Το ερώτημα αυτό προσπάθησαν να απαντήσουν οι ερευνητές της νέας μελέτης που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση PLOS ONE. Το 2012, το Facebook έκανε την πρώτη του τηλεοπτική διαφήμιση με τίτλο «Τα πράγματα που μας συνδέουν».
Η διαφήμιση συνέκρινε το Facebook, σε χρησιμότητα και αξία, με την απλή και ταπεινή αλλά τόσο χρήσιμη καρέκλα. Ένα αντικείμενο που δεν έχει μόνο λειτουργική αξία για τους ανθρώπους αλλά παίζει κυρίαρχο ρόλο στην οικοδόμηση και τη διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων. Η δημοτικότητα του μέσου αποτελεί την καλύτερη απόδειξη για το πόσο το εκτιμούν οι χρήστες του.
Αν το Facebook ήταν χώρα θα είχε τον μεγαλύτερο πληθυσμό παγκοσμίως με 2,3 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, με 1,5 δισεκατομμύριο άτομα ενεργά σε καθημερινή βάση που ξοδεύουν κατά μέσο όρο 50 λεπτά κάθε μέρα σε όλες τις πλατφόρμες του (Facebook, Messenger, Instagram). Όλος αυτός ο χρόνος που ξοδεύουμε καθημερινά όλοι μας είναι αθροιστικά περισσότερος από 100.000 χρόνια. Παρά τα προβλήματα από τη μείωση των προσωπικών αναρτήσεων των χρηστών, το μειωμένο ενδιαφέρον από τους εφήβους και τους νέους και τη πιθανή χειραγώγηση του περιεχομένου για πολιτικούς σκοπούς, το Facebook εξακολουθεί να είναι ο κορυφαίος ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο και ο τρίτος ιστότοπος σε επισκεψιμότητα μετά από το Google και το YouTube.
Από το 2004, που πρωτοεμφανίστηκε, το Facebook επαναπροσδιόρισε τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, δημιουργούμε σχέσεις, βρίσκουμε πληροφορίες, πλασάρουμε τον εαυτό μας και ψυχαγωγούμαστε. Αλλά σε σύγκριση με τον όλο αυτό τον αντίκτυπο, οι μακροοικονομικές επιπτώσεις του είναι μικρές. Το Facebook έχει λίγους παραπάνω από 33.000 υπαλλήλους. Αυτό είναι λίγο παραπάνω από το 1% των υπαλλήλων της Walmart, του μεγαλύτερου ιδιώτη-εργοδότη στον κόσμο, και σχεδόν το 50% του αριθμού των υπαλλήλων του δικού μας υπουργείου Εσωτερικών. Επειδή οι χρήστες του δεν πληρώνουν για την υπηρεσία, το Facebook δεν συμβάλλει άμεσα στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), το πιο κλασικό μέτρο της παραγωγικότητας ενός κράτους. Παρά τη δωρεάν χρήση, το 2017 η εταιρεία είχε έσοδα 40,65 δισ. δολαρίων, κυρίως από διαφημίσεις. Είναι προφανές ότι όταν δεν πληρώνουμε για κάτι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει αξία για εμάς. Αλλά πόση είναι αυτή η αξία;
Ο στόχος ήταν να υπολογιστεί αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «πλεόνασμα του καταναλωτή»: τη διαφορά μεταξύ αυτού που θα είμαστε πρόθυμοι να πληρώσουμε για κάτι και αυτού που πραγματικά πληρώνουμε. Για να το πετύχουν αυτό οι ερευνητές πραγματοποίησαν δημοπρασίες (σε φοιτητές των ΗΠΑ αλλά και σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα) και οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να υποβάλλουν προσφορές για το ποσό που θέλουν προκειμένου να απενεργοποιήσουν το προφίλ τους στο Facebook, αυτός που θα έκανε τη χαμηλότερη προσφορά θα κέρδιζε. Για να γίνει ρεαλιστικό το πείραμα οι νικητές των δημοπρασιών θα πληρώνονταν με πραγματικά χρήματα για να απενεργοποιήσουν το λογαριασμό τους για περιόδους που κυμαίνονταν από μία ώρα έως ένα χρόνο.
Οι μέσες χαμηλότερες προσφορές για να κλείσουν το προφίλ για 1 ώρα ήταν 1,84 δολάρια, για 1 ημέρα 6,01 δολάρια, για 3 ημέρες 15,73 δολάρια και για 1 εβδομάδα 38,83 δολάρια. Οι μέσες χαμηλότερες προσφορές για να κλείσουν το προφίλ για 1 χρόνο κυμάνθηκαν από 1.139 ως 2.076 δολάρια. Χαρακτηριστικό (και αναμενόμενο) ήταν ότι οι χρήστες του Snapchat και του Instagram έκαναν τις μικρότερες προσφορές, παίζοντας εκ του ασφαλούς αφού είχαν υποκατάστατα. Το αποτέλεσμα του πειράματος μας δείχνει ότι οι χρήστες του Facebook είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν ακριβά το τομάρι τους. Δεν το εγκαταλείπουν παρά το ότι η εμπιστοσύνη τους προς το μέσο είναι στο χαμηλότερο ιστορικά επίπεδο λόγω των πολλών περιστατικών διαρροής προσωπικών δεδομένων. Όπως λένε οι κοινωνιολόγοι, για κάποιους μπορεί το κοινωνικό δίκτυο να είναι ζήτημα της τελευταίας δεκαετίας της ζωής τους αλλά για τους μικρότερους είναι όλη η ενήλικη ζωή τους συνδεδεμένη με αυτό. «Η ψηφιακή κοινωνική αλληλεπίδραση είναι πλέον μέρος της ζωής μας», λέει η Holly Powell-Jones, κοινωνιολόγος του City University στο Λονδίνο. Η ίδια εκτιμά ότι, για πολλούς, η απροθυμία να εγκαταλείψουν το Facebook αφορά λιγότερο το φόβο της απώλειας επαφής με τους ανθρώπους που αγαπούν και περισσότερο το φόβο απώλειας της προσωπικής ταυτότητας.
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
9°
