Ο Γιάννος Περλέγκας θέλει να μιλήσουμε για τον gay σεξισμό

Από μια σχεδόν ατελείωτη σε μέγεθος αίθουσα ακούγεται μουσική. Το χρυσό κλουβί που βρίσκεται στη μια της άκρη στέκει μεγαλοπρεπές στον σουρεαλισμό του ενώ λίγο παραπέρα μια σειρά από πολύχρωμες καρέκλες αναμένει το κοινό της. Μια μπαταρισμένη κούκλα αράζει σε ένα ξεχαρβαλωμένο ντιβάνι που χωρίζει δύο πιάνα, ένα με ουρά και ένα χωρίς. Στο πρώτο, κάθεται ο Γιάννος Περλέγκας. Παίζει τον ρυθμό ενός παλιού ρεμπέτικου. Λίγες νότες μετά σηκώνεται, κατευθύνεται προς το ντιβάνι και λέει αρπάζοντας το λευκό ομοίωμα «αυτός είναι ο άλλος μου εαυτός, γι’ αυτό είναι έτσι ψηλός».   

Ήμασταν στις πρόβες του «Ωραία μου κυρία», λίγες μέρες πριν αυτό ανέβει στη σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Κεντρική Σκηνή του ΚΠΙΣΝ. Η συζήτηση ήταν αναπόφευκτο να ξεκινήσει από αυτό το νέο εγχείρημα και να καταλήξει στον πάντοτε αγαπημένο του Μπέρνχαρντ, να κάνει μια βόλτα από το βασίλειο των κοινωνικών ανισοτήτων για να καταλήξει στην πανταχού παρούσα τηλεόραση. Και με τα ρεμπέτικα; Τι έγινε με τα ρεμπέτικα;

«Ωραία μου κυρία» στην Εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
«Το “Ωραία μου κυρία” προκειμένου να γίνει ένα love story γυρνάει πίσω την Ελάιζα. Όταν βάζεις έναν χαρακτήρα όπως αυτή να επιστρέφει, υποταγμένη στην πατριαρχία, η οποία της έχει ανηλεώς υποταχτεί σε όλο το έργο, είναι μια σοβαρή παραχάραξη». Ανάβει τσιγάρο, ρουφάει μια τζούρα, φυσάει καπνό προς τα πίσω και καταλήγει: «Βεβαίως, αλλιώς μιούζικαλ δεν γινόταν. Ένα έργο του 1912, όπως ήταν ο “Πυγμαλίωνας”, το πήρε η δεκαετία του ’50 και του ’60 και ιδεολογικά τού άλλαξε τα φώτα».  

Οι 7 μήνες που πέρασε μαζί με τη δημιουργική ομάδα μελετώντας το κείμενο τους έδωσαν τη δυνατότητα να καταλάβουν «πώς μπορεί να γραφτεί ένα χαρούμενο τραγούδι για τον έρωτα σε μια σκηνή που βρίσκεται στην κόλαση. Το έργο αναγκαστικά ποτίζεται από μια ειρωνεία και μια βαθιά συνείδηση της ταξικότητας, της βρετανικής, αν θες, αποικιοκρατίας, η οποία ουσιαστικά πάει να δει, υποτίθεται, πιο συμπαθητικά τη γυναίκα αλλά ουσιαστικά της συμπεριφέρεται σαν να είναι μια ιθαγενής». 

Μικρό σπόιλερ
«Ο Χίγκινς πρέπει να τιμωρηθεί κατά τη γνώμη μου, και τιμωρείται. Δεν μπορεί να έχει κάνει όλα αυτά που έχει κάνει και να του έρθει και το κορίτσι πίσω». Και ένα ακόμα: «Η παράσταση είναι πολύ κοντά στον “Πυγμαλίωνα” αλλά και στο “Κουκλόσπιτο” του Ίψεν». 

Η Αδαής (γυναίκα) που νομίζει ότι κέρδισε τη θέση της
«Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία μας δεν είναι αυτονόητη. Υπάρχει ακόμα πολύ έντονος σεξισμός. Δεν έχει τελειώσει η ιστορία της πατριαρχίας παρά τα όσα έχει κερδίσει η γυναίκα. Και σίγουρα και ο φεμινισμός έχει φταίξει σε κάποια πράγματα». Το χρυσό κλουβί ακριβώς απέναντι του τραβάει την προσοχή δημιουργώντας έναν βίαια καλό παραλληλισμό. Θα επιστρέψει στην κανονικότητα με ένα: «Γυναίκα μαέστρο, για παράδειγμα, εδώ δεν έχω δει ακόμα». 
 
Politically correct, μια παρέμβαση 
«Από την άλλη, και οι γυναίκες και οι άντρες έχουμε χαθεί στο politically correct. Έχω πρόβλημα με αυτό παρότι είμαι ο πρώτος που λέω ότι είναι πολύ σκληρή η αντιμετώπισή μας απέναντι στις γυναίκες. Υπάρχουν κάποιες εδραιωμένες αντιλήψεις στις οποίες μάλιστα δεν φαίνεται ο σεξισμός με την πρώτη». 

Ανάβει άλλο ένα τσιγάρο. «Γίνονται κάποιες συνεχείς δήθεν μικροεπαναστάσεις οι οποίες καταντούν να είναι τζούφιες και εν τέλει γραφικές. Αν δεν δούμε ότι και το πρόβλημα των φύλων είναι και αυτό συμβιβασμένο με το ταξικό πρόβλημα τότε δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει αλλαγή». 

Επερώτηση Γιάννου Περλέγκα: Για τον gay σεξισμό πότε θα μιλήσουμε;
Εξηγεί ότι αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο φέρονται οι ομοφυλόφιλοι άνδρες στις γυναίκες. «Ο οποίος είναι κάτι παράδοξο αλλά υπάρχει και έχει φοβερά αποτελέσματα εκμετάλλευσης πάνω στους ανθρώπους. Είναι ένας ανάποδος σεξισμός ουσιαστικά». 

Μια φιλοσοφική εκδοχή του θεάτρου και μια τυχοδιωκτική της κρίσης
«Το θέατρο κατ’ αρχάς δεν πρέπει να ξεχνάει ότι έχει απεύθυνση. Σε αυτό το σφάλμα κυρίως πέφτει το λεγόμενο ποιοτικό θέατρο, γιατί το λεγόμενο “εμπορικό” θέατρο κατά έναν τρόπο είναι έντιμο: Στοχεύει στο ταμείο. Πολλές φορές το “μη εμπορικό” θέατρο μπορεί μεν να μη στοχεύει στο ταμείο αλλά πολλές φορές χάνεται και στην απεύθυνση. Ταυτόχρονα αυτό δεν σημαίνει ότι επειδή οφείλεις να απευθύνεσαι, πρέπει να το κάνεις αυτό σε μια μάζα». 
Θυμωμένα θα σηκωθεί να κλείσει την πόρτα, περπατώντας προς αυτήν θα πει: «Έχουμε πήξει από τα δήθεν “κοινωνικά” έργα και τα έργα που αφορούν και καλά στην κρίση. Δεν αντέχω άλλο να ακούω ότι ο άλλος ευαγγελίζεται ότι κάνει θέατρο για την κρίση αναπαράγοντας την ίδια στιγμή την κρίση ως σκηνοθέτης ή ως παραγωγός». 

Το “Ο αδαής και ο παράφρων” αρίθμησε 11.000 εισιτήρια στα τρία χρόνια που παίχτηκε. Όταν μοιράστηκε την επιθυμία του να το ανεβάσει στο θέατρο όλοι του έλεγαν «ποιον αφορά τώρα ένα έργο για μια σοπράνο που τραγουδάει Μότσαρτ ενώ καίγεται ο κώλος μας». Κουνώντας το κεφάλι προς τα κάτω θα μου εξηγήσει ότι κοινωνικό γίνεται κάτι το οποίο κατά κάποιον τρόπο δείχνεις ότι σε απασχολεί. «Δεν θα πουλήσω την κοινωνική μου ευαισθησία μέσα σε ένα θεατρικό έργο για την Ελλάδα ή την Ισπανία. Μια ολόκληρη θεατρική τάση εκμεταλλεύεται με τέτοιον τρόπο την επικαιρότητα που στο τέλος έχουμε αρχίσει και το χάνουμε». 

Το στερεότυπο που μας ενώνει
«Η κακομοιριά. Ο θρήνος είναι συνυφασμένος με τον Έλληνα και δεν τελειώνει εύκολα. Πολλές φορές μπορεί να έχει δίκιο αλλά, άλλες, γίνεται ένα πολύ εύκολο καταφύγιο που οδηγεί στην απραξία».   

Τα χρόνια της αυστηρότητας 
«Ξαφνιάστηκα όταν πήρα το βραβείο Χορν γιατί πίστευα ότι θα το πάρει ο Κωνσταντίνος ο οποίος ήταν αδιανόητος στην παράσταση. Ούτως ή άλλως θεωρώ ότι στο “Γάλα” ήμουν συμπαθητικός σε σχέση με τα τότε. Κατά τα άλλα, ήταν μια διάκριση που είδα ως μια επιβράβευση της πορείας μου, με γλύκανε για κανένα μήνα και μετά μου “τελείωσε”. Είχα μεγαλώσει τόσο αυστηρά σε σχέση με τις επιβραβεύσεις που έπρεπε να πω και τεχνητά αλλά και γιατί το έχω ως δεύτερη φύση “εντάξει, έγινε και αυτό πάμε παρακάτω”». Η παύση του εδώ θα κρατήσει περίπου ένα ολόκληρο λεπτό. Ο καπνός από το τσιγάρο του, σαν να τον ξυπνάει από λήθαργο θα του δώσει μιλιά. Απότομη. «Είμαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό μου εκ μητρός». 

Γιος του ηθοποιού Τίμου Περλέγκα και της ηθοποιού, αγωνίστριας και δημοσιογράφου Αριστέας Ελληνούδη, ο Γιάννος θεωρεί αναπόφευκτο το να γίνει ηθοποιός αλλά όχι πολιτικός. «Με την πολιτική δεν θα ασχολούμουν επ’ ουδενί. Θα πεθάνω άμα κάνω κάτι τέτοιο. Εδώ δεν μπορώ με την εξουσία του σκηνοθέτη. Άσε που δεν είμαι οργανωτικός, ξέρω να λειτουργώ μόνο μέσα από το χάος».  Άραγε η φήμη των γονιών του τον μπλόκαρε ή τον βοήθησε στην πορεία του ως ηθοποιός; «Και τα δύο. Είναι μεγάλο ξεπέρασμα το να σκοτώσεις τους γονείς σου. Δεν γίνεται να προχωρήσεις αλλιώς γι’ αυτό και είναι μια θυσία που δεν την έχει πετύχει κανείς αυτονόητα». 

Αυτός που δεν έφυγε 
«Μου πέρασε η σκέψη να φύγω αλλά ήταν πολύ νωρίς δυστυχώς. Μπορούσα να το κάνω αμέσως μετά το σχολείο, είχα και τα πτυχία στη γλώσσα και όλα για να πάω στη Γαλλία. Μέχρι τότε έλεγα ότι θα πάω κατευθείαν να σπουδάσω σκηνοθεσία εκεί επειδή δεν τολμούσα να πω στη μητέρα μου ότι θα γίνω ηθοποιός». Δέκα ημέρες πριν δώσει εξετάσεις στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου της το είπε. Εκείνη του απάντησε «αν περάσεις, πέρασες. Εγώ δεν πληρώνω ιδιωτική σχολή για να γίνεις ηθοποιός».

Με το βλέμμα στραμμένο ξανά στο κλουβί που τώρα για κάποιο λόγο έμοιαζε μαύρο, είπε: «Δεν ξέρω ποια θα ήταν η εξέλιξή μου αν δεν είχα περάσει. Έπειτα, δυστυχώς ή ευτυχώς, εκεί συνάντησα τον Λευτέρη Βογιατζή και η δουλειά με πήρε φαλάγγι. Μετά φοβήθηκα να φύγω. Ήθελα να κατοχυρώσω εδώ τη θέση μου ως ηθοποιός». 

Ήθελε τις σπουδές στο εξωτερικό γιατί δεν έζησε φοιτητική ζωή και «γιατί ήταν πολύ περίεργη η σχέση μου με τη μητέρα μου. Μετανιώνω που δεν έφυγα. Από την άλλη έχω τρέξει όλα αυτά τα χιλιόμετρα ως ηθοποιός, έχω κακοπάθει ως ηθοποιός, έχω κακοπαίξει ως ηθοποιός, και με δική μου ευθύνη και μέσα από τα λάθη πέρασα και στη σκηνοθεσία». 

Μια υπερδύναμη: Θα ήθελε να είναι time traveler και να ταξιδέψει στον Μεσαίωνα. «Γιατί έχω μια εντύπωση ότι σε κάποια πράγματα ο Μεσαίωνας δεν ήταν τόσο σκοτεινός όσο νομίζουμε και ότι οι άνθρωποι ήταν πιο πολύ μαζί. Ο Διαφωτισμός έχει κάνει και κακό στους ανθρώπους, το λέει και ο Καντ. Α! Θα ήθελα να έχω πρόσβαση και στο 19ο αιώνα μετά τη Γαλλική επανάσταση». 

Στο βάθος, Λευτέρης Βογιατζής 
Τον γνώρισε πρώτη φορά στα δέκα του. Σε μια παράσταση του Τόμας Μπέρχαρντ τον οποίο όχι τυχαία θεωρεί μέχρι σήμερα έναν αξεπέραστο συγγραφέα. Τον συνάντησε στα 19 του. «Η αυστηρότητα του Λευτέρη έμοιαζε τόσο με εκείνη της μητέρας μου που ήταν μια φυσική συνέχεια για εμένα. Ήμουν άσπρο χαρτί στα χέρια του, μια ακτινογραφία που μπορούσε να δει τι έχω περάσει, γιατί μιλάω έτσι». 

Τη φράση «Ο Λευτέρης σού έκανε μια οδυνηρή και επίπονη ψυχανάλυση με αφορμή ένα ρόλο» δεν ξέρω πόσες φορές την έχω ακούσει από τους ανθρώπους που συνεργάστηκαν μαζί του. Ο Γιάννος το πήγε ένα βήμα πιο μπροστά λέγοντάς μου ότι «Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να καταλάβω ότι η υπευθυνότητα που εκείνος απαιτούσε δεν ερχόταν από κομπλεξισμό, όπως πίστευα τότε, αλλά από τη χαρά που ήξερε ότι θα μας προκαλέσει μόλις την πετύχουμε». 

Πίνει λίγο από τον καφέ του και κουνά τα χέρια σε γροθιές. «Ο άνθρωπος αυτός μάτωνε. Και πρώτα από όλα για τον εαυτό του. Αυτό το πράγμα δεν μπορούσε να μη σε υποχρεώσει να ψάξεις μέσα σου και να ματώσεις και εσύ». 

Άραγε υπάρχει τώρα, αντίστοιχός του; «Δεν υπάρχει Λευτέρης Βογιατζής στην εποχή μας, όμως αυτό δεν συμβαίνει γιατί δεν έχουμε μυαλά που μπορούν να εμβαθύνουν και να βουτήξουν εκεί που βούτηξε ο Λευτέρης. Φυσικά και έχουμε, απλά ο Λευτέρης είχε τη βίδα να το κάνει και, επιπλέον, έζησε σε μια περίοδο όπου είχε την οικονομική δύναμη να κάνει 7μηνες και 8μηνες πρόβες από δεκαέξι ώρες την ημέρα, με τους ηθοποιούς να πληρώνονται. Οι επιχορηγήσεις τότε ήταν πάρα πολύ μεγάλες και ο ίδιος έπαιρνε τερατώδεις επιχορηγήσεις».

Τηλεόραση και προκατάληψη 
Πιάσαμε να συζητάμε για το γνωστό μένος των παλιών, όπως ο Λευτέρης Βογιατζής, με τους τηλεοπτικούς ηθοποιούς. «Και εγώ αν είχα λυμένο το ταξικό μου θέμα, όπως ο Κουν και ο Βογιατζής, θα έλεγα ότι δεν θέλω να συνεργάζομαι με ηθοποιούς που κάνουν τηλεόραση. Γιατί είχαν ένα δίκιο από ένα σημείο και μετά. Ο ηθοποιός που κάνει μόνο τηλεόραση, ακόμα κι αν είναι ο καλύτερος, θα βρίσκεται σε ένα μέσο που χρησιμοποιεί κατά κόρον ετοιματζίδικες λύσεις. Ε, η δουλειά που έκανε ο Λευτέρης ήταν άλλη». 

Τα κατά Γιάννο τρία αξεπέραστα σίριαλ: «The Wire», «Sopranos» και «Deadwood». 

Relax… ρεμπέτης 
Η αδυναμία του να παίζει ρεμπέτικα κρατάει χρόνια. Πολλές φορές, μάλιστα, τον έχουν καλύψει οικονομικά «απέναντι στο θέατρο». Πιάνει να μετρήσει τα χρόνια και μετά από ορισμένα σηκώματα δαχτύλων βρίσκει τον μαγικό αριθμό. Τα τελευταία 22 χρόνια με δυο φίλους και κουμπάρους του πια, έχουν ένα συγκρότημα και παίζουν μαζί. Κατά καιρούς έχουν φιλοξενήσει ονόματα όπως αυτό της Λένας Κιτσοπούλου, ενώ αυτή την περίοδο παίζουν με την Ηρώ Μπέζου. 

Αν μπορούσε να ζωντανέψει έναν ρεμπέτη για να τον ακούσει live αυτός θα ήταν: «Μάλλον, ο Γιάννης Παπαϊωάννου». 

Υ.Γ.  Στον Γιάννο Περλέγκα οφείλουμε παραστάσεις όπως «Ο αδαής και ο παράφρων», η «Φλόρενς», το «Relax... mynotis», το αγαπημένο μου και πρώτο του (σκηνοθετικά) «Immanuel Kant» που ο ίδιος θέλει να επαναλάβει… αλλά τα θέατρα όχι και τόσο.