Ζερόμ Μπελ: «Δεν πιστεύω στην προσωπική έκφραση του καλλιτέχνη»

Ένας χορευτής βγάζει τα δεκάδες μπλουζάκια που φορά και «ζωντανεύει» τα μηνύματα και τις παραστάσεις που εικονίζουν. Δυο περφόρμερ μετακινούν και χρησιμοποιούν με αναπάντεχους τρόπους καθημερινά αντικείμενα. Δυο καλλιτέχνες, που δεν γνωρίζονται και προέρχονται από διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις, προσπαθούν να μάθουν περισσότερα ο ένας για τον άλλον σε μια ιδιότυπη συνέντευξη. Ο… Άμλετ, ο τενίστας «Αντρέ Αγκάσι» και η χορογράφος «Σουζάνε Λίνκε» διασχίζουν τη σκηνή εκτοξεύοντας θρυλικές ατάκες, βολές και κινήσεις.

Από τη δεκαετία του 1990, με την εννοιολογική προσέγγισή του, ο Ζερόμ Μπελ έθεσε νέα δεδομένα στο τι σημαίνει έργο χορού αμφισβητώντας καθιερωμένες μεθοδολογίες και λεξιλόγια, ακόμα και φέρνοντας στη σκηνή ερασιτέχνες και άτομα με αναπηρία. Αυτές τις μέρες ο Γάλλος βραβευμένος χορογράφος επιστρέφει στα μέρη μας (με πλοίο και τρένο, όπως συνειδητά πλέον προτιμά προκειμένου να επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον) και μας δίνει διπλό ραντεβού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου στην Πειραιώς 260. Στις 9 και 10 Ιουλίου εστιάζει στη μορφή της Ισιδώρας Ντάνκαν –ένα από τα «πορτρέτα» χορευτών και χορογράφων που έχει δημιουργήσει–, ενώ στις 11 Ιουλίου η ομότεχνή του Σταυρούλα Σιάμου ξεδιπλώνει τη δική του «αυτό-βιο-χορο-γραφία».

«Η Ισιδώρα Ντάνκαν είναι φοβερή! Όλα αυτά που αγαπώ! Μια πολύ ανήσυχη καλλιτέχνις, που ενδιαφέρεται για άλλες πρακτικές πέρα από τη δική της. Υπήρξε πολύ επικριτική με το μπαλέτο που επικρατούσε εκείνη την εποχή, στα τέλη του 19ου αιώνα, και εφηύρε έναν νέο τρόπο να χορεύεις. Πάνω από όλα, όμως, είναι στρατευμένη πολιτικά» αναφέρει για την μυθική χορεύτρια, που με τις αέρινες τουνίκ και τις ελεύθερες κινήσεις της επέβαλε μια νέα ιδέα για τον χορό, βασισμένη στον αυτοσχεδιασμό και την αρμονία σώματος και πνεύματος. Εκατόν είκοσι χρόνια αφότου η οραματίστρια χορογράφος πρωτοέφθανε στην Αθήνα, την κληρονομιά της ερευνούν μέσα από μια παράσταση «σαν μια έκθεση χορευτικών σόλο» η 72χρονη Ελίζαμπεθ Σβαρτς, από την τρίτη γενιά χορευτών της σχολής Ντάνκαν, αλλά και ο ίδιος ο Μπελ εντάσσοντας τις χορογραφίες της μεγάλης δημιουργού στο πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν.

Ο Ζερόμ Μπελ για την Ισιδώρα Ντάνκαν

Γιατί να ξαναδούμε σήμερα το έργο της Ντάνκαν; Στη διαδρομή σας, σας απασχολεί το παρελθόν;

Είναι η «γιαγιά» του σύγχρονου χορού. Χωρίς αυτήν πιθανότατα δεν θα υπήρχε τίποτα από αυτό που γνωρίζουμε. Είναι πολύ σημαντική για τις καινούργιες ιδέες που έφερε στον χορό. Αλλά πάνω από όλα, για μένα, είναι μια μορφή με την οποία μπορούμε να ταυτιστούμε παρότι έζησε πριν από έναν αιώνα. Προσωπικά με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η Ιστορία του χορού γιατί πιστεύω ότι δεν δημιουργούμε από το μηδέν. Η δουλειά μας έρχεται μετά από αυτή όσων προηγήθηκαν και ως καλλιτέχνες επιλέγουμε σημεία αναφοράς και προσπαθούμε να πάμε τον χορό λίγο πιο πέρα.

Τι μάθατε από τη «συνάντηση» με άλλους δημιουργούς και αισθητικές προσεγγίσεις μέσα από αυτή τη σειρά έργων-πορτρέτα;

Έχω ασχοληθεί με άλλους χορευτικούς τρόπους και παραδόσεις, είτε είναι ο δυτικός κλασικός χορός είτε ο βασιλικός χορός Khon της Ταϊλάνδης είτε το έργο του χορογράφου Μερς Κάνιγχαμ είτε ο παραδοσιακός κινέζικος χορός. Αυτές οι «μελέτες» έχουν εμπλουτίσει τη δουλειά μου γιατί δεν πιστεύω στην εσωτερικότητα ή την προσωπική έκφραση του καλλιτέχνη. Πιστεύω μάλλον ότι ο καλλιτέχνης δουλεύει με βάση εμπειρίες και γνώσεις που συνδυάζει με τρόπο ενδιαφέροντα ή όχι.

Στην Αθήνα θα έχουμε, επίσης, την ευκαιρία να δούμε το έργο σας «Jerome Bel».

Είναι μια αυτοπροσωπογραφία, αλλά θα το ερμηνεύσει μια Ελληνίδα χορογράφος στα ελληνικά. Σε αυτόν τον μονόλογο αφηγούμαι πώς εξελίχθηκε η δουλειά μου ως χορευτή και κατόπιν ως χορογράφου μέσα στα χρόνια. Προσπαθώ να καταλάβω αν όλη αυτή η δουλειά έχει νόημα ή όχι, ποιες είναι οι επιλογές που έκανα, τις αποτυχίες μου, πώς το ασυνείδητό μου καθοδήγησε ορισμένα έργα κ.λπ… Μιλάω πολύ και δείχνω βίντεο από τις πιο σημαντικές παραστάσεις μου. Είναι ένα είδος αναδρομικής: 30 χρόνια δουλειάς σε 2 ώρες.

Ο Ζερόμ Μπελ για τον χορό και το περιβάλλον

Τι καθοδηγεί τη δημιουργία σας; Ποια η κινητήριος δύναμη στο έργο σας;

Η βία στον κόσμο.

Η Ισιδώρα Ντάνκαν πίστευε ότι ο χορός είχε τη δυνατότητα να κάνει τους ανθρώπους καλύτερους. Τι είναι για σας ο χορός και τι μπορεί να προσφέρει;

Ο χορός μπορεί να προσφέρει μια εμπειρία ύπαρξης και κατανόησης του κόσμου. Υπάρχουν πράγματα που μόνο ο χορός μπορεί να εκφράσει, αυτό είναι που με ενδιαφέρει: πώς ο χορός μπορεί να αναπαριστά τον κόσμο με τρόπο που άλλα εκφραστικά μέσα δεν μπορούν. Η Ντάνκαν ήταν πεπεισμένη για τη δύναμη του χορού, γι’ αυτό κι εγώ ενδιαφέρθηκα για εκείνη επειδή μέσα από τον χορό της μπορείς να δεις αυτή την επιθυμία να διασταυρωθεί με τα στοιχεία του κόσμου και να αλλάξει τον κόσμο.

Ανατρέχοντας στη διαδρομή σας, ποια είναι τα ζητήματα που σας απασχολούν σταθερά;

Η αντίσταση στην αποξένωση που παράγει ο καπιταλισμός και η πολιτιστική βιομηχανία. Σήμερα είμαι στρατευμένος στο ζήτημα της οικολογίας. Αυτή τη στιγμή δουλεύω ένα κομμάτι για το Λούβρο όπου δείχνω μη ανθρώπινους χορούς από την Ιστορία του χορού, δηλαδή χορούς που προσπαθούν να αναπαραστήσουν, να κατανοήσουν ζώα, φυτά, φυσικά στοιχεία που μέσα από το πρίσμα της κυρίαρχης ανθρώπινης ματιάς περιφρονούσαμε και δημιουργήσαμε, έτσι, τον μεγάλο κίνδυνο στον οποίο βρισκόμαστε.

Φθάνετε στην Αθήνα με πλοίο και τρένο. Πώς έχουν εμπλουτίσει αυτά τα ταξίδια τη ζωή και τη δουλειά σας;

Είμαι πολύ πιο αφοσιωμένος στις παραστάσεις γιατί καταβάλω μεγαλύτερη προσπάθεια να φτάσω στις πόλεις όπου δείχνουμε τη δουλειά μας. Όταν έπαιρνα το αεροπλάνο, είτε η παράσταση ήταν στο Βερολίνο είτε στη Μαδρίτη είτε στην Αθήνα, δεν υπήρχε διαφορά αφού ήταν πρακτικά το ίδιο ταξίδι, το ίδιο αεροπλάνο. Επιβραδύνοντας, κάθε παράσταση γίνεται μοναδική και πάνω από όλα σταματώ στο δρόμο για να ανακαλύψω νέα μέρη, νέα μουσεία, νέα έργα τέχνης. Έτσι, προσπαθώντας να κατεβάσω τον ρυθμό ανάπτυξης, παραδόξως, εμπλουτίζεται η ίδια μου η ύπαρξη όλο και περισσότερο.

Έχετε αλλάξει ακόμα και φίλους για να συνδέεστε με άτομα με τα οποία μοιράζεστε την ίδια περιβαλλοντική συνείδηση. Τι είναι λοιπόν πιο σημαντικό για εσάς στη ζωή, οι ηθικές αξίες, οι άνθρωποι ή κάτι άλλο;

Πράγματι, πολλοί από τους φίλους και συναδέλφους της γενιάς μου συμπεριφέρονται σαν να μην βρισκόμαστε μπροστά στην κλιματική καταστροφή. Εξακολουθούν να ζουν όπως πριν. Μου φαίνεται εντελώς ανεύθυνο. Άρχισα να νιώθω πολύ άβολα και απομακρύνθηκα από αυτούς τους ανθρώπους. Ήταν την ίδια εποχή που η νέα γενιά καλλιτεχνών, διανοουμένων και επιμελητών άρχισε να ενδιαφέρεται για την πολιτική μου θέση και σήμερα ο κύκλος μου είναι εικοσάρηδες και τριαντάρηδες. Αυτοί οι άνθρωποι ενδιαφέρονται συνειδητά για το περιβάλλον γιατί γνωρίζουν ότι το μέλλον θα είναι η πραγματικότητά τους. Είναι ηθικό μου καθήκον να διασφαλίσω ότι το μέλλον των νέων γενεών δεν θα είναι κόλαση.

INFO:
«Ισιδώρα Ντάνκαν», 9 & 10 Ιουλίου στις 21:00
«Jerôme Bel», 11 Ιουλίου στις 20:30
Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Πειραιώς 260