Σάββας Σαββόπουλος: Μια ιστορία από τη Σύρο

Ένα βράδυ με αυγουστιάτικο φεγγάρι, η Αθηνά και ο Πέτρος οργάνωσαν μια βεγγέρα. Το σπίτι τους ήταν πάντα ανοιχτό για οικογένεια, φίλους, συναδέλφους, γείτονες, παραθεριστές. Με αφορμή έναν καφέ, ένα ούζο ή ένα φαγητό άναβαν συζητήσεις – κουβέντες με πολλά γέλια, που έκρυβαν πικρές αλήθειες.

Η Αθηνά και ο Πέτρος είχαν πρωτοδιοριστεί στη Σύρο ως εκπαιδευτικοί. Ερωτεύτηκαν, έκαναν οικογένεια, απέκτησαν τρία παιδιά και έγιναν Συριανοί. Το σπιτικό τους ήταν για τους καλεσμένους ένα σταθερό και ταυτόχρονα μαγικό πλαίσιο, που μετέτρεπε την αυλή τους σε σκηνή παραμυθιού. Όλοι μαζεύονταν γύρω από το ξύλινο τραπέζι στη μεγάλη εσωτερική αυλή, περικλεισμένη από τοίχους κι ένα μεγάλο τζαμένιο παράθυρο που έβλεπε στο πέλαγος. Γλάστρες με γεράνια και βασιλικό στόλιζαν τις γωνιές. Στον τοίχο, μια ζωγραφιά με την Άνω Σύρο και ο σκελετός από τα σαγόνια ενός καρχαρία με επτά σειρές δόντια. Ο Πέτρος αστειευόταν: «Αυτό είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ψάρι που έχω χτυπήσει».

Οι περισσότεροι από τους καλεσμένους είχαν φτάσει όταν βασίλευε ο ήλιος. Ζευγάρια και κάποιοι μόνοι. Ανάμεσά τους κι ένας πράος αρχιμανδρίτης. Ο Πέτρος τον χαιρέτησε με χιούμορ: «Πάτερ, έχουμε καιρό να σας δούμε. Φταίει ο ζήλος σας να βοηθάτε τους φτωχούς». Εγώ πήγα με την κόρη μου, τότε ήταν δέκα χρονών. Ο Πέτρος με σύστησε όχι ως ψυχίατρο, αλλά ως «έξαρχο του Παναγίου Ασυνειδήτου».

Στο τραπέζι μεζεδάκια, ούζο, τσίπουρο. Οι περισσότεροι γνωρίζονταν μεταξύ τους· εγώ πολλούς τους έβλεπα για πρώτη φορά. Μόνο την Ασπασία γνώριζα, φίλη της Αθηνάς – αφοπλιστικά ειλικρινής, σχεδόν κυνική, με σαρκασμό και αυτοσαρκασμό. Οι πιο άγνωστοι μεταξύ τους ανίχνευαν ο ένας τον άλλον με χαλαρή κουβέντα: για τη θάλασσα, τις εκδηλώσεις, την έκθεση στο τελωνείο, τα νέα εστιατόρια.

Η Ασπασία το σοβάρεψε: «Η κατάθλιψη είναι η νέα πληγή της εποχής;». Το ενδιαφέρον στράφηκε στην ψυχική υγεία. Μια κυρία, η Καίτη, μίλησε για τη στενοχώρια της για την κόρη της, τη Σοφία. «Πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει και τα παράτησε. Βρήκε κάποιον που δεν είναι της σειράς μας». Ο Αντώνης, ο σύζυγός της, πλοίαρχος του εμπορικού ναυτικού, σιωπούσε σφίγγονταν τα σαγόνια του.

«Γι’ αυτόν τα άφησε όλα. Έμαθε να κάνει νύχια. Αυτός κάνει ντελίβερι σε σουβλατζίδικο, αλλά την πηγαινοφέρνει με το μηχανάκι στις πελάτισσες. Πώς μου το έκανε αυτό; Ο πατέρας της έχει όνομα στη Σύρο». Η ένταση μεγάλωνε. Μια κυρία προσπάθησε να την καθησυχάσει: «Μπορεί να τα σπάσουν». Η Καίτη απάντησε σκληρά: «Παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο. Ούτε μας κάλεσαν. Αταίριαστος γάμος».

Η κυρία Ελένη, δημοτική υπάλληλος, ρώτησε: «Την αγαπάει την κόρη σου;». «Την αγαπάει, αλλά για τα λεφτά της. Ξέρει ότι ο πατέρας της έχει περιουσία. Είμαστε νοικοκυραίοι εμείς». Ο πλοίαρχος κοιτούσε τη θάλασσα. Το βλέμμα του είχε χαθεί σε ωκεανούς που δεν ταξίδεψε ποτέ με την κόρη του. Αναστέναζε και έπινε.

Η Καίτη συνέχισε: «Περιμέναμε κάτι καλύτερο. Μια καλή δουλειά, έναν επαγγελματία, μια σταθερή ζωή». Η Ανδριανή, καλοσυνάτη Φραγκοσυριανή, παρενέβη: «Αν αγαπιούνται, δεν πειράζει. Θα δημιουργήσουν». Ο σύζυγός της, ο Δομένικος, της έσφιξε το χέρι. «Πώς να δημιουργήσουν άμα δεν έχουν σπουδάσει ή αν δεν έχουν κάποια δουλειά έτοιμη;» ρώτησε η Καίτη. Ο Νίκος, αρχιτέκτονας από το Παρίσι, πρόσθεσε: «Αν υπάρχει αγάπη…». Η Καίτη τον αγνόησε. «Υπάρχει και το άλλο», είπε με θριαμβευτικό τόνο. «Ο άντρας της είναι μουσουλμάνος. Από την Αίγυπτο».

Η Ανδριανή τινάχτηκε: «Άκου μουσουλμάνος! Τα παίρνω όλα πίσω. Καλά κάνεις και δεν τον θέλεις». Άλλοι είπαν πως δεν έχει σημασία η θρησκεία· άλλοι πως έχει. «Και στο νησί μας, καθολικοί και ορθόδοξοι, παρόλο που ζούμε μαζί, ακόμα υπάρχουν ζητήματα».

Η Καίτη απευθύνθηκε σε ’μένα: «Εσείς τι λέτε, γιατρέ; Πρέπει να ζήσει με μουσουλμάνο;». Δεν απάντησα. Τότε άκουσα την κόρη μου: «Αν αγαπιούνται, γιατί όχι;». Η Καίτη την αποπήρε: «Δεν ρώτησα εσένα, τον πατέρα σου ρώτησα. Αυτός είναι ψυχαναλυτής». Κοίταξα την κόρη μου τρυφερά και είπα: «Συμφωνώ με την κόρη μου».

Τα βλέμματα στράφηκαν στον αρχιμανδρίτη. «Βέβαια είναι πρόβλημα όταν υπάρχουν στέρεες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αλλά συμφωνώ με τον γιατρό. Δεν πρέπει να καταστρέφουμε ζευγάρια που αγαπιούνται».

Η πλάστιγγα έγειρε προς το ζευγάρι. Κάποιοι παρηγόρησαν την Καίτη. Ο άντρας της χαλάρωσε. Κοίταξε τρυφερά τη γυναίκα του και ψιθύρισε: «Όλα θα πάνε πρίμα. Η Σοφία είναι καλό κορίτσι».

Για να ξεφύγουν απ’ το βαρύ κλίμα, οι καλεσμένοι μίλησαν για αθλητικά, έκαναν πλάκες. Κι ύστερα, σχεδόν νομοτελειακά, η κουβέντα πήγε στις πεθερές. Ο Φώτης, ο ψαράς, είπε ανέκδοτα και κατέληξε: «Τα περισσότερα οικογενειακά προβλήματα ξεκινούν από τις πεθερές».

Η Καίτη, σιωπηλή ως τότε, μίλησε. Στο πρόσωπό της κατοικούσε η λύπη: «Κι εμένα η πεθερά μου δεν με ήθελε. Ήταν από οικογένεια καπεταναίων. Εμείς καθολικοί, εκείνοι ορθόδοξοι. Ο πατέρας μου αγρότης, η μάνα μου καθαρίστρια. Εγώ δούλευα στο εργοστάσιο όταν γνώρισα τον Αντώνη. Εκείνος ήταν στη σχολή εμποροπλοιάρχων. Η πεθερά μου ούτε να μ’ ακούσει. Μιλούσε άσχημα στους γονείς μου. Με περιφρονούσε, ούτε που με κοίταζε. Ευτυχώς που ο Αντώνης δεν την άκουσε. Έτσι δεν είναι Αντώνη;».

Ο πλοίαρχος έγνεψε σιωπηλά. «Ήταν δύσκολα μέχρι να γεννηθεί η Σοφία. Μαλάκωσε όταν τη βαφτίσαμε ορθόδοξη και της δώσαμε τ’ όνομά της. Πιο πολύ ηρέμησε όταν την άφηνα να λέει στο παιδί ό,τι ήθελε. Στο τέλος τη γηροκόμησα και της έκλεισα τα μάτια. Ας αναπαύεται η ψυχούλα της».

«Ας αναπαύεται η ψυχή της», είπε ο αρχιμανδρίτης. «Αλλά καλά είναι να γαληνέψει και η δική σας».

Τη σκοτεινή θάλασσα έλουζε το φως του φεγγαριού. Και τα σαγόνια του καρχαρία, πάντα ανοιχτά, δεν χόρταιναν αυτό το φως.