Χάρι Πότερ: Γιατί 20 χρόνια μετά το αγαπάμε ακόμα τόσο πολύ

Στις 16 Νοεμβρίου του 2001, πριν 20 χρόνια, κυκλοφόρησε η πρώτη ταινία Harry Potter (Harry Potter and the Philosopher’s Stone). Η κυκλοφορία της έλαβε χώρα μεταξύ του 4ου και του 5ου βιβλίου. Τη θυμάμαι χαρακτηριστικά γιατί σχεδόν ένα χρόνο πριν είχα ξεκινήσει να διαβάζω τα βιβλία. Ήμουν δευτεροετής στο πανεπιστήμιο, στον Καναδά, και μιλούσα στο τηλέφωνο με τη μεγάλη μου αδερφή, η οποία τότε σπούδαζε στο Μόναχο, και μου έλεγε πόσο εντύπωση της είχε κάνει το 1ο βιβλίο. «Βρε Φαίη, ξέρεις ότι δεν διαβάζω βιβλία,» της είπα τότε, και ήταν αλήθεια. 

Στα 19 μου πρέπει να είχα διαβάσει συνολικά και οικειοθελώς λιγότερα από 10 βιβλία στη ζωή μου, αν και είχα ενίοτε κάνει φιλότιμες προσπάθειες να βρω κάτι που θα μου κρατήσει το ενδιαφέρον. Δύο θυμάμαι μόνο: μια ιστορία τρόμου για παιδιά που λεγόταν «Το Δωμάτιο Νούμερο 13» το οποίο μου είχε δανείσει η φίλη μου η Ελίζα, και το «Μιχαήλ Στρογκόφ» του Ιουλίου Βερν, το οποίο μια μέρα χωρίς ιδιαίτερη σκέψη έβγαλα από τη βιβλιοθήκη του σπιτιού μου. Και τα δύο αυτά τα διάβασα ένα καλοκαίρι του 1990 κάτι. 

«Ναι, το ξέρω,» συνέχισε η αδερφή μου, «αλλά δώσ’ του μια ευκαιρία, είναι πραγματικά πολύ καλό, και είναι μικρό, τι έχεις να χάσεις;» Δεν ξέρω τι με προέτρεψε να πάω στο βιβλιοπωλείο λίγες μέρες μετά, ίσως ο ενθουσιασμός με τον οποίο η Φαίη είχε μιλήσει για το βιβλίο, αλλά πήγα. Και χωρίς κανένα ίχνος υπερβολής, όλα άλλαξαν με την αγορά αυτού του πρώτου βιβλίου Harry Potter and the Philosopher’s Stone, και δεν έχω σταματήσει να διαβάζω έκτοτε. 

Το βιβλίο το προμηθεύτηκα από ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο στο κέντρο της Οττάβας, ονόματι Chapters (κεφάλαια), το οποίο έγινε ένα από τα αγαπημένα μου στέκια τα επόμενα τρία χρόνια και μέχρι να επιστρέψω στην Ελλάδα. Νομίζω ότι μου πήρε μόνο λίγες μέρες να το τελειώσω, και εάν θυμάμαι καλά επέστρεψα στο Chapters να αγοράσω το 2ο και το 3ο πριν διαβάσω την τελευταία σελίδα του πρώτου. 

Εκείνη την περίοδο, στο πανεπιστήμιο, είχα μόλις ξεκινήσει ένα δεύτερο προπτυχιακό (παράλληλα με αυτό της Μετάφρασης) στην Ιταλική φιλολογία, και ήμουν απίστευτα τυχερή στο ότι τα περισσότερα μαθήματα τα δίδασκε ο υπεύθυνος τμήματος των Ιταλικών, Dr Franco Ricci. Το πρώτο μάθημα που είχα μαζί του ήταν σε μια μικροσκοπική αίθουσα στο υπόγειο του κεντρικού κτηρίου του Faculty of Arts (το Τμήμα Ανθρωπιστικών Επιστημών του πανεπιστημίου) με 9 άλλα άτομα, και το θυμάμαι σαν χθες. Το μάθημα ήταν βασισμένο στο έργο του Italo Calvino, τον αγαπημένο συγγραφέα του καθηγητή Ricci, με τον οποίο αλληλογραφούσε συχνά μέχρι τον θάνατό του το 1985.

Είναι πραγματικά παράξενο το ποιες αναμνήσεις συγκρατεί ο εγκέφαλός μας και γιατί, αλλά θυμάμαι με «παράλογη» ακρίβεια τον Dr Ricci να μπαίνει στη μικρή αυτή, χωρίς φυσικό φως, αίθουσα και να ξεκινά να μιλά με τόσο δέος και ενθουσιασμό για τον Calvino, που μέχρι το τέλος της διάλεξης τον είχα «ερωτευτεί» και εγώ (τον Calvino, όχι τον Ricci), και μέχρι να αποφοιτήσω είχα ήδη αποφασίσει ότι η Μετάφραση δεν είναι για μένα, και έτσι στράφηκα αποκλειστικά στη λογοτεχνία. Εγώ, ένα παιδί που μέχρι τότε δεν είχα διαβάσει ποτέ τίποτα. 

Πίσω όμως στο Harry Potter. Ίσως ήταν η σωστή στιγμή, ίσως το περιεχόμενο, ίσως και τα δύο, αλλά τα βιβλία αυτά, και ο κόσμος τον οποίο είχε δημιουργήσει η J.K. Rowling έγιναν μέρος της καθημερινότητάς μου. Έπεισα σχεδόν όλη μου την παρέα να τα διαβάσει, και τα σχολιάζαμε μαζί συχνά. Θυμάμαι να διαβάζω το 4ο βιβλίο μέχρι τα ξημερώματα ενώ στις 8:30 είχα διάλεξη στο πανεπιστήμιο. 

Και μετά βγήκε η 1η ταινία, και πήραμε όλοι εισιτήρια για την πρεμιέρα. Μια παρέα 19χρονων φοιτητών που στεκόντουσαν στην ουρά μαζί με εκατοντάδες παιδιά, γονείς και άλλους ενήλικες όλων των ηλικιών για να δούμε ένα φαινομενικά άκρως παιδικό βιβλίο που είχε μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη. Σημειωτέων ότι όταν τα Χριστούγεννα του 2001 ήρθα Ελλάδα για τις γιορτές, η πρώτη ταινία έπαιζε ακόμα εδώ, οπότε πήρα την μικρή μου αδερφή, η οποία ήταν τότε 9 χρονών, και το είδα ξανά μαζί της. 

Ακούγεται αστείο, ανόητο ή υπερβολικό ίσως, αλλά δεν ήταν. Υπερβολική, όπως με πολλά τέτοια αντίστοιχα χιτάκια, υπήρξε η εμπορική τρέλα και εκμετάλλευση του φαινομένου Χάρι Πότερ. Ναι. Καμία αντίρρηση. Ως εκ τούτου, υπερβολική υπήρξε και η προβολή που πήρε η συγγραφέας, ιδιαιτέρως επειδή ήταν άγνωστη και πολύ φτωχή μέχρι την κυκλοφορία του πρώτου βιβλίου. The rest is history, όμως, που λένε, και τόσο τα βιβλία όσο και οι ταινίες είχαν τεράστια επιτυχία. Όταν κυκλοφόρησε η πρώτη το 2001, έγινε η 2η ταινία με τις περισσότερες εισπράξεις όλων των εποχών (σήμερα βρίσκεται βέβαια στη 76η θέση), και το Amazon, 24 χρόνια μετά, κατατάσσει το πρώτο βιβλίο της σειράς στη 10η θέση της λίστας του των καλύτερων σε πωλήσεις παιδικών βιβλίων (τα υπόλοιπα της σειράς ακολουθούν λίγο πιο κάτω). 

Και τα βιβλία και η Rowling έχουν δεχθεί κριτική τα τελευταία χρόνια για πολλούς λόγους. Οι πιο πρόσφατοι είναι επειδή το Hogwarts, λέει, θεωρείται ελιτίστικο, και επειδή υπάρχει μια έλλειψη ισορροπίας στον αριθμό ανδρών και γυναικών των χαρακτήρων, μαθητών και δασκάλων…α! Και επειδή δεν υπήρχε αντιπροσώπευση χαρακτήρων της κοινότητας LGBTQi+ ...τότε που γράφτηκε το 1996, όταν οι κεντρικοί χαρακτήρες του πρώτου βιβλίου ήταν 11 ετών. Δεν γνωρίζω τι ακριβώς προσφέρει και σε τι ωφελεί το να κρίνουμε και να αποδομούμε ένα βιβλίο 24 ετών, ή οποιοδήποτε παλιό βιβλίο, βάσει των πεποιθήσεων και των ευαισθησιών που έχουμε σήμερα. Κοινωνιολογικά μπορούμε να διακρίνουμε ενδεχόμενες διαφορές, σαφέστατα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αναιρείται αυτόματα η αξία του και το τι προσέφερε τότε ή τι συνεχίζει να προσφέρει. 

Τα βιβλία τα έχω διαβάσει έκτοτε πάνω από 3 φορές το καθένα, και τις ταινίες τις έχω δει δεκάδες φορές, ίσως και περισσότερο… Στο φετινό lockdown, η ξαδέρφη μου (30) και εγώ (38), μυήσαμε μια φίλη μου (24) στο Harry Potter cult, κάνοντας movie nights 1-2 φορές την εβδομάδα με κρασί, popcorn και κουβερτάκια. Ήταν τέτοιος ο «προσηλυτισμός» της δε που σε καίρια σημεία σταματούσαμε την ταινία για να δώσουμε σημαντικές πληροφορίες οι οποίες υπάρχουν στα βιβλία αλλά όχι στην ταινία. Το εγχείρημα υπήρξε επιτυχές, και οι γιορτές πλησιάζουν οπότε ο 2ος γύρος μαραθωνίου για φέτος είναι κοντά μας! (Δυστυχώς, αν και προσπαθήσαμε να τη μυήσουμε και στο Lord of the Rings, αποτύχαμε παταγωδώς, αλλά…you can’t win them all!) 

Όσο για μένα, και σίγουρα για πολλούς, πολλούς άλλους ανθρώπους, οι πρώτες αυτές νότες του εμβληματικού πια soundtrack των ταινιών Harry Potter θα καταφέρνουν πάντα να ζεσταίνουν ένα κομμάτι της ψυχής μου, όσα χρόνια και αν περάσουν.