Μπαίνουν οι γκραφιτάδες σε μουσεία;

Στο σπίτι που έζησε άλλοτε ο σημαντικότερος έλληνας εξπρεσιονιστής ζωγράφος, Γιώργος Μπουζιάνης, μπαινοβγαίνει κόσμος. Ίσως περισσότερος απ’ ό,τι υποδέχτηκε ποτέ εκείνος όσο ζούσε. Για την ακρίβεια μπαινοβγαίνουν καλλιτέχνες του δρόμου για να ζωγραφίσουν στους τοίχους.

Αυτά συμβαίνουν τελευταία στα στενάκια του Άγιου Ιωάννη, σε ένα μουσείο που δεν το ξέρουν οι πολλοί. Σε μια πανέμορφη γειτονιά βγαλμένη απ’ τα παλιά, με κουμκουάτ, νεοκλασικές μονοκατοικίες και ησυχία, βρίσκεται το Μουσείο Μπουζιάνη, εκεί όπου ήταν και το τελευταίο σπίτι του ζωγράφου. Ένας χώρος ταπεινός και όμορφος, που θυμίζει τον τρόπο που έζησε ο ίδιος, συνδέει το παλιό με το καινούργιο. Από τη μία το χαμηλό σπιτάκι του ζωγράφου, από την άλλη ένα μοντέρνο μουσείο και στη μέση μια αυλή μ’ ένα δεντράκι κουμκουάτ. Μία αντίστοιχη συνύπαρξη παλιού και νέου επιχειρείται και στη νέα έκθεση του μουσείου, που επιμελείται ο ιστορικός τέχνης Φοίβος Κυπραίος. Το παλιό γνωρίζεται με το καινούργιο και πιάνουν κουβέντα. Μια κουβέντα απρόσμενη, με μεγάλο όμως ενδιαφέρον.

Ο Κεz στη διάρκεια της ολοκλήρωσης του έργου εμπνευσμένου από πίνακα του Μπουζιάνη του 1935

Λεπτομέρεια από το χωριό του Μπουζάνη που ζωγράφισαν οι street artists Βilly Gee, Alex Martinez και Lune82 με εικαστικές αναφορές από πίνακες του ζωγράφου όπως αυτό το σπιτάκι

Παρόλο που ο Μπουζιάνης διέπρεψε στη Γερμανία, τον διέκοψαν ξαφνικά ο ναζισμός και ο Παγκόσμιος πόλεμος. Στην Ελλάδα παραγνωρίστηκε από το σινάφι, αφού το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν η τέχνη του και τίποτε άλλο. Ούτε στις δημόσιες σχέσεις ήταν καλός ούτε στις πολιτικές γνωριμίες. Σε μια μεταπολεμική και διχασμένη Ελλάδα, που για να ευεργετηθείς έπρεπε να διαλέξεις στρατόπεδο, δεν βρέθηκαν πολλοί να τον στηρίξουν. Εξαίρεση ο σμυρνιός γιατρός Θάνος Κωνσταντινίδης με τον οποίο ανέπτυξαν μία φιλία τόσο δυνατή, που «θα χρειαστεί άλλο κείμενο για να την αναλύσουμε». Πέθανε φτωχός, βοηθούμενος οικονομικά από φίλους, ενώ στη ζωή είχε δυο πάθη: το τσιγάρο και τις γυναίκες. Όλα αυτά τα έμαθα από τον Φοίβο, όταν τον βρήκα να τριγυρνάει στο μουσείο μια Κυριακή με ήλιο. Μου έδειξε τα κατατόπια και μου μίλησε για τον Μπουζιάνη με όρεξη κι ενθουσιασμό που δείχνει μόνο κάποιος που «πονάει» τόσο τον ίδιο, όσο και το μουσείο. Τον τελευταίο καιρό πρέπει να περνάει σχεδόν όλη τη μέρα του εκεί, διασχίζοντας συχνά πυκνά την αυλή για να φτάσει στο σπιτάκι του Μπουζιάνη, που τώρα μοιάζει με γιαπί.

Σπρέι, νάιλον, χαρτιά στο δάπεδο και μπογιές. Επίτηδες είναι έτσι το σκηνικό και μάλιστα αρέσει πολύ στον Φοίβο. Έτσι κι αλλιώς ήταν δική του ιδέα να φέρει τους γκραφιτάδες στο μουσείο. «Σκέφτηκα να τα αφήσω όλα έτσι όπως είναι. Σαν installation, ας πούμε. Να μην τα μαζέψω δηλαδή, αλλά δεν είμαι σίγουρος πώς θα το πάρει ο κόσμος και ειδικά τα παιδιά που έρχονται με τα σχολεία. Είμαστε και μουσείο πάνω απ’ όλα, όχι γκαλερί. Θα δω…» Ήξερε ότι οι καλλιτέχνες του δημόσιου χώρου δεν έχουν μπει παρά λίγες φορές σε μουσεία. Θυμάται μόνο την έκθεση «More or Less» του Φεστιβάλ Δημόσιας Τέχνης στο Μπενάκη και μία ακόμα στη Στέγη με τίτλο «No Respect». Απoφάσισε με τη σειρά του να βγάλει για λίγο τους street artists από το δρόμο πιστεύοντας ότι θα είχε ενδιαφέρον να καταπιαστούν με τα έργα του Μπουζιάνη. «Η ευαισθησία της ζωγραφικής του επιβάλλεται να “αναστηθεί” μέσω των καλλιτεχνών της πιο δημοφιλούς σύγχρονης μορφής έκφρασης, της street art, που θα της δώσουν νέα πνοή, ενώ θα φέρουν και τους νέους στο μουσείο» λέει. Μάζεψε λοιπόν δέκα εκ των καλύτερων street και graffiti καλλιτεχνών της χώρας και τους μίλησε για τον Μπουζιάνη. Κανείς δεν είχε δει έργο του ζωντανά και η μοναδική πηγή έμπνευσης ήταν ένα βιβλίο του Δημήτρη Δεληγιάννη. «Πωρώθηκαν όλοι αμέσως με την ιδέα» και ο ένας έφερνε τον άλλο, στην πορεία μερικοί έφυγαν να βοηθήσουν τους πρόσφυγες, αλλά ήρθαν άλλοι στη θέση τους. «Μπορείς να πεις κάτι σε κάποιον που φεύγει γι’ αυτό το λόγο;» αναρωτηθήκαμε στο γραφείο του Φοίβου.

Λεπτομέρεια από το έργο των Βilly Gee, Alex Martinez και Lune82 εμπνευσμένο από την αυτοπροσωπογραφία του μεγάλου εξπρεσιονιστή

Έργο του Pupet εμπνευσμένο από αυτοπροσωπογραφία του ζωγράφου

Πριν φύγω, είχα την ευκαιρία να ρίξω μια ματιά στα έργα, που το ένα είναι καλύτερο από το άλλο. Όλοι οι καλλιτέχνες έφεραν το στιλ τους κοντά στη ζωγραφική του Μπουζιάνη και το μοναδικό βιβλίο που είχαν στη διάθεσή τους πήγαινε από χέρι σε χέρι. Κάποιοι το πήραν κι έβγαλαν καμιά φωτοτυπία να το παρατηρήσουν μόνοι, πιο ήσυχα, αλλά όλο αυτό έγινε πολύ γρήγορα. «Έτσι θέλαμε να βγει κιόλας. Έτσι είναι και το graffiti, σου έρχεται μια ιδέα και την κάνεις, δεν κάνεις μελέτη, ούτε το σκέφτεσαι 100 ώρες» μου εξηγεί ο Φοίβος. Μάλιστα, όλη η διαδικασία δεν κράτησε παραπάνω από 15 μέρες, ενώ κάποια έργα είχαν ολοκληρωθεί μόλις σε μία ημέρα. Μια πρώτη σκέψη γι’ αυτή την ιδιότυπη έκθεση ήταν να γίνει κατευθείαν στους τοίχους του σπιτιού-μουσείου. Έτσι. Για να αποδοθεί και το εφήμερο στοιχείο της τέχνης του δρόμου. Το μόνο πρόβλημα ήταν το πώς θα αφαιρούνταν μετά τα χρώματα από τους τοίχους, αφού απαιτούταν μεγάλη διαδικασία. Θα ήταν κρίμα να χαθούν και τα έργα των παιδιών, οπότε τελικά όλα έγιναν πάνω σε λινάτσες.

Εξπρεσιονιστική γυναικεία φιγούρα, δια χειρός Μανώλη Αναστασάκου

Νεκρή φύση με την υπογραφή του Υiakou

Όταν λέμε «τα παιδιά» εννοούμε τους Martinez, Billy Gee, Cacao Rocks, Exit, Kez, Lune82, Pupet, Yiakou, Zie και Μανώλη Αναστασάκο, που εμπνεύστηκαν από έργα και προσωπογραφίες του Μπουζιάνη και δημιούργησαν τη δική τους Σύγχρονη Τέχνη στο Μουσείο. Εντάσσοντας θέματα που είχε ζωγραφίσει εκείνος ή στοιχεία της τεχνικής του στο δικό τους στιλ, του δρόμου, τα απέδωσαν με έναν εντελώς πρωτότυπο τρόπο. Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Ιερή γνωριμία», όπως ακριβώς είχε χαρακτηρίσει κάποτε ο ίδιος ο Μπουζιάνης τη γνωριμία του με το έργο ενός νεαρού ζωγράφου. Σε μία επιστολή του προς τον Γερμανό γκαλερίστα Μπάρχφελντ το 1927, έγραφε: «Ήταν για μένα μία χαρά και μια ιερή στιγμή από τις σπάνιες να μπορούμε να συμπεριλάβουμε στην πορεία μας… Πόση ομορφιά, όταν τέτοιες ωραίες στιγμές οδηγούν σε μια Ιερή γνωριμία που μπορεί πάντοτε να σημαίνει ένα σταθμό στο ταξίδι της ζωής». Αυτή την Ιερή γνωριμία διαφορετικών γενεών επιχειρεί και η ομώνυμη έκθεση του μουσείου, που ανοίγει τις πόρτες της στο κοινό την Πέμπτη 7 Απριλίου. Παράλληλα, στο αμφιθέατρο θα προβάλλεται ένα μικρό «making-of» με τη διαδικασία της δημιουργίας των έργων.

Ο Exit επί το έργον

Ο Βilly Gee μαζί με τον Alex Martinez και τον Lune82 δημιούργησαν το χωριό του ζωγράφου, μια σειρά έργων που καλύπτουν τους τοίχους ενός ολόκληρου δωματίου, μέσα στα οποία έχουν συμπεριλάβει πολλές αναφορές από πίνακες του ζωγράφου.

Info: Εγκαίνια έκθεσης: Πέμπτη 7 Απριλίου στις 19.30. Διάρκεια έκθεσης: Mέχρι 7 Ιουνίου. Μουσείο Μπουζιάνη, Γ. Μπουζιάνη 27-31, Δάφνη, 2109028455