που μπορεί να μεταχειριστεί κατά λέξη ένα βουδιστικό επίγραμμα σαν αυτό, και ανασύρετε ως παράδειγμα τον διασημότερο σύγχρονο ιάπωνα συγγραφέα. Ο Χαρούκι Μουρακάμι είναι η σημαία της πατρίδας του. Όταν βγάζει βιβλίο, τα πλήθη κάνουν ουρές. Λέγεται πως η λογοτεχνία του αλλάζει πεπρωμένα. Ο Guardian τον χαρακτηρίζει «έναν από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες εν ζωή». Έχει εμπνεύσει τη Σοφία Κόπολα και τους Flaming Lips. Το όνομά του μνημονεύεται σε κάθε συζήτηση για τα Νόμπελ. Έγραψε 12 μυθιστορήματα, έτρεξε 25 μαραθώνιους, έναν υπερμαραθώνιο των 80 χιλιομέτρων, διαγωνίζεται στο τρίαθλο. Στα 63 του πλέον, δείχνει το πολύ 40, είναι δυνατός σαν ταύρος, και πρόσφατα κυκλοφόρησε το πιο φιλόδοξο έργο του, το «1Q84», ένα τριμερές έπος χιλίων σελίδων, το οποίο εξάντλησε την πρώτη έκδοσή του μέσα σε ένα μήνα, πουλώντας ένα εκατομμύριο αντίτυπα.
Τον Χαρούκι Μουρακάμι τον έχω μέσα στην καρδιά μου, εξ ου και καταχάρηκα όταν πληροφορήθηκα πως οι εκδόσεις Ωκεανίδα μετέφρασαν επιτέλους το «Για τι πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο», έναν λεπτό τόμο που είχα αγοράσει στο Βερολίνο και πρωτοδιαβάσει στα αγγλικά το 2008, και στον οποίο έκτοτε ανατρέχω ξανά και ξανά. Πρακτικό λόγω συμπυκνωμένου μεγέθους και χαμηλού κόστους, το βιβλιαράκι αυτό το έχω διαβάσει σε hardcover και paperback, το έχω ακούσει σε audiobook, το έχω δωρίσει εδώ και εκεί, σε μια προσπάθεια να κάνω ορισμένους να κατανοήσουν για τι πράγμα μιλάω, όταν μιλάω για το τρέξιμο. Είναι, όμως, όντως ένα βιβλίο για το τρέξιμο;
Παραπλανητικό όπως και το πακετάρισμά του, (ο τίτλος είναι παράφραση συλλογής διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ, το εξώφυλλο παραπομπή στα πόστερ του Σαούλ Μπας), το αφήγημα είναι ό,τι εγγύτερο σε αυτοβιογραφία του δημιουργού, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το κατά Μουρακάμι εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής. Μιλώντας για το τρέξιμο και τους μηχανισμούς που ενεργοποιεί στο κορμί και τον ψυχισμό του, ο συγγραφέας κάνει κουβεντολόι και εμείς συσπειρωνόμαστε γύρω του, ψόφιοι να τον ακούσουμε να μιλά για τον τρόπο που γράφει, για τους λόγους που τον κάνουν να γράφει.
«Οτιδήποτε ξέρω για το γράψιμο», αναφέρει σε κάποιο σημείο, «το έμαθα τρέχοντας». Ταυτόχρονα, σαν δρομέας που στην πορεία συντονίζεται με τον εσωτερικό του ρυθμό, όλων των λογιών οι σκέψεις αναδεύονται σαν απαλά αρώματα και ο φορέας τους τις εκφέρει χωρίς δισταγμό, ενίοτε και δίχως ροή. Μιλά για τους Lovin’ Spoonful και τους Gorillaz. Για τις λίμνες του Χοκάιντο, τα ποτάμια της Βοστόνης, τα σύννεφα της Χαβάης και τα βενζινάδικα του Μαραθώνα. Για τη γεύση της παγωμένης μπίρας στο τέλος ενός επώδυνου αγώνα και για τα ευεργετήματα της καλής διατροφής. Για τις αγωνίες, τις επιδιώξεις και τις εμμονές του.
Ένας άνθρωπος που τρέχει μίνιμουμ εξήντα λεπτά την ημέρα, έχει τον χρόνο να σκεφτεί πολλά. Τι τρέχει, λοιπόν, στο δικό του μυαλό; «Τις κρύες μέρες, σκέφτομαι τι κρύο που κάνει. Τις ζεστές, παλεύω με τη ζέστη. Στ’ αλήθεια, όμως, δεν σκέφτομαι τίποτα το σημαντικό. Την περισσότερη ώρα επιπλέω στο κενό». Αυτό θα πει απωανατολίτικο ζεν, έτσι; Για τα γηρατειά: «Κάποτε ο Τζάγκερ είπε “θα προτιμούσα να πεθάνω, παρά να τραγουδάω το ‘Satisfaction’ στα 55”. Όμως τώρα που τα πέρασε, και το τραγουδά ακόμα, κάποιοι γελάνε μαζί του. Όχι εγώ».
Ο Μουρακάμι ξεκίνησε να τρέχει το καλοκαίρι του ’82. Ήταν 33 ετών. Κάπνιζε 60 τσιγάρα την ημέρα. Είχε ανοίξει ένα τζαζ μπαρ και το δούλευε νυχθημερόν. Μια μέρα παρακολουθούσε μπέιζμπολ. Το μπαστούνι απέκρουσε την μπάλα θεαματικά, και η επιφοίτηση τον χτύπησε στην κερκίδα. Πούλησε το μπαρ. Έκοψε το κάπνισμα. Αγόρασε στυλό και ένα πάκο χαρτί, («μια μικρή επιχειρηματική επένδυση»), και αποφάσισε να δώσει δυο χρόνια προθεσμία στον εαυτό του για να πετύχει ή να αποτύχει. Ίδε ο άνθρωπος. Όλα αυτά τα χρόνια, το τρέξιμο συνόδεψε τη διαδρομή του κατά πόδας, έγραψε και έζησε σαν να ασκούσε έναν μυ.
Ορισμένες παρενθετικές σκέψεις: Κάποιος κακοπροαίρετος, θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει «Κοέλιο για τους ψαγμένους». Πράγματι, ο Μουρακάμι είναι ευκολοδιάβαστος στον υπερθετικό, τείνει να γενικεύει, να καταφάσκει καθολικά, να ασπάζεται τα ζώα, τα φυτά, όλα τα πετούμενα του ουρανού. Θα έλεγε επίσης ότι επαναλαμβάνει το ίδιο βιβλίο διαχρονικά. Το μοτίβο του είναι συγκεκριμένο, από έργο σε έργο. Ένας ατομιστής ήρωας σε υπαρξιακό σταυροδρόμι. Αυτάρκης, αλλά ψάχνει κατιτίς. Συναντά έναν έρωτα και τον χάνει, συντροφεύει ένα παιδί, γνωρίζει έναν φίλο, συναναστρέφεται ομιλούντα τετράποδα, μεταφυσικούς γέροντες, αθώα στοιχειά, μαγειρεύει, διαβάζει, ακούει μουσική. Οι ήρωές του είναι εργατικοί, φιλόπονοι, συνεπείς στα ραντεβού.
Η ιστορία ξεχειλώνει στο έπακρο στο τελευταίο του βιβλίο, «1Q84», όπου η υπόθεση απλώνεται σε μαραθώνιες εκτάσεις, για λόγους που με κάνουν να υποθέτω ότι εκπορεύονται από τη δημιουργική του ματαιοδοξία, αυτή που του υπαγόρευσε να γράψει το «μεγάλο, απόλυτο γιαπωνέζικο μυθιστόρημα». Έστω και έτσι, δεν τον αλλάζω με τίποτα. Συμβουλευτείτε την πρώτη τυχούσα κριτική, κοιτάξτε οποιαδήποτε λίστα των μπεστ σέλερ, διαβάστε το «Για τι πράγμα μιλάω όταν μιλάω για τρέξιμο». Αυτός ο δρομέας αγαπιέται πολύ, διαβάζεται απνευστί.
14°
