Μάντη Λυκερίδου: Για τους κατοίκους της Μήλου, η Αφροδίτη είναι το χαμένο τους παιδί, το ξενιτεμένο
Λίγες μέρες πριν από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα στην Ελλάδα, ο Γάλλος πρεσβευτής στην Πόλη πρόσφερε στον Λουδοβίκο ΙΗ΄ένα άγαλμα της Αφροδίτης που Γάλλοι αρχαιολόγοι αγόρασαν από έναν αγρότη στη Μήλο, o οποίος το είχε βρει στο χωράφι του. Έκτοτε η Αφροδίτη πήρε τη θέση της ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου του Λούβρου που δεν βρήκαν ποτέ τον δρόμο της επιστροφής στον τόπο τους.
Κάποια χρόνια πριν, ένα κορίτσι από την Αθήνα, με σπουδές στη φωτογραφία, αποφάσισε να πάει για τριήμερο στη Μήλο και να παρακολουθήσει τα γυρίσματα μιας ταινίας, καλεσμένη ενός Γάλλου φίλου της που ήταν ο βοηθός σκηνοθέτη. Τη βραδιά της επιστροφής της στην Αθήνα δήλωσε στην παρέα της ότι δεν θα επιβιβαζόταν στο πλοίο, γιατί την επομένη θα γνώριζε τον έρωτα της ζωής της. Πράγματι, τον γνώρισε στο μικρό ιστιοπλοϊκό που τη μετέφερε στα γυρίσματα την επομένη.
Από τότε, η Μήλος έγινε το σπίτι της Μάντης Λυκερίδου και η φωτογραφία ήταν το κομμάτι της παλιάς ζωής της που πήρε μαζί της στο νησί. Εκεί έφτιαξε την οικογένειά της κι αγάπησε τις Αφροδίτες του νησιού. Το φωτογραφικό αποτέλεσμα αυτής της αγάπης ταξίδεψε από τη Μήλο στη Γαλλία και πάλι πίσω, δίνοντας το έναυσμα στους κατοίκους του νησιού να συμμετέχουν σε έναν ανοιχτό διάλογο με τη θεά Αφροδίτη, 200 χρόνια μετά.
— Φτάνοντας στη Μήλο, εντόπισες αντίγραφα της Αφροδίτης παντού. Την πρόβαλλαν ως τουριστικό προϊόν;
Δεν το έκαναν για λόγους προβολής, γιατί τη συγκεκριμένη εποχή το νησί δεν ήταν ανεπτυγμένο τουριστικά. Την ένιωθαν και τη νιώθουν δική τους, ένα ξενιτεμένο, χαμένο παιδί τους, και με τα αντίγραφα προσπαθούσαν να καλύψουν το κενό της απουσίας του.
Όπου την έβλεπα και με γοήτευε το φως της, τη φωτογράφιζα. Όλο αυτό κατέληξε σε μια έκθεση στο Σπίτι της Αφροδίτης. Κατά τη διάρκειά της, από τις συζητήσεις με τους κατοίκους συνειδητοποίησα τη βαθιά συναισθηματική σύνδεσή τους με την Αφροδίτη. Στη συνέχεια οι «Αφροδίτες της Μήλου» ταξίδεψαν ως στη Γαλλία, στην Αρλ.
—Πώς ήταν η υποδοχή τους από το γαλλικό κοινό;
Πολύ θερμή. Οι Γάλλοι αγαπούν την τέχνη και οι φωτογραφίες τούς άρεσαν, χωρίς όμως να τις συνδέουν απαραίτητα με την ιστορία της Αφροδίτης. Ήξεραν την Αφροδίτη της Μήλου, αλλά δεν γνώριζαν ότι Μήλος είναι το όνομα του νησιού της.
Το 2020, με αφορμή τα 200 χρόνια από την εύρεση του αγάλματος, είχαν προγραμματιστεί διάφορες εκδηλώσεις στο νησί, που ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας. Τότε έκανα ένα open call στις τοπικές εφημερίδες, όπου οι συμμετέχοντες καλούνταν να επιλέξουν μία από τις φωτογραφίες μου από τις «Αφροδίτες της Μήλου» και να επέμβουν πάνω της με το μέσο που αυτοί ήθελαν. Οι φωτογραφίες πέρασαν από τον έναν στον άλλον και ο καθένας πρόσθεσε τη δική του «φωνή» σ’ αυτόν τον δημιουργικό «διάλογο» με την Αφροδίτη.
—Υπήρξε ανταπόκριση;
Συμμετείχαν 132 κάτοικοι και ήταν πολύ μεγάλη τιμή που με εμπιστεύτηκαν. Το καλοκαίρι, που τα περιοριστικά μέτρα χαλάρωσαν, ο «Διάλογος με την Αφροδίτη» παρουσιάστηκε στο «Δημοτικόν Σχολείον Θηλέων 1875» και στη συνέχεια στο Παρίσι, στο Maison de la Grèce, ενώ αποτέλεσε μέρος του ντοκιμαντέρ «Venus de Milo - Disarming Beauty» της σκηνοθέτιδας Νατάσα Ζιλέρ.
—Ακολούθησε το λεύκωμα «Dialogue with Aphrodite» με τη χορηγία της Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής προς το Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου, μια χορηγία που επέτρεψε ο κάθε συμμετέχοντας να αποκτήσει δωρεάν το δικό του αντίτυπο. Πώς αποφάσισες την έκδοσή του;
Αρχικά δεν είχα σχεδιάσει να το εκδώσω, στην πορεία όμως το ενδιαφέρον και η αγάπη του κόσμου με παρότρυναν.
—Εκτός από την Αφροδίτη, τη «Μεγάλη Απούσα», όπως τη χαρακτηρίζει ο Ζαν-Φρανσουά Ντιμπός στο λεύκωμά σου, ο φακός σου εστίασε και στα πρόσωπα των παιδιών σου.
Τα παιδιά μου είναι ένα μεγάλο φωτογραφικό κεφάλαιο της ζωής μου, το οποίο ετοιμάζω για να παρουσιάσω σε ένα project που καταγράφει το μεγάλωμά τους στο νησί. Παράλληλα αποτελεί και την καταγραφή μιας εποχής που περνάει ανεπιστρεπτί, καθώς το νησί βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο ραγδαίων αλλαγών λόγω του τουρισμού.
—Παλαιότερα υπήρξες φωτογράφος γάμων, αλλά όχι συνηθισμένη. Η ματιά σου ακολουθούσε τη φιλοσοφία του πορτρέτου.
Δεν μπορώ να λειτουργήσω ψυχρά. Όταν συναντώ ένα ζευγάρι, προσπαθώ να δω την ομορφιά που βλέπει ο ένας μέσα στον άλλον, να μπω στο δικό τους συναίσθημα. Μετά είναι όλα εύκολα. Αγαπώ τα πορτρέτα και το τελευταίο διάστημα αναλαμβάνω φωτογραφίσεις ζευγαριών στις ιδιαίτερα μαγευτικές τοποθεσίες της Μήλου, κάτι που πραγματικά απολαμβάνω.
—Θα μας μιλήσεις για τις επιμέλειες και τις συνεργασίες που έχεις κάνει;
Από το 2017 επιμελούμαι φωτογραφικές και εικαστικές εκθέσεις, όπως η εικαστική έκθεση «4 Μάη», που συνεπιμελήθηκα με τη Φιλιώ Λούβαρη, η «Narratives of Milos», που συνεπιμελήθηκα με την Κατερίνα Καλούδη και κάποιες με τον Φαμπρίς Βαλόν, όλες με συμμετοχές Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Από τις όμορφες συνεργασίες μου ήταν με την Αnemon Productions το 2023, στο πλαίσιο των workshops της διοργάνωσης Foodprint Project, που παρουσιάστηκε στο ΕΜΣΤ, όπου δίδαξα φωτογραφία σε μαθητές στη Μήλο, την Κίμωλο και τη Σέριφο, καθώς και με το Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου, για τη φωτογράφιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πολιτιστικών δράσεων. Στο Μεταλλευτικό Μουσείο φιλοξενούνται και τα πρωτότυπα του project «Διάλογος με την Αφροδίτη» από το 2021.
—Υποστηρίζονται θεσμικά οι πολιτιστικές δράσεις σας;
Δεδομένου ότι απαιτούν κόπο και χρόνο, προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό, γιατί θέλουμε να γίνονται πολιτιστικά δρώμενα, και είναι ευχάριστο που υπάρχουν άνθρωποι που συμπράττουν σ’ αυτό. Σημαντική φυσικά είναι και η βοήθεια και υποστήριξη του Δήμου Μήλου και της IMERYS Μήλου.
—Υπάρχει κάτι που θα βοηθούσε στην περαιτέρω πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού;
Η δημιουργία ενός μόνιμου χώρου τέχνης και πολιτισμού, όπου θα παρουσιάζονται εκθέσεις, θα διοργανώνονται σεμινάρια και ο οποίος θα διαθέτει βιβλιοθήκη φωτογραφίας και τεχνών και θα λειτουργεί ως πολιτιστική κυψέλη, δημιουργώντας ερεθίσματα, ιδιαίτερα στους νέους, για την ενασχόλησή τους με την τέχνη.
—Και μια τελευταία ερώτηση. Τι θεωρείς σημαντικό στη φωτογραφία;
Αυτό που θεωρώ σημαντικό στη φωτογραφία είναι το τι επιλέγεις κάθε φορά να δείξεις. Είναι σαν τις σκέψεις. Ενώ κάνουμε χιλιάδες, τελικά επιλέγουμε ποιες θα εκφράσουμε. Όσο πιο ειλικρινής είσαι με τον εαυτό σου, τις σκέψεις και τις εικόνες σου, τόσο πιο απελευθερωμένος είσαι.
→ Δείτε τη δουλειά της Μάντης Λυκερίδου στο madylykeridou.com
15°
