Αν υπάρχει μια νοητή γραμμή που συνδέει τα περισσότερα φιλμ τα οποία ξεχώρισαν από μια μέτρια χρονιά, σχετίζεται με το χιούμορ που επιστράτευσαν οι σκηνοθέτες τους προκειμένου να αφηγηθούν τις ιστορίες τους.
Η κινηματογραφική χρονιά άρχισε με το «Νοσφεράτου» του Ρόμπερτ Έγκερς, που πόνταρε περισσότερο στην ερωτική ατμόσφαιρα παρά στο στοιχείο του τρόμου, και τελειώνει με τον «Καποδίστρια» που στοχεύει στον υπέρμετρο πατριωτισμό κάποιων θεατών. Στη διάρκεια μιας μάλλον μέτριας σεζόν προβλήθηκαν στις αίθουσες περισσότερες από 330 ταινίες, όμως ελάχιστες ήταν εκείνες που άφησαν το στίγμα τους. Η νέα ταινία του Πολ Τόμας Άντερσον «Μια μάχη μετά την άλλη», παρότι φωτογραφίζει μια άλλη εποχή (η μεγαλύτερη πλοκή της διαδραματίζεται στα 70s και 80s), στην πραγματικότητα αναφέρεται στο σήμερα.
Η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ και του απροκάλυπτου εθνικισμού, που ευδοκιμεί μεταξύ του ρατσισμού και του δόγματος του νεο-καπιταλισμού, άνετα θα μπορούσε να ονομαστεί Διχασμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο Άντερσον δεν έχει καμία αμφιβολία περί τούτου, βάζοντας στο «Μια μάχη μετά την άλλη» έναν φευγάτο και μαστούρη τυχοδιώκτη (Λεονάρντο ντι Κάπριο) να δίνει τη δική του μάχη για τη διεκδίκηση της καρδιάς της τσαμπουκαλεμένης ακτιβίστριας Τσέις Ινφίνιτι από τον τρομακτικό μιλιταριστή Σον Πεν. Αυτό το φιλμ, στο οποίο το χιούμορ απλώνεται σαν ένα βραδυφλεγές φυτίλι καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια των 3 περίπου ωρών, ήταν ό,τι καλύτερο είδαμε από τον αμερικανικό κινηματογράφο μέσα στο 2025, μαζί με το «Father Mother Sister Brother» του Τζιμ Τζάρμους. Στην αναμφισβήτητα πιο μελαγχολική και μεστή ταινία της καριέρας του, ο ανεξάρτητος Αμερικανός σκηνοθέτης μεγαλουργεί σε όλα τα επίπεδα και κατακτά τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ Βενετίας. Με ένα αφοπλιστικό κοκτέιλ σπάνιας χαρμολύπης, ο Τζάρμους βυθίζεται στις διαχρονικές παραβολές κάποιων δυσλειτουργικών οικογενειών –η ταινία είναι σπονδυλωτή και χωρισμένη σε τρία μέρη– για να εξυμνήσει το νόημα της ζωής που εντοπίζεται στην ουσιαστική ανθρώπινη επαφή και το λυτρωτικό χιούμορ.
Οι υπόλοιπες θετικές δημιουργίες που μας ήρθαν από το Χόλιγουντ μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ο ηθοποιός-σκηνοθέτης Μπρέιντι Κορμπέ επιχείρησε, με την εντυπωσιακή κατασκευή του «Brutalist» (υποψήφια για 10 Όσκαρ), να μεταφέρει το άκαμπτο και σφριγηλό αρχιτεκτονικό κίνημα του τίτλου σε ένα απόλυτα μηδενιστικό και απαισιόδοξο σχόλιο πάνω στο μεταπολεμικό τραύμα και τη συναισθηματική κατάρρευση του Εβραίου επιζήσαντα ήρωά του, ο οποίος ψάχνει να βρει στην Αμερική των 50s το όνειρο μιας νέας ζωής, αλλά το μόνο που ανακαλύπτει είναι οι απάνθρωπες συνέπειες ενός άγριου καπιταλισμού.
Μια ενδιαφέρουσα και φιλόδοξη ταυτόχρονα ταινία που φτιάχτηκε με σκοπό να συζητιέται για καιρό είναι το «Μετά το κυνήγι» του Λούκα Γκουαντανίνο. Ο Ιταλός σκηνοθέτης του «Να με φωνάζεις με το όνομά σου», που εδώ και χρόνια κάνει καριέρα στο Χόλιγουντ, στην αρχή της χρονιάς παρουσίασε το τολμηρό αλλά και ανοικονόμητο «Queer», με τον Ντάνιελ Κρεγκ στον ρόλο του Γουίλιαμ Μπάροουζ, ενώ λίγους μήνες αργότερα πέτυχε καλύτερες επιδόσεις με την ταινία στην οποία πρωταγωνιστούν οι Τζούλια Ρόμπερτς και Άντριου Γκάρφιλντ. Το φιλμ «Μετά το κυνήγι» θίγει ζητήματα που σχετίζονται με το κίνημα #MeToo, ένα ασφυκτικό θρίλερ χαρακτήρων που τονίζει με δηκτικό ύφος τα αδιέξοδα της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας.
Οι υπερηρωικές ταινίες που βγήκαν από τα στούντιο («Superman», «Fantastic Four», «Captain America» κ.ά.) επιβεβαίωσαν ότι ο κλάδος των σούπερ ηρώων περνάει βαθιά κρίση. Αντίθετα, τα animation και τα παιδικά φιλμ με το φωτεινό τους χιούμορ είχαν σαφέστατα καλύτερες επιδόσεις στα ταμεία. Αυτή τη στιγμή το «Ζωούπολη 2» σπάει, σε λίγες μόνο μέρες, το φράγμα των 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγκόσμια κλίμακα, ξεπερνώντας το «Lilo and Stich» (1,1 δισ.), και γίνεται το δεύτερο πιο πετυχημένο φιλμ της χρονιάς, μετά από το κινέζικο animation «Ne Zha 2», που έχει σαρώσει με τα 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια – τα περισσότερα εκ των οποίων προήλθαν από την κινεζική αγορά. Το «Ne Zha 2» είναι πλέον η ταινία κινουμένων σχεδίων με τις υψηλότερες εισπράξεις παγκοσμίως, ξεπερνώντας το «Τα μυαλά που κουβαλάς νο 2», και αποτελεί επίσης την πρώτη μη χολιγουντιανή ταινία που εισέρχεται στο top 10 του παγκόσμιου box office όλων των εποχών, καταλαμβάνοντας την 5η θέση, μετά από τα «Avatar», «Avatar: The Way of Water», «Avengers: Endgame» και τον «Τιτανικό». Αναμένουμε να δούμε πώς θα διαμορφωθεί η λίστα μετά την κυκλοφορία του νέου «Avatar: Φωτιά και στάχτη» στις αίθουσες.
Στον τομέα του θρίλερ, αν και τελευταία παρατηρείται ένας ανησυχητικός κορεσμός, τα νούμερα ευδοκιμούν για τους φαν του είδους. Το franchise του «Conjuring» έφτασε στο νούμερο 4 –χωρίς τα spin off, τα διπλανά εδάφια τρόμου και τους εξ αγχιστείας συγγενείς– για να μας δώσει τον ύστατο χαιρετισμό των Γουόρεν, ενώ το «Weapons» του Ζακ Κρέγκερ ήταν μια ανελέητα ευφυής ταινία, που «πυροβολούσε» με το φορτωμένο από συμβολισμούς σενάριό της κατά κάθε μορφής μικροαστικού εφιάλτη. Οι άνευ ξεκάθαρης ταυτότητας «Αμαρτωλοί» του Ράιαν Κούγκλερ (κράμα βαμπιρικού θρίλερ και αντιρατσιστικού δράματος) ήταν η απρόσμενη επιτυχία που δεν ήρθε ακριβώς από το πουθενά, αλλά κατάφερε να φτάσει παντού χάρη στις σκιές του παρελθόντος (ο αμερικανικός Νότος των 30s) και το καθρέφτισμά τους στην εποχή της διακυβέρνησης Τραμπ.
Οι βασικές ταινίες της γηραιάς ηπείρου ήταν δράματα που στοίχειωναν τον θεατή είτε με τη μηδενιστική τάση τους (ο σκληρός «Απρίλης» της Γεωργιανής Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι κάνει τις ταινίες του Λεός Καράξ να μοιάζουν με χαρούμενα μιούζικαλ), είτε με το αποτύπωμα μιας αβάσταχτης πραγματικότητας («Το κορίτσι με τη βελόνα», «Αχινός») δοσμένης συχνά με ταξικούς διαχωρισμούς («Ασυνήθιστες φίλες»). Κι όμως, παρότι στην Ευρώπη υπήρξε εμφανέστατο πρόβλημα έμπνευσης, κάτι που διαπιστώθηκε και στις βραβεύσεις των 3 μεγάλων φεστιβάλ –μόνη ευρωπαϊκή νίκη στο φεστιβάλ του Βερολίνου με το (απλώς καλό) «Dreams» του Νορβηγού Νταγκ Γιόχαν Χάουγκερουντ–, η κορυφαία ίσως ταινία της χρονιάς προήλθε από εδώ. Η γοητευτική «Συναισθηματική αξία» του Γιοακίμ Τρίερ, με την παλίμψηστη σοφία της, αδικήθηκε μεν στις Κάννες –πήρε το δεύτερο βραβείο αφού ο Χρυσός Φοίνικας δόθηκε στο «Ένα απλό ατύχημα» του Τζαφάρ Παναχί, ένα γουστόζικο, μπεκετικής απόχρωσης, πολιτικό δράμα, φτιαγμένο με κωμικούς όρους–, αλλά ίσως πάρει τη ρεβάνς σε λίγες εβδομάδες, όταν ανακοινωθούν οι οσκαρικές υποψηφιότητες.
Αρκετά σπουδαία φιλμ είχαν ασιατική υπογραφή. Το «Καμιά άλλη επιλογή» του Παρκ Τσαν Γουκ προκαλεί μεν ανάμεικτα συναισθήματα με τον γκροτέσκο χαρακτήρα του καλοβολεμένου μάνατζερ που χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του όταν απολύεται από την εταιρεία στην οποία εργαζόταν για 25 χρόνια, όμως αποζημιώνει και με το παραπάνω όταν η αυταπάτη μιας ζωής αποκαλύπεται με τον ακραία κωμικό και μακάβριο τρόπο, με τον οποίο ο Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης σκιαγραφεί τις βαθιές αγωνίες του ήρωά του. Μια νεαρή σκηνοθέτρια από την Ινδία μάς χάρισε μια τρυφερή και συμπονετική ταινία. Το «Όλα όσα φανταζόμαστε ως φως» της Παγιάλ Καπάντια διαθέτει κομμάτια σπάνιας ευαισθησίας που δεν υπονομεύουν τον σκληρό ρεαλισμό στην ιστορία των τριών γυναικών οι οποίες ζουν στο πολύβουο αλλά και γεμάτο χρώματα Μουμπάι. Το δράμα των Παλαιστινίων στη Γάζα αποτυπώθηκε με δύο εξαίσια φιλμ («Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ», «Κράτα τη ψυχή στου στο χέρι και περπάτα»), που είχαν ως βάση τους πραγματικά μεμονωμένα συμβάντα τα οποία αποδόθηκαν με ψυχραιμία και καλλιτεχνική αρτιότητα από τις σκηνοθέτριές τους (η Τυνήσια Κάουτερ Μπεν Χάνια και η Ιρανή Σεπιντέ Φαρσί αντίστοιχα) – βέβαια, το ελληνικό κοινό δεν φάνηκε να συγκινείται ιδιαίτερα.
Στις τηλεοπτικές παλτφόρμες, το Netflix είχε και πάλι την πρωτοκαθεδρία, με το αξεπέραστο στιλ του «Frankenstein» του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο να κλέβει την παράσταση. Όμως η πραγματικά σπουδαία ταινία του καναλιού, που σχεδιάζει στους επόμενους μήνες να φέρει τα πάνω κάτω στο Χόλιγουντ με την εξαγορά της Warner bros, ήταν το «Dream Train» του Κλιντ Μπέντλι. Ένα λεπτεπίλεπτο ελεγειακό μετα-γουέστερν, με αισθητική που θυμίζει Μάλικ και σαφώς περισσότερη διαύγεια και συνέπεια στις ρεαλιστικές του υποχρεώσεις. Η ιστορία ενός άντρα (τρομερή ερμηνεία από τον Τζόελ Έγκερτον) που μεγαλώνει στα βάθη της Αμερικής των αρχών του 20ού αιώνα δίνεται όχι με επικούς όρους, αλλά με την ανάγκη κατανόησης ενός ονείρου που καταγράφει με οδύνη το χάσιμο ενός κόσμου γεμάτου με τελετουργίες, σύμβολα και σκληρά μαθήματα επιβίωσης.
12°
