Με τον Νίκο, από την πρώτη στιγμή που ανταμώσαμε, ανάβλυσε μεταξύ μας ένας χώρος οικειότητας, ελαφρότητας, συνάφειας. Πώς είναι όταν συναντάς κάποιον άγνωστο, που ωστόσο κάτι σου θυμίζει κι από τις πρώτες κουβέντες κατανοείς, νιώθεις καλύτερα ότι κάποια δαιδαλώδης παρεξήγηση ή καλοστημένη φάρσα σάς εμπόδιζε όλο τον προηγούμενο καιρό να διασταυρωθείτε; Κάπως έτσι.
Στο πέρασμα του χρόνου, γράψαμε μαζί σενάρια, γύρισε ταινίες, τύπωσα βιβλία, μιλήσαμε ο ένας για το έργο του άλλου, κάναμε σχέδια που έμειναν στα συρτάρια, πάνω απ’ όλα όμως γελάσαμε, συμφάγαμε (αχ, τα γενναιόδωρα, τα συγκινητικά δείπνα της Μαριάννας…), ταξιδέψαμε, τσακωθήκαμε, σπαταληθήκαμε πάντα υπό το φως μιας ανέμελης φιλίας, μιας μακάριας συγγένειας – ναι, ο Νίκος ανήκε στο σπάνιο είδος του επιλεγμένου συγγενή.
Με το «θείο Νίκο», όπως τον φώναζε η Εύα Στεφανή (αγαπημένο και κομβικό μέλος αυτής της ανοιχτόκαρδης συντροφιάς, όπως και ο Άγγελος Φραντζής), γνωριστήκαμε στα εγκαίνια της φωτογραφικής μου έκθεσης «Η πόλη στα γόνατα» (Χώρος Τέχνης «24», 2002), όπου χωρίς περιστροφές μου πρότεινε να γράψουμε μαζί το σενάριο της νέας του ταινίας.
Ασμένως δέχτηκα να μεταφέρουμε τους οικοδεσπότες του έξω στην οθόνη (όπως ονόμαζα όλο αυτό το «καταραμένο» απόθεμα της εξόριστης πόλης και τόσο του άρεσε να την επαναλαμβάνει). Ο Νίκος για τις ανάγκες του Delivery «λεηλάτησε» αρκετά βιβλία μου (Απ’ το ίδιο ποτήρι, Αegypius monachus και Η πόλη στα γόνατα), πάντα με την ίδια μπουφώνικη ατάκα: «Πες μου, υπάρχει καλύτερος αναγνώστης των βιβλίων σου από μένα;».
Η Αλεξία Καλτσίκη στο «Delivery»
Για μήνες συναντιόμασταν στο σπίτι του στη Ραβινέ ή στο Αlu, που στον κώδικά μας σήμαινε «αλλού γι’ αλλού», ανταλλάσσοντας χειρόγραφα, εκδοχές, σβήνοντας και γράφοντας σκηνές, στιχομυθίες, συγχέοντας ρόλους και αστέγους.
Στην επόμενη ταινία μεταφερθήκαμε στο Desiree. Εκεί, υπό τους νοερούς ήχους κλαρίνου ταξίδεψαμε στην ενδοχώρα και στη συλλογική μνήμη. Το Αθήνα-Κωνσταντινούπολη ήταν ένα φιλμ-μιγάς. Μια ταινία δρόμου που υπονομεύει την ερωτική συνθήκη και ταυτόχρονα μια ερωτική ταινία που υπονομεύει την υπαρξιακή αναζήτηση, εξού και οι χαρακτήρες είναι τόσο ρευστοί και τα τοπία εξαϋλωμένα, σχεδόν ψυχικά.
Χρόνια τον έπρηζα να βάλει σε μια σειρά, να κάτσει και να γράψει τις σπαρταριστές ιστορίες που μας έλεγε από τα χρόνια του Φίνου, του Παρισιού ή των σπουδαίων ταινιών του, καθότι ο Νίκος ήταν δεινός μίμος και ανεπανάληπτος αφηγητής. Έτσι, όταν κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό του βιβλίο Από το καλάθι των αχρήστων o αναγνώστης διαπιστώνει ότι ο πραγματικός και ο κινηματογραφικός χρόνος συγχέονται κι ότι ο αφηγητής, ως γνήσιος παναγιωτοπουλικός ήρωας, ανακεφαλαιώνοντας σκέψεις και εικόνες, εντός και εκτός οθόνης, μεταμορφώνει τη ζωή σε μυθοπλασία, μιλάει ανάλαφρα για το σκοτάδι της ύπαρξης και το άδηλο της τέχνης.
Φωτό: Μισέλ Φάις
Ο Παναγιωτόπουλος για χρόνια φιλμάριζε το Κακό ως ζαβολιά, το Χρόνο ως παραξενιά, το Θάνατο ως κάτι απλώς αδιανόητο, γι’ αυτό στις ταινίες του όλα λούζονται από μια γλυκιά κούραση παιχνιδιού· γι’ αυτό, όταν έμαθα πως έφτασε στο σπίτι του, μετά από γύρισμα και γκαπ, το θεώρησα σαν μια παρωδία, σαν ένα αστείο, σαν μια φάρσα, γι’ αυτό και στην κηδεία του απέστρεψα το βλέμμα από το ανοιχτό κιβούρι του και φίλησα τη Μαριάννα του που, αν και τόσο ευάλωτη, έλαμπε σαν αινιγματική ηρωίδα σε ταινία του…
* Ο Μ. Φάις συνεργάστηκε στο σενάριο με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο στις ταινίες: «Delivery» (Επίσημη συμμετοχή Φεστιβάλ Βενετίας και Μόντρεαλ, 2004), «Αθήνα - Κωνσταντινούπολη» (2010) και «Η κόρη του Ρέμπραντ» (2014). Επιμελήθηκε επίσης τον αυτοβιογραφικό τόμο του σκηνοθέτη «Απ’ το καλάθι των αχρήστων» (Πατάκης, 2010).
9°
