«Παρότι τράβηξαν τόσα πολλά από τον Χίτλερ, τώρα κάνουν τα ίδια στους Παλαιστίνιους».
Η παραπάνω φράση, διατυπωμένη σε διάφορες παραλλαγές, ακούγεται και γράφεται πολύ συχνά, όταν προκύπτει ένα θέμα «εβραϊκού» ενδιαφέροντος. Για παράδειγμα, έπειτα από την πρόσφατη βεβήλωση του μνημείου του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη, την είδα διατυπωμένη αρκετές φορές σε διάφορες παραλλαγές και όχι απαραίτητα από ανθρώπους που μπορούν να χαρακτηριστούν ρατσιστές ή μισαλλόδοξοι.
Πρόκειται για έναν συλλογισμό εξόχως προβληματικό. Και ας ξεκινά από ένα υπαρκτό και αναμφισβήτητο γεγονός, όπως είναι η απεχθής στάση του ισραηλινού κράτους απέναντι στους Παλαιστίνιους. Καταρχάς συνδέει δυο παντελώς άσχετες κατηγορίες «κακών», χρησιμοποιώντας σαν κολλητική ουσία τους ανθρώπους που γνώρισαν τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης και είτε άφησαν τα κόκαλά τους εκεί είτε επέζησαν ψυχικά διαλυμένοι. Το χειρότερο όμως είναι ότι υπονοεί πως ο εγκλεισμός σ’ ένα μέρος σαν το Άουσβιτς είναι ικανός να λειτουργήσει σωφρονιστικά και παιδαγωγικά, να φτιάξει δηλαδή καλύτερους ανθρώπους –μια σκέψη που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παντελώς ανόητη αν δεν ήταν τόσο ανατριχιαστική.
Όχι τυχαία, πολλοί κατατάσσουν τη συγκεκριμένη κοινοτοπία σε εκείνες που φανερώνουν έναν, συγκαλυμμένο έστω, αντισημιτισμό. Μια ανάλογη περίπτωση είναι η ηθελημένη ή μη σύγχυση ανάμεσα στις έννοιες Ισραηλινός (δηλαδή κάτοικος του Ισραήλ) και εβραίος (άνθρωπος εβραϊκής καταγωγής ή άνθρωπος που ακολουθεί την εβραϊκή πίστη). Το να κατηγορείς τους εβραίους για τις πράξεις του ισραηλινού κράτους, είναι σαν να κατηγορείς τους χριστιανούς για την ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα.
Τα παραπάνω όμως είναι απλά πταίσματα μπροστά στον βούρκο του μπρουτάλ αντισημιτισμού και του συνωμοσιολογικού μίσους που υπάρχει εκεί έξω. Στην κορυφή του παγόβουνου βρίσκεται η άρνηση του Ολοκαυτώματος, πιο κάτω όμως υπάρχουν δεκάδες τραβηγμένες από τα μαλλιά θεωρίες. Για παράδειγμα, η άποψη ότι ο Χίτλερ ήταν όργανο των… εβραίων –ώστε μετά να χρησιμοποιήσουν το πάθημά τους για να επιβάλουν τα συμφέροντά τους- είναι απρόσμενα διαδεδομένη και όχι μόνο στις διάφορες γλιτσερές γωνιές του διαδικτύου, αλλά και σε πιο mainstream μέσα. Ο βέρος αντισημίτης βέβαια, πέφτει συχνά σε κωμικοτραγικές αντιφάσεις, αφού είναι έτοιμος να διατυμπανίσει την παραπάνω άποψη και την ίδια στιγμή να αρνηθεί το Ολοκαύτωμα. Και όταν όλα τα σαθρά επιχειρήματά του έχουν καταρριφθεί από τα συντριπτικά ιστορικά στοιχεία, θα καταλήξει στο έσχατο όπλο του: «Και τότε γιατί τους μισούν όλοι οι λαοί;» θα πει. Ένα ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί εύκολα αν βάλουμε στο τραπέζι έννοιες όπως είναι ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η ξενοφοβία και η ανάγκη κατασκευής ενός αποδιοπομπαίου τράγου.
Όπως και να έχει, η αντιπάθεια προς τους εβραίους ήταν μια συνθήκη με την οποία μεγάλωσαν γενιές και γενιές. Και τώρα, εβδομήντα τέσσερα χρόνια από την αποκάλυψη της φρίκης του Ολοκαυτώματος, έρχονται στο φως ορισμένες πολύ ανησυχητικές έρευνες για τον αντισημιτισμό στην Ευρώπη. Η Ελλάδα κατέχει και σ’ αυτό το πεδίο τα πρωτεία. Για παράδειγμα, το 57% των πολιτών του ελληνικού κράτους δεν πιστεύει ότι η βεβήλωση των εβραϊκών νεκροταφείων αποτελεί πρόβλημα. Σύμφωνα δε με τη μεγαλύτερη παγκόσμια έρευνα η οποία ασχολείται με την υιοθέτηση φαινομενικά αθώων αντισημιτικών στερεότυπων, η χώρα μας θριαμβεύει στην Ευρώπη με ποσοστό 69%, ισοβαθμώντας με την γειτονική Τουρκία. Στην Πολωνία, το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται στο 44%, στη Γερμανία στο 27%, στη Μεγάλη Βρετανία στο 8% και στη Σουηδία στο 4%.
Ο light αυτός αντισημιτισμός συναντάται και στους χώρους της τέχνης, του πολιτισμού ή ακόμα και της παιδικής λογοτεχνίας; Παράδειγμα: Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί στα ελληνικά βιβλιοπωλεία και μάλιστα από ιστορικό εκδοτικό οίκο, μια σύγχρονη απόδοση του «Όλιβερ Τουίστ» για παιδιά, στο οπισθόφυλλο της οποίας διαβάζουμε κατά λέξη: «Εκεί (στο Λονδίνο) ο Όλιβερ πέφτει στα χέρια ενός κακού Εβραίου, που προσπαθεί να τον μάθει να κλέβει. Μα ο Όλιβερ, από τη φύση του τίμιος, αρνείται να υπακούσει στις άνομες εντολές του φοβερού Εβραίου. Έτσι, έπειτα από πολλές περιπέτειες, ο Θεός δίνει τέλος στα βάσανά του».
Με άλλα λόγια, εν έτει 2019, ένα παιδί που θα επιχειρήσει να πάρει μια γεύση από το αριστούργημα αυτό της κλασικής λογοτεχνίας θα εισπράξει πρώτα μια γερή δόση αντισημιτισμού. Και αυτό παρότι στο πρωτότυπο που γράφτηκε εκατόν ογδόντα χρόνια πριν ο Ντίκενς έβλεπε με αρκετή συμπάθεια τον συγκεκριμένο αντιήρωα, δίνοντάς του ουκ ολίγα θετικά στοιχεία. Γνώριζε άλλωστε, καλύτερα από όλους μας ότι ο άνθρωπος είναι πολύπλοκο πράγμα, ένα μυστηριώδες μείγμα από αντιφάσεις. Και ότι η καταγωγή, η θρησκεία και η κάθε είδους ταυτότητα που κουβαλάμε δεν μας εξασφαλίζει τον παράδεισο, ούτε όμως και την κόλαση. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε μόνοι μας και για τα δύο.
19°
