Ο Κλεομένης Κωστόπουλος, το «Head Up-Cycled» και η street art

Τα τελευταία επτά χρόνια, η Πάτρα έχει μετατραπεί σε υπαίθριο δημόσιο μουσείο καθώς όλο και περισσότερες εντυπωσιακές τοιχογραφίες στολίζουν τους γκρίζους τοίχους κτιρίων, δίνοντας χρώμα σε γειτονιές της πόλης. Υπεύθυνος αυτής της πρωτοβουλίας είναι ο εικαστικός καλλιτέχνης (ζωγράφος) Κλεομένης Κωστόπουλος, ο οποίος μέσα από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Art in Progress που ίδρυσε το 2011, το Διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονης Τέχνης Πάτρας RE-culture όπου διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής και το Διεθνές Street Art Φεστιβάλ Πάτρας ArtWalk που δημιούργησε (το οποίο στηρίζει και η Athens Voice) που στοχεύει να συμβάλλει στην πολιτισμική αναγέννηση της πόλης.

Ο Κλεομένης Κωστόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα, ολοκλήρωσε τις σπουδές του με άριστα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών και συνέχισε με το μεταπτυχιακό στη Στουτγάρδη και το Βερολίνο, ενώ υπήρξε υπότροφος του Ι.Κ.Υ., της Robert Bosch Stiftung, της DAAD και της ΑΣΚΤ Αθηνών. Μετά από περίπου 20 χρόνια καλλιτεχνικής έρευνας και αναζήτησης στην Αθήνα και το εξωτερικό, επέστρεψε, ζει και εργάζεται στη γενέτειρά του. Ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στον χώρο της τέχνης, ο Κλεομένης Κωστόπουλος έχει στο ενεργητικό του 8 ατομικές εκθέσεις και πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τώρα, παρουσιάζει το «Head Up-Cycled», τη νέα του ατομική έκθεση που περιλαμβάνει εννέα μεγάλης κλίμακας έργα. Οι κάτοικοι της Πάτρας –και όχι μόνο– έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την καινούργια δουλειά του καλλιτέχνη στον νεοσύστατο πολιτιστικό χώρο της πόλης Tatiana Dimou/Artists που φιλοδοξεί να φιλοξενήσει σπουδαίους σύγχρονους καλλιτέχνες και designers από τη χώρα μας αλλά και όλο τον κόσμο.
Με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης, ο Κλεομένης Κωστόπουλος μιλά στην ATHENS VOICE για το νέο πρότζεκτ, την πολιτιστική σκηνή της Πάτρας και την street art.

Κύριε Κωστόπουλε, τι περιλαμβάνει η νέα σας ατομική έκθεση με τίτλο «Head Up-Cycled» και πώς αποφασίσατε να συγκεντρώσετε αυτά τα εννέα μεγάλης κλίμακας έργα σας σε ένα ενιαίο πρότζεκτ;
Το νέο έργο που παρουσιάζω είναι αποτέλεσμα δουλειάς που έγινε μέσα στην καραντίνα. Ουσιαστικά είναι πολύ μεγάλα πορτραίτα ύψους δύο μέτρων και αντίστοιχου περίπου πλάτους, που έχουν ένα κομμάτι που βέβαια φτάνει στα όρια του σαρκασμού, απεικονίζοντας κλασικά πολύ γνωστά πορτραίτα της ιστορίας της ζωγραφικής. Αλλά τα μοντέλα έχουν πια ποζάρει με νάιλον και σακούλες σκουπιδιών ώστε να έχει μορφοποιηθεί ένα νέο ενδυματολογικό πλέγμα στο ίδιο το πορτραίτο. Και νομίζω ότι αυτό, όπως και η μεγάλη του κλίμακα, δίνει μια τρομερή ένταση στο έργο.

Ποια ήταν η έμπνευση που σας οδήγησε στη δημιουργία των έργων και πόσο χρόνο διήρκησε η διαδικασία υλοποίησής τους;
Η έμπνευση ήρθε σιγά-σιγά. Μου αρέσουν πάρα πολύ τα πορτραίτα, θεωρώ ότι είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο ζωγραφικής αποτύπωσης. Θεωρώ ότι μέσα στην Covid-19, ένα κομμάτι που είχε συζητηθεί πάρα πολύ είναι η αίσθηση της επικοινωνίας και η αίσθηση της έλλειψης οικείων προσώπων. Όλο αυτό με οδήγησε ξανά στη σκέψη να δημιουργηθούν κάποια πρόσωπα, αλλά από την άλλη ήθελα να δημιουργήσω πορτραίτα που να έχουν μια δύναμη κι ένα εκτόπισμα, γιατί  από τη φύση τους τα πορτραίτα είναι έργα που πολλές φορές υποτιμούμε αρκετά. Θέλω να πω ότι πολλές φορές περνούν απαρατήρητα. Θεωρώ ότι αυτές οι διαστάσεις έδωσαν αυτό που πραγματικά ήθελα να βγάλει ένα πρόσωπο σήμερα: τους δίνει και το μέγεθος και το εκτόπισμα αλλά τους δίνει πιστεύω κι έναν σαρκασμό ταυτόχρονα. Όσον αφορά το χρόνο υλοποίησης, αυτός ήταν η διάρκεια της καραντίνας.

Η έκθεση «Head Up-Cycled» είναι η πρώτη που παρουσιάζεται στον νέο χώρο πολιτισμού Tatiana Dimou/Artists στην Πάτρα. Ποια είναι η δική σας συμβολή στη δημιουργία του πολιτιστικού αυτού κόμβου και ποιος ο στόχος του στον πολιτιστική σκηνή της πόλης αλλά και της χώρας γενικότερα;
Εμείς εδώ και χρόνια, μάλιστα φέτος κλείνει 10 χρόνια ακριβώς, έχουμε δημιουργήσει έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό μέσα από τον οποίο είχαμε κάνει πολλές δράσεις, το RE-culture. Ξεκινήσαμε με που ήταν ένα διεθνές φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης στην Πάτρα για το οποίο είχαμε μπει στη διαδικασία να χρησιμοποιήσουμε πάρα πολλούς παλιούς και ωραίους χώρους της πόλης, τους είχαμε μετατρέψει σε εκθεσιακούς. Αυτό γινόταν κάθε 2 χρόνια και είχε τεράστια επισκεψιμότητα αλλά και διεθνή απήχηση. Μετά από κάποιες δυσκολίες που υπήρξαν με τον Δήμο που μπλόκαρε τα κτίρια προς την Art in Progress,  το RE-culture ουσιαστικά σταμάτησε το 2016. Τότε βέβαια δώσαμε περισσότερο χώρο στο street art κομμάτι στο διεθνές street art φεστιβάλ Πάτρας ArtWalk με τις τοιχογραφίες , και τώρα πια προσπαθούμε να επανατοποθετήσουμε τη δομή του RE-culture βέβαια σε μικρότερη κλίμακα, θέλουμε να βρούμε 2-3 χώρους ακόμα στην πόλη και ουσιαστικά να το διευρύνουμε χρονικά. Δηλαδή να έχει διάρκεια όλο το έτος, να μην διοργανώνεται κάθε 2 χρόνια οπότε οι επιμέλειες αυτές να μπορούν να επανέλθουν στην πόλη.  
Ο χώρος Tatiana Dimou/Artists είναι ιδιωτικός. Εκεί θα έχω την καλλιτεχνική επιμέλεια που θα γίνει με έναν λίγο διαφορετικό τρόπο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει. Γιατί θεωρώ ότι αν και η Πάτρα είναι μια πολύ μεγάλη πόλη,  δεν διαθέτει καθόλου την κουλτούρα και την παιδεία γύρω από τα εικαστικά. Είναι μια πάρα πολύ αδικημένη πόλη σε αυτό τον τομέα. Υπάρχει ένα τεράστιο κενό, δεν υπάρχουν καθαροί χώροι εκθέσεων, δεν υπάρχει εξωστρέφεια, δεν έρχονται καλλιτέχνες είτε από το εξωτερικό ή από την υπόλοιπη χώρα. Θέλουμε να ξαναβρούμε λίγο τον ρυθμό του RE-culture μέσα από αυτούς τους χώρους. Δηλαδή εξωστρέφεια, να φέρουμε πολύ σημαντικούς Έλληνες καλλιτέχνες να παρουσιάσουν το έργο τους στην πόλη. Εκεί  κυρίως θα εστιασθεί η επένδυση αυτού του χώρου.

Η τέχνη σε δημόσιους χώρους της Πάτρας «ανθίζει» με τοιχογραφίες που στολίζουν τις γκρίζες επιφάνειες της πόλης. Πώς πιστεύετε ότι αυτό βοηθά την ψυχική ανάταση ενός κόσμου που βίωσε και εξακολουθεί να βιώνει τις δύσκολες καταστάσεις από την πανδημία και όχι μόνο;
Αρχικά εμείς διοργανώνουμε και το Street Art Festival. Εννοώ είναι μια ομάδα ανθρώπων που πραγματικά προσπαθούμε να κάνουμε μια μικρή αναγέννηση στα εικαστικά της πόλης. Είναι το κομμάτι που λείπει. Ξέρετε η τέχνη στον δημόσιο χώρο είναι ένα πάρα πολύ δυνατό κίνητρο και για να πω την αλήθεια δεν είχα υποψιαστεί ούτε εγώ ότι έχει αυτή τη δυναμική στους ίδιους πολίτες. Δηλαδή, επειδή ξαφνιάζει με την πολύ μεγάλη της κλίμακα, είναι ελεύθερη και πολλές φορές επιβάλλεται στο κοινό βλέμμα, υποχρεώνει σχεδόν τους πολίτες που ζουν μέσα σε μια πόλη με πολλές τοιχογραφίες να εξοικειωθούν πολύ πιο άμεσα με εικαστικά έργα. Εμάς μάλιστα η πρόθεσή μας είναι οι τοιχογραφίες και όχι τα γκράφιτι. Το λέω αυτό γιατί είναι πολύ διαφορετική η αντίληψη του γκράφιτι με την τοιχογραφία.

Πώς αισθανθήκατε με τη συνέχιση της δουλειάς στην Πάτρα μετά από τη μακρόχρονη καλλιτεχνική σας πορεία στην Αθήνα και το εξωτερικό;
Νιώθω πολύ τυχερός κι ευτυχισμένος μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Επέστρεψα από το Βερολίνο το 2007, μετά ήρθε η κρίση στην Ελλάδα. Παίρνοντας απόφαση να δραστηριοποιηθώ σε σχέση με τα κοινά της πόλης, κοιτώντας  προς τα πίσω, ήταν αρκετά βάρβαρο και δύσκολο γιατί είχα έρθει και από άλλο πλαίσιο κοινωνικής ευαισθησίας, δηλαδή μια πόλη όπως το Βερολίνο ήταν πολύ δυναμική στα καλλιτεχνικά δρώμενα, υπήρχε κατανόηση, θετικό πλαίσιο σε επίπεδο κοινωνίας αλλά και πολιτείας. Όταν επέστρεψα λοιπόν στην Πάτρα και προσπάθησα να ασχοληθώ με τα κοινά, ήταν πραγματικά πολύ δύσκολο. Κοιτώντας τώρα το παρελθόν, νιώθω μια μικρή υπερηφάνεια για αυτό που έχει συμβεί στην πόλη μέχρι σήμερα. Το καλό που είχα βέβαια πάντα ήταν ότι κοιτούσα μπροστά και δεν έμπαινα καθόλου στη διαδικασία να σκεφτώ αυτά που έχουμε περάσει στο παρελθόν. Και νομίζω ότι αυτό μου έδωσε και τη δύναμη να συνεχίσουμε αυτή τη δραστηριότητα στην πόλη. Σίγουρα αυτό είναι κάτι που νομίζω ότι στην ουσία σε «γεμίζει». Σίγουρα και μαζί με την ψυχανάλυση που κάνω, μπαίνω στη διαδικασία και καταλαβαίνω ότι αυτό είναι καθαρά δικό μου, δηλαδή είναι μια καθαρά προσωπική επιθυμία και έτσι οφείλει να είναι. Αλλά το ότι υπάρχει κι ένας τέτοιος αντίκτυπος σε όλη την πόλη, στη χώρα ή και διεθνώς- γιατί το φεστιβάλ ArtWalk έχει διεθνή κύκλο πια και το γνωρίζουν στο εξωτερικό-, θεωρώ ότι έχει μια τεράστια ψυχική ανταποδοτικότητα. Ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που μιλάμε για την τελευταία δεκαετία της οικονομικής κρίσης που σίγουρα στιγμάτισε πάρα πολύ τις τέχνες και τα εικαστικά και επιπλέον την περίοδο της Covid-19.

Τι ετοιμάζετε για την επόμενη διοργάνωση του Διεθνούς Street Art Φεστιβάλ Πάτρας; Θα υπάρχει κάποια θεματική;
Πέρυσι είχαμε μερικές αστοχίες επειδή καλλιτέχνες από ορισμένες χώρες  δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν λόγω της πανδημίας, με αποτέλεσμα  κάποια έργα να μη γίνουν. Φέτος επιμηκύναμε το χρόνο για να μπορέσουμε να έχουμε δυνατότητες αντίδρασης, δηλαδή σε περίπτωση  αναβολής ή κάποιας αλλαγής στις ημερομηνίες. Έχουν ήδη γίνει δυο τοιχογραφίες, η πρώτη ήταν και επετειακή σε σχέση με τα 200 χρόνια από την Επανάσταση. Το εξαιρετικό αυτό έργο είναι ο Παπαφλέσσας ως easy rider του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου, που κάνει τοιχογραφία για πρώτη φορά στην καριέρα του εδώ στην Πάτρα. Γιατί και αυτό είναι ένα πρότζεκτ που έχουμε δουλέψει, δηλαδή έχουμε μιλήσει με διάφορους εικαστικούς της «σάλας» ώστε να μπορέσουμε να τους φέρουμε εδώ και με την τεχνογνωσία μας να κάνουν δημόσιες τοιχογραφίες στην πόλη. 
Πριν λίγες μέρες ολοκλήρωσε το έργο της η Ζαμπού, μια από τις πιο σπουδαίες Γαλλίδες καλλιτέχνιδες στον κόσμο. Η δεύτερη αυτή τοιχογραφία σχετίζεται με την ελληνογαλλική φιλία. Είναι λίγο πιο φωτορεαλιστικό γιατί απεικονίζει δυο φίλους με τα χρώματα της Ελλάδας και της Γαλλίας.

Πώς βλέπετε το μέλλον της street art;
Θεωρώ ότι το μέλλον της street art είναι σχεδόν επιβεβλημένη αξία και στο εξωτερικό είναι πολύ πιο διαδεδομένη. Στην Πάτρα αυτή τη στιγμή έχουμε 42 τοιχογραφίες μεγάλης κλίμακας. Φέτος ελπίζουμε να γίνουν άλλες 10 για να φτάσουμε γύρω στις 52, προσδοκώντας βέβαια με όραμα και βλέψη προς τον πολιτισμικό τουρισμό που είναι η πρώτη μορφή ανάπτυξης (εννοώ στην προ Covid-19 εποχή)  τόσο ευρωπαϊκά αλλά και παγκόσμια. Και αυτό είναι κάτι πολύ σπουδαίο που δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε μεριμνήσει να το ακούσουμε. Όταν δηλαδή ο πολιτισμικός τουρισμός είναι πιο γρήγορα εξελισσόμενος από τις νέες τεχνολογίες στην Ευρώπη, μια χώρα με τόσο δυνατή ιστορία θα μπορούσε να το είχε εκμεταλλευτεί με πολύ καλύτερο τρόπο. Εκεί χρειάζεται μια αφύπνιση το πολιτικό μας σύστημα και οι άνθρωποι που δουλεύουν στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα  σε σχέση με τον πολιτισμό, θέλει μια αφύπνιση η χώρα. Και νομίζω ότι αυτό είναι ένα στοίχημα που δυστυχώς πολλοί πολιτικοί μας δεν το έχουν καταλάβει. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι τώρα οι νέες τεχνολογίες γενικώς στην Ευρώπη φέρνουν ανάπτυξη από 9 έως 11% ενώ ο πολιτισμικός τουρισμός είναι από 13 έως 15%. Κι αυτό δεν το έχουμε καταλάβει ακριβώς. Το street art αυτή τη στιγμή είναι η πιο αγαπημένη μορφή τέχνης στα social media παγκοσμίως οπότε  πιστεύω ότι, με την εξέλιξη και την άνθιση του Street Art Festival στην Πάτρα, θα έχουμε άνθιση και σε οικονομικό επίπεδο και σε ουσιαστικά πολιτισμικό επίπεδο. Έχουμε ήδη κάνει πολλές ξεναγήσεις, διαδραστικούς χάρτες, έχουμε QR codes πάνω σε έργα με πληροφορίες για να μπορεί κάποιος να ξεναγηθεί, να δει τη συνέντευξη του καλλιτέχνη, πως έγινε η τοιχογραφία. Φαίνεται ότι υπάρχει μια έντονη δραστηριότητα και δεν αυτό είναι τυχαίο. Φανταστείτε ότι πριν από την δεύτερη καραντίνα, είχαμε τουλάχιστον 15 δήμους μαζί μας από όλη την Ελλάδα, για να κάνουμε έργα. Αυτό δημιουργεί και μια αναγκαιότητα στο δυναμικό μας. Αυτή τη στιγμή στήνουμε τα πρώτα γυναικεία crews πανελληνίως ή ομάδες με νέα παιδιά που θα μάθουν να ζωγραφίζουν τοιχογραφίες. Αρχίζει και ζυμώνεται, γίνεται πραγματικά ένα hub σε σχέση με την street art και τον σύγχρονο πολιτισμό της Πάτρας.

---

Info: Κλεομένης Κωστόπουλος Head Up-Cycled Tatiana Dimou | Artists, Πάτρα Είσοδος Ελεύθερη Ωράριο λειτουργίας Δευτέρα – Τετάρτη – Σάββατο 9:00 – 14:30 Τρίτη – Πέμπτη – Παρασκευή 9:00 – 14:30 | 17:30 – 21:00 Κυριακή Κλειστά 27/05 – 20/07/2021