Τι είναι ήχος, τι θόρυβος και πού εντοπίζονται οι διαφορές, μες στους αιώνες
* Στην Ειρήνη και στον Κωνσταντίνο που είδαν τους «Βατράχους» στην Επίδαυρο και μας μετέφεραν τις εντυπώσεις τους. Ο θεός των θορύβων Ίακχος «ευχαριστήθηκε» με το ηχηρό και θορυβώδες χειροκρότημα του κόσμου
Μάρκ Τουαίην: Ο θόρυβος δεν αποδεικνύει τίποτα. Συχνά, η κότα που έκανε αυγό, κακαρίζει λες και έχει γεννήσει ένα ουράνιο αστρικό σώμα.
Malcom X: Έχω μάθει στη ζωή μου ότι πρέπει να κάνεις θόρυβο αν θες να πετύχεις κάτι.
-Μην θορυβείτε.
-Τα τζιτζίκια δεν θορυβούν, απλώς τραγουδούν. Τέττιξ (γενική τέττιγος) στα αρχαία ελληνικά αποκαλούσαν τον τζίτζικα. Το όνομα παραπέμπει στους ήχους τους. Ανάμεσα στο θώρακα και την κοιλιά του τζιτζικιού υπάρχει μια ανατομική ιδιαιτερότητα που παράγει το «τερέτισμα» που ακούμε τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.
Το συνεχές, ακατάπαυστο, κυματιστό, ογκώδες, χορωδιακό τραγούδισμα, τερέτισμα των τζιτζικιών έχει αρχές και κανόνες καθώς και γκάμα όγκου ήχων. Τζίτζικες τενόρους, βαρύτονους, μπάσους, μεσόφωνους , λεπτόφωνους, ιδιαιτερόφωνους..Φαίνεται να έχουν στο σμήνος αρχηγό, καπετάνιο, διευθυντή ορχήστρας αλλά και αρχιτραγουδιστή που ανοίγει, κλείνει τη συναυλία, αποφασίζει για τη μείωση, την ένταση των ήχων αλλά και τις απαραίτητες παύσεις.
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία έχουμε τον αθάνατο Τιθωνό, αγαπημένο σύντροφο της ροδοδάκτυλης Ηούς, που από παράλειψη των θεών δεν έμεινε για πάντα νέος αλλά γερνούσε όπως οι θνητοί. Οι θεοί τον μεταμόρφωσαν σε τζίτζικα που τερερίζει χωρίς διακοπή τραγουδώντας το παράπονο του.
Ἠὼς δ᾽ ἐκ λεχέων παρ᾽ ἀγαυοῦ Τιθωνοῖο
ὤρνυθ᾽, ἵν᾽ ἀθανάτοισι φόως φέροι ἠδὲ βροτοῖσιν. Η ροδοδάκτυλη Αυγή ξύπνησε στου πανέμορφου Τιθωνού την αγκαλιά και έφυγε για να φέρει το φως τους θνητούς.
-Θόρυβο λέμε τον οποιοδήποτε ανεπιθύμητο ήχο. Συνοδεύει σχεδόν όλα τα φυσικά φαινόμενα αλλά και τις ανθρώπινες εκδηλώσεις. Ένας θόρυβος πολλές φορές θεωρείται ανεπιθύμητος και άλλες επιθυμητός.
Κατά την δεκαετία του 1950 – 1960 στις εργασίες αποκατάστασης του Ηρώδειου, υπό την διεύθυνση του αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου Αναστάσιου Ορλάνδου, κυκλοφόρησε η παρακάτω ενδιαφέρουσα ιστορία:
Στις εργασίες συμμετείχαν δεκάδες μαρμαροτεχνίτες, κυρίως Τηνιακοί, που σκάλιζαν τα νέα πεντελικά μάρμαρα που θα τοποθετούσαν στο θέατρο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για παραστάσεις.
Λένε ότι οι πετροκόποι ,σκαλιστές συντόνιζαν τα κτυπήματα τους στα μάρμαρα ώστε πρόκυπτε ένας τέλειος και αρμονικός μουσικός ηχοθόρυβος.
Ο θεός των θορύβων Ίακχος
Στην μυθολογία ο Ίακχος είναι ο θεός που ηγείται της πομπής των Ελευσίνιων Μυστηρίων από την Αθήνα στην Ελευσίνα.
Ο Ίακχος ήταν μια δευτερεύουσα θεότητα. Η λατρεία του ήταν περιορισμένη. Λατρευόταν κυρίως στην Αθήνα και την Ελευσίνα σε άμεση σχέση με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η ηχητική ομοιότητα των ονομάτων Βάκχος και Ίακχος συχνά τον ταύτιζε με τον Διόνυσο ενώ επρόκειτο για μια διαφορετική μυθολογική οντότητα. Ο Ίακχος μάλλον «γεννήθηκε» στις ιερές πομπές από την Αθήνα στην Ελευσίνα των μυημένων και των υποψήφιων μυστών στα Ελευσίνια μυστήρια. Οι ιερές, λατρευτικές, μυστηριακές, τελετουργικές, θαυμαστικές, τραγουδιστικές, ερωτικές φωνές των συμμετεχόντων στην πομπή προς την Ελευσίνα «γέννησαν» τον θεό Ίακχο (1) μια προσωποποίηση ενός ηχητικού τελετουργικού θαυμασμού και της επίκλησης μιας εκστατικής θεότητας: Ίακχε, Ω Ίακχε, Ίακχε, Ίακχε,..
(1). Ιαχές (ἰαχή, ἡ (<ἰάχω), κραυγή, βοή, φωνή, θρήνος, σε Όμηρο· επίσης, κραυγή χαράς, Ιαχές λοιπόν, λατρευτικές προς τις θεότητες των Ελευσινίων Μυστηρίων, «γέννησαν» τον θεό των ιαχών, τον Ίακχο
Ο Ίακχος ανήκε στις θεότητες, μαζί με την Δήμητρα και την Περσεφόνη, που λατρευόταν στα Ελευσίνια Μυστήρια. Ο Στράβων ( 64 π.Χ. ~ 24 μ.Χ.) τον είχε αποκαλέσει αρχηγέτη των Ελευσινίων Μυστηρίων.
Σε ναό της Δήμητρας, στην Αθήνα, κοντά στο Δίπυλον, υπήρχε άγαλμα του Ίακχου με δάδα στο χέρι ( η πληροφορία αυτή μας έρχεται από τον Παυσανία τον 2ο αιώνα μ. Χ. και μας λέει ακόμα ότι ήταν έργο του Πραξιτέλη) Στο κεφάλι είχε στεφάνι μυρτιάς όπως αναφέρει και ο Αριστοφάνης στους Βατράχους ( στέφανον μύρτων, στίχος 330.). Ο Πλούταρχος αναφέρεται στον ναό που φυλασσόταν το γλυπτό του Ίακχου και τον αποκαλεί Ιακχείον κοντά στο Πομπείον, στον Κεραμεικό, αφετηρία για την πομπή των Ελευσινίων Μυστηρίων από την Αθήνα στην Ελευσίνα.
Ο Ίακχος στην Αντιγόνη του Σοφοκλέους, στ. 1146 – 1154
Ω! ηγέτη του χορού των πυρίπνοων άστρων αρχηγέ των νυχτερινών τραγουδιών, εσύ παιδί και βλαστός του Δία, εμφανίσου βασιλιά μου, μαζί με τις συνοδούς σου, τις Μαινάδες, που για χάρη σου χορεύουν ασυγκράτητες όλη τη νύχτα για σένα Ίακχε, τον προστάτη τους.
-Αριστοφάνους, Βάτραχοι, 312 κ.ε.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Πνοή αυλών ακούγεται.
ΞΑΝΘΙΑΣ: Ναι, και εισπνέω αύρα από δάδες που φέρνει ο αέρας, παράξενη, μυστήρια μυρουδιά.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Ησύχασε. Μη μιλάς ν` ακούσουμε τους ήχους. Πράγματι ακούγονται φωνές πολλών ανθρώπων, μουσικές, τραγούδια, ήχοι.. όλα μαζί, από κάποια απόσταση.
ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΜΥΣΤΩΝ: Ίακχε ω ΄Ιακχε, Ίακχε ω Ίακχε.
ΞΑΝΘΙΑΣ: Δέσποτα μου θεέ Διόνυσε, οι μύστες που μας έλεγες είναι·
γιορτάζουν και τραγουδούν για τον Ίακχο κάπου εδώ κοντά.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Ναι, έτσι νομίζω. Να κάνουμε ησυχία να δούμε και ν` ακούσουμε.
ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΜΥΣΤΩΝ: Ίακχε εσύ πολυτίμητε, που έχεις εδώ το ναό σου,
Ίακχε, ω Ίακχε, έλα να μπεις στο χορό σ᾽ αυτό το λιβάδι, του ιερού, αγίου σου θιάσου· Στο κεφάλι σου βάλε στεφάνι μυρτιάς και πέτα γύρω, τριγύρω πολυκάρπια. Σύρε το χορό για τους όσιους μύστες χτυπώντας ξέφρενα, ασυγκράτητα τα πόδια σου σ` ένα χορό, ω Ίακχε, αγνό, ιερό αλλά γεμάτο χάρη και νάζια.
ΞΑΝΘΙΑΣ: Ω σεβάσμια πολυτίμητη Κόρη της Δήμητρας λιγώθηκα από τη μυρωδιά ψητού χοιρινού.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Πάρε ένα κοψίδι, πάρε ένα γουλίδι και πάψε, επιτέλους να μιλάς.
Ο Ίακχος καταφθάνει κρατώντας λαμπάδες με μεγάλη φλόγα.
ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΜΥΣΤΩΝ: Ίακχε ω Ίακχε, ολόλαμπρο αστέρι σ` αυτήν τη νυχτερινή γιορτή. Οι αγροί φωτίζονται, φεγγοβολούν. Οι γέροντες πάλλουν τα γόνατα ρυθμικά ξεχνώντας πόνους, έννοιες και λύπες.
Ω Ίακχε λαμπαδηφόρε οδήγησε τους νέους στον ιερό χορό εδώ στους ανθισμένους αγρούς.
Πάμε τώρα με άλλα τραγούδια, τη βασίλισσα Θεά, την καρποφόρο Δήμητρα να τιμήσουμε, με τους μελωδικότερους ύμνους και να χορέψουμε με τα ρυθμικότερα τραγούδια.
Ω! Δήμητρα των αγνών και ιερών Μυστηρίων, μεγάλη βασίλισσα, συμπαραστάσου μας, φώτισε μας, σώσε το πανηγύρι που κάνουμε για σένα την ολοήμερη, χαρούμενη γιορτή. Πολλά κωμικά θα πούμε αλλά και πολλά σοβαρά και σπουδαία όπως αρμόζει στην πάνσεπτη γιορτή σου. Και εγώ ( ο Αριστοφάνης) με τα κωμικά και τα σοβαρά θα νικήσω τον θεατρικό αγώνα και θα βραβευτώ.
Αριστοφάνους, Βάτραχοι, 384- 395
Βρεκεκέξ, κουάξ, κουάξ. Ο Διόνυσος θεός της βλαστήσεως, του αμπελιού, του κρασιού, της μέθης, της έκστασης και του Θεάτρου συναντάται με τη μεγάλη ελευσίνια θεότητα, την Δήμητρα, στην Γαία (Γή). Οι δύο μέγιστες αυτές χθόνιες θεότητες, έχουν ρίζες στην Γαία Μητέρα, στη Γή.
Η λαϊκή θρησκεία του Διόνυσου, όπως και της Δήμητρας, έχουν χαρακτήρα γήινο, χθόνιο, μυστηριακό, εκστατικό, οργιαστικό.
13°
