Ο Νίκος Πορτοκάλογλου… βουτάει γυμνός

Ανατολή - δύση, Άκης Πάνου και Φατμέ, Stones και Χατζιδάκις, παρατεταμένη εφηβεία, ενήλικη χαρά, ηλεκτρισμός unplugged, αξιοπρέπεια, συναυλίες, δίσκοι ορόσημα, και άλλα πολλά.Ο κόσμος του Νίκου Πορτοκάλογλου τέσσερις δεκαετίες τώρα παραμένει ο ίδιος.

Είσαι «ένας αυτοδίδακτος που διδάχτηκε από άλλους αυτοδίδακτους». Θυμίζεις τον Τομ Γουέιτς, που συνοψίζει όλη του την πορεία σαν μια προσπάθεια να μιμηθεί τον Λούις Άρμστρονγκ. Πόσα χρωστάς στις επιρροές σου; Τώρα που το λες, αυτό είναι ένα πράγμα που δεν μου αρέσει στον Τομ Γουέιτς, ότι αλλοιώνει τη φωνή του για να μοιάζει στον Άρμστρονγκ. Αυτό το ψεύτικο βράχνιασμα. Εμένα μάλλον με έσωσε η απληστία μου: Ήθελα να τους μιμηθώ όλους. Τέλος πάντων, όχι όλους, αλλά πολλούς. Κάθε μέρα και κάποιο διαφορετικό: Τσιτσάνη, Dylan, Cohen, Σαββόπουλο, David Byrne, David Bowie, Miles Davis, Jimmi Hendrix, Χατζιδάκι, Άκη Πάνου, Paul Simon, John Lee Hooker, Neil Young, Ennio Morricone… υπάρχουν πολλοί ακόμα. Από τη μάταιη λοιπόν προσπάθειά μου να μιμηθώ όλους αυτούς τους ήρωές μου, προκύπτει ο «δικός μου καλλιτεχνικός χαρακτήρας».

Ας πούμε πως γνωρίζεις σήμερα ένα νεαρό επίδοξο κιθαρωδό.Του προτείνεις να περάσει τη νιότη του στα ωδεία, προκειμένου να αποκτήσει κλασική παιδεία, ή τον παροτρύνεις να ακολουθήσει το δικό σου δρόμο, να τα μάθει δηλαδή όλα μόνος, από το μηδέν; Του προτείνω να ακολουθήσει το ένστικτό του. Αν δεν έχεις δυνατό ένστικτο, δεν κάνεις γι’ αυτή τη δουλειά. Για άλλον είναι πιο κατάλληλος δρόμος το ωδείο και για άλλον μία πιο μοναχική, πιο εμπειρική προσέγγιση της μουσικής.

Ένα στοιχείο που εκτιμώ στη δουλειά σου είναι τα μοντέλα κιθάρας που επιλέγεις να λανσάρεις από δίσκο σε δίσκο. Σε έχω δει με κουφωτές Gibson και Epiphone, με εξάχορδα που αγαπήσαμε σε δίσκους του Λένον και του Ντίλαν, με κιθάρες που ποτέ δεν είχαν χρησιμοποιηθεί από Έλληνα καλλιτέχνη. Ποια η σχέση σου μαζί τους; Ε, είναι γνωστό πια, είμαι άρρωστος με τις κιθάρες. Άλλοι ξοδεύουν τα λεφτά τους σε αυτοκίνητα, σκάφη ή συλλογές έργων τέχνης. Άλλοι στο καζίνο ή στο χρηματιστήριο. Εγώ, όποτε δω ή ακούσω μια κιθάρα που με εμπνέει, την αγοράζω. Τις βλέπω σαν έργα τέχνης. Το σχέδιο, η κατασκευή, τα ξύλα, τα χρώματα είναι για μένα μια πηγή χαράς και απόλαυσης. Μια απόλαυση που μοιάζει με αυτήν που σου προκαλεί η καλή ζωγραφική. Μόνο που εδώ υπάρχει και ήχος, καθένα από αυτά τα έργα τέχνης έχει τη δική του ξεχωριστή φωνή. Αν καταφέρεις να τα δαμάσεις, παίζουν μουσική.

Απευθύνεσαι σε ένα νοητό ακροατή όταν συνθέτεις μουσική; Ή αφουγκράζεσαι μονάχα τη δική σου φωνή; Καμιά φορά, γράφοντας ένα στίχο ή μια μελωδία, μπορεί να έρθει στο μυαλό μου το πρόσωπο ενός φίλου ή μιας γυναίκας ή ακόμα κι ένα φανταστικό πρόσωπο, ένας ήρωας από ταινία ή από μυθιστόρημα που θα ήθελα να του απευθύνω το τραγούδι, να τον/την ξελογιάσω. Αν όμως αυτό που παίζω και τραγουδάω δεν ξελογιάσει εμένα πρώτα, δεν βγαίνει τίποτα.

Κατά πόσο είναι τα τραγούδια σου προϊόν του αστικού περιβάλλοντος που κατοικείς; Θα ήσουν ένας άλλος δημιουργός αν ζούσες στο Λονδίνο ή το Βερολίνο, αντί για την Αθήνα; Είμαι τραγουδοποιός της Αθήνας. Αγαπώ την πόλη μου με την ασχήμια της και τη γοητεία της και τραγουδάω γι’ αυτήν. Ποτέ δεν μου άρεσε αυτό το εντεχνο-ροκ κλισέ της μαύρης και θλιμμένης πόλης, που μόνο αν δραπετεύσουμε μακριά της θα σωθούμε. Το βρίσκω υποκριτικό. Συνήθως όλοι αυτοί που τα γράφουν αυτά περνάνε μια χαρά στα μπαράκια και τα καφέ της πόλης, αλλά, βλέπεις, δεν είναι καθώς πρέπει να λέμε κάτι καλό για την Αθήνα. Όσο για το Λονδίνο και το Βερολίνο, που, μετά τη Νέα Υόρκη είναι από τις αγαπημένες μου πόλεις, αν ζούσα εκεί, λίγο-πολύ τα ίδια τραγούδια νομίζω πως θα έγραφα. Αλλά στα αγγλικά.

Ποιο τραγούδι άλλου συνθέτη θα ήθελες να φέρει την υπογραφή σου; Νομίζω πως το «Αι γεννεαί πάσαι» θα μου έφτανε.

Σε αποθαρρύνει η δεινή κατάσταση της σύγχρονης δισκογραφίας; Πιστεύεις ότι ανοίγει το δρόμο σε νέες δυνατότητες, ή τα πάντα θα είναι κατήφορος από δω και πέρα; Ταυτόχρονα, η τεχνολογία έχει προχωρήσει σε σημείο να επιτρέπει σε κάποιον να γράφει τραγούδια σε ένα λάπτοπ ή σε ένα κινητό τηλέφωνο. Πώς στέκεσαι απέναντι σε όλα αυτά; Μια χαρά είναι η τεχνολογία. Τη χρησιμοποιώ όσο πιο πολύ μπορώ. Ηχογραφώ κι εγώ τα τραγούδια μου σε ένα λάπτοπ ή στον υπολογιστή κι αυτή η πρόοδος της τεχνολογίας προσφέρει μεγάλη ελευθερία. Όσο για τη δισκογραφία δεν ανησυχώ, σημασία έχει να παραμείνει η μουσική ζωντανή και ας αλλάζουν οι τρόποι διακίνησής της.

Υπάρχουν δεκατέσσερα ακόρντα και αμέτρητες παραλλαγές τους. Ποια είναι η μία και μοναδική συγχορδία που θα χαρακτήριζες ως πεμπτουσία της ύπαρξής σου; Ανάλογα με την ψυχολογική φάση που περνάω, αλλάζουν και τα ακόρντα. Άλλοτε είμαι μινόρε και άλλοτε ματζόρε. Αυτή την εποχή θα έλεγα ότι το ακόρντο μου είναι το Μι ματζόρε, ανοιχτό, φωτεινό και δυνατό. Ίσως φταίει και η άνοιξη.

Τι εύχεσαι για το μέλλον; Εύχομαι να πάψουμε να ρίχνουμε το φταίξιμο στους άλλους και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Να ομολογήσουμε με θάρρος πως για την κατάντια μας δεν φταίνε οι Αμερικάνοι, οι Εβραίοι, οι Γερμανοί, οι Τούρκοι ή οι εξωγήινοι, αλλά μόνο εμείς. Κι όταν λέω εμείς εννοώ όλοι, όχι μόνο οι κακοί πολιτικοί. Δεν φταίνε μόνο αυτοί που φτιάξανε το μαγαζί, το σκυλάδικο, ούτε μόνο αυτοί που κάνανε το σόου. Φταίνε άλλο τόσο και οι πελάτες που σκοτωνόντουσαν να κλείσουν «πρώτο τραπέζι πίστα». Αυτή η παραδοχή είναι το πρώτο βήμα για να αλλάξουμε και να πάμε μπροστά. Να γίνουμε δηλαδή επιτέλους προοδευτικοί στα έργα, όχι στα λόγια. Από αυτά έχουμε χορτάσει χρόνια τώρα. Και νομίζω η μόνη ευκαιρία για να συμβεί κάτι τόσο δύσκολο, είναι αυτό το στρίμωγμα, αυτό το ζόρι που περνάμε τώρα. Ναι, ακριβώς, λέω πως η μόνη ευκαιρία μας είναι αυτή η περιβόητη κρίση!

Ποια έιναι η καλύτερη στιγμή στην παρούσα δημιουργική σου φάση; Το νέο μου τραγούδι, το «Βουτάμε γυμνοί». Πρόκειται για ένα μπλουζ, ένα αιγαιοπελαγίτικο μπλουζ. Σκέφτομαι τώρα, εκ των υστέρων, γιατί όταν γράφω σπανίως σκέφτομαι-, πως εκτός από ένα ύμνο στο καλοκαίρι και σε αυτή τη «νέα χαρά» που ψάχνουμε στην παραλία, υπάρχει και κάτι άλλο: είναι μία βαθύτερη ανάγκη, να πετάξουμε όλα αυτά τα περιττά βάρη, τα παλιά ρούχα που δε μας κάνουν πια: «Μα τι' ναι αυτά που φοράμε και από ποιαν εποχή/στη σκιά τα πετάμε και βουτάμε γυμνοί».

Info

Το «Ζωντανό ρεμίξ» του Ν.Π. παρουσιάζεται στη Μικρή Επίδαυρο, Παρ. 1/7 & Σάβ. 2/7 (προπώληση από 10/6). Το νέο single, «Βουτάμε γυμνοί», παίζεται ήδη στα ραδιόφωνα και το internet και διατίθεται αποκλειστικά από το iTunes. Το βιβλίο του «Λόγια και ακόρντα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιανός.