Τα καλιφορνέζικα φοινικόδεντρα σε κίνδυνο

Η Καλιφόρνια αντιμετωπίζει σήμερα μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας, παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και ολοένα πιο καταστροφικές πυρκαγιές. Οι επιπτώσεις αυτών των φαινομένων δεν περιορίζονται στην αγροτική παραγωγή και στην υδροδότηση των πόλεων· πλήττουν τον αστικό ιστό, συμπεριλαμβανομένων των φοινικόδεντρων, που συνθέτουν την εικόνα πόλεων όπως το Λος Άντζελες και το Σαν Ντιέγκο.

Παρότι η Καλιφόρνια είναι από τις πλέον ευαίσθητες πολιτείες στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, οι αριθμοί εξακολουθούν να σοκάρουν: τον Ιανουάριο του 2025 μια μελέτη του UCLA υπολόγισε ότι το ανθρωπογενές θερμοαποτύπωμα συνέβαλε κατά περίπου 25% στην μείωση της υγρασίας εξαιτίας της οποίας ξεκίνησαν οι πρόσφατες πυρκαγιές. Ταυτοχρόνως, η ξηρασία της περιόδου 2000-2021 χαρακτηρίστηκε ως η σοβαρότερη σε τουλάχιστον 1.200 χρόνια. Οι συνεχείς φάσεις ξηρασίας επιβαρύνουν τα δάση και τους αστικούς κήπους, καθώς οι πόροι νερού μειώνονται δραματικά και τα φυτά δεν καταφέρνουν να αναπληρώσουν την απώλεια υγρασίας.

Αποκορύφωμα των καταστροφών αποτέλεσε η περίοδος ξηρασίας 2011-2017, η οποία στοίχισε τη ζωή σε περίπου 102 εκατομμύρια δέντρα —εκ των οποίων 62 εκατομμύρια χάθηκαν μόνο μέσα στο 2016— λόγω συνδυασμού παρατεταμένης ανομβρίας και υψηλών θερμοκρασιών. Η εξέλιξη αυτή μείωσε σημαντικά την αστική βλάστηση, αφήνοντας πολλά σημεία πόλεων χωρίς πράσινο και επιτείνοντας το φαινόμενο της «θερμικής νησίδας». Ειδική αναφορά αξίζει στα φοινικόδεντρα, το σύμβολο του τοπίου στο Λος Άντζελες και σε άλλες παραθαλάσσιες πόλεις στην Καλιφόρνια.

Σήμερα εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 100.000 φοίνικες διάσπαρτοι σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, πολλοί από τους οποίους φυτεύτηκαν κατά την προετοιμασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 — πλησιάζουν δηλαδή σήμερα την ηλικία των 100 ετών. Καθώς τα γερασμένα δέντρα είναι πιο ευάλωτα στα έντομα που κατατρώγουν τους φοίνικες, μαζί με την ξηρασία διατρέχει κίνδυνο ολόκληρη η καλιφορνέζικη χλωρίδα.

Οι πρόσφατες πυρκαγιές, που κατέστρεψαν πάνω από 16.000 κτίρια και προκάλεσαν τουλάχιστον 29 θανάτους, έδειξαν πόσο εύφλεκτοι μπορούν να γίνουν οι φοίνικες· οι ξεραμένοι τους φλοιοί και οι αποξηραμένες «φούντες» βοηθούν τη φωτιά να εξαπλωθεί σε μεγαλύτερο ύψος και απόσταση. Σε πολλές περιπτώσεις, η Νότια Καλιφόρνια επιλέγει πλέον να μην αντικαθιστά τους απολεσθέντες φοίνικες με νέους, στρέφοντας τον σχεδιασμό της σε ριζικές αλλαγές του αστικού πρασίνου. Ήδη πόλεις όπως το Μπέβερλι Χιλς και το Λονγκ Μπιτς εξετάζουν το ενδεχόμενο συστηματικής αφαίρεσης μη ιστορικών φοινίκων και τη φύτευση εναλλακτικών ειδών, όπως βελανιδιές και αγαύες, που προσφέρουν πολύ μεγαλύτερη σκίαση, συγκρατούν άνθρακα και αντέχουν στην ξηρασία. Οι φοίνικες, παρότι παραμένουν εμβληματικοί, συνδέονται πλέον με υψηλές ανάγκες άρδευσης —κατά μέσο όρο 30–50 λίτρα νερού ημερησίως ανά δέντρο— ποσότητα που η πολιτεία αδυνατεί να εγγυηθεί σε συνθήκες επιδεινούμενης λειψυδρίας.

Με την Καλιφόρνια να σχεδιάζει ήδη παρεμβάσεις για τις δεκαετίες του 2030 και του 2040, φαίνεται πως το μέλλον του φοίνικα στο αστικό τοπίο θα είναι περιορισμένο: θα διατηρηθούν λίγες εικονικές δεντροστοιχίες για λόγους πολιτιστικού και τουριστικού ενδιαφέροντος, ενώ η πλειονότητα των νέων φυτεύσεων θα αφορά είδη ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή με σκοπό το μέγιστο δυνατό όφελος για την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φοίνικας παραμένει σύμβολο μιας παλιάς, «ψευτο-παραδεισένιας» εικόνας, αλλά από δω και πέρα μάλλον θα συνυπάρχει με ένα πλουσιότερο αστικό δάσος, πιο ανθεκτικό στον καύσωνα και στις μεγάλες φωτιές.

Σχετικό Άρθρο

Περιβαλλον Με εξαφάνιση κινδυνεύουν τα μισά είδη φοίνικα, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα

Newsroom 27.09.2022, 10:06

Εξάλλου, τα περισσότερα φοινικόδεντρα, που έχουν ορίσει την εικόνα της Καλιφόρνιας, δεν είναι γηγενή: εισήχθησαν στην περιοχή από τους Ισπανούς ιεραποστόλους, που ήθελαν να χρησιμοποιήσουν τα φύλλα τους για τις λειτουργίες της εκκλησίας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ευδοκίμησαν, μέχρι που εξελίχθηκαν σε δημοφιλές διακοσμητικό φυτό στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι νεοφερμένοι πείθονταν ότι η πολιτεία ήταν «τροπικός προορισμός» και επένδυαν σε ακίνητα. Στην πραγματικότητα, μόνο ένα είδος φοίνικα, ο καλιφορνέζικος «με βεντάλιες», είναι γηγενές φυτό.

Μερικοί βοτανολόγοι πιστεύουν ότι για την υποχώρηση των φοινικόδεντρων στη Νότια Καλιφόρνια φταίει αποκλειστικά το εχθρικό έντομο, το σκαθάρι «South American palm weevil», που προέρχεται από το Μεξικό. Αυτό το σκαθάρι σκοτώνει ιδιαίτερα το πλέον διάσημο είδος, τον φοίνικα των Καναρίων Νήσων: θάβει τα αυγά του στη βάση των «φτερών» του φοίνικα, όπου οι προνύμφες εκκολάπτονται και τρέφονται από τον κορμό. Σε λίγο καιρό τα άρρωστα φοινικόδεντρα εμφανίζουν κρεμασμένα φυλλώματα με καφετιές άκρες. Τα σκαθάρια δεν είναι η μοναδική απειλή: ο μύκητας Fusarium (polyphagous shot hole borer) από την Ανατολική Ασία σκοτώνει επίσης τα δέντρα, ιδιαίτερα αν είναι γέρικα.

Είναι δύσκολο να διατηρηθεί ο πληθυσμός των φοινικόδεντρων στο Λος Άντζελες: η αντικατάσταση ενός ώριμου φοίνικα των Καναρίων μπορεί να κοστίσει πάνω από 20.000 δολάρια. Δεν είναι μόνο ακριβοί: δεδομένου ότι το Λος Άντζελες είναι μια από τις πιο μολυσμένες πόλεις των ΗΠΑ συμβάλλουν ελάχιστα στην απορρόφηση άνθρακα.