Τα δάση δεν απορρόφησαν CO2 το 2023, τώρα «καταρρέουν» και οι ωκεανοί

Καθώς το φως του ήλιου χάνεται, δισεκατομμύρια ζωοπλαγκτόν, καρκινοειδή και άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί ανεβαίνουν στην επιφάνεια του ωκεανού για να τραφούν με μικροσκοπικά φύκια, ενώ επιστρέφουν στα βάθη του ωκεανού με την ανατολή του ηλίου, απομακρύνοντας παράλληλα εκατομμύρια τόνους άνθρακα από την ατμόσφαιρα κάθε χρόνο.

Η δραστηριότητα αυτή είναι μία από τις χιλιάδες φυσικές διεργασίες που ρυθμίζουν το κλίμα της Γης. Μαζί, οι ωκεανοί, τα δάση, τα εδάφη και άλλες φυσικές δεξαμενές άνθρακα του πλανήτη απορροφούν περίπου το ήμισυ όλων των ανθρώπινων εκπομπών. Καθώς όμως η Γη θερμαίνεται, οι επιστήμονες ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι αυτές οι κρίσιμες διαδικασίες καταρρέουν.

Το 2023 τα δέντρα και το έδαφος δεν απορρόφησαν διοξείδιο του άνθρακα

Το 2023, το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, τα προκαταρκτικά ευρήματα μιας διεθνούς ομάδας ερευνητών δείχνουν ότι η ποσότητα άνθρακα που απορροφάται από τη γη έχει προσωρινά καταρρεύσει. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι τα δάση, τα φυτά και το έδαφος δεν απορρόφησαν σχεδόν καθόλου διοξείδιο του άνθρακα.

Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια και στη θάλασσα. Οι παγετώνες της Γροιλανδίας και οι πάγοι της Αρκτικής λιώνουν ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν, γεγονός που διαταράσσει το ωκεάνιο ρεύμα Gulf Stream και επιβραδύνει τον ρυθμό με τον οποίο οι ωκεανοί απορροφούν άνθρακα. Για το ζωοπλαγκτόν που τρώει φύκια, το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων τα εκθέτει σε περισσότερο ηλιακό φως - μια αλλαγή που οι επιστήμονες λένε ότι θα μπορούσε να τα κρατήσει στα βάθη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, διαταράσσοντας την κάθετη μετανάστευση που αποθηκεύει άνθρακα στον πυθμένα των ωκεανών.

«Βλέπουμε ρωγμές στην ανθεκτικότητα των συστημάτων της Γης. Βλέπουμε τεράστιες ρωγμές στην ξηρά - τα χερσαία οικοσυστήματα χάνουν την ικανότητα αποθήκευσης και πρόσληψης άνθρακα, αλλά και οι ωκεανοί παρουσιάζουν σημάδια αστάθειας», δήλωσε ο Johan Rockström, διευθυντής του Ινστιτούτου Potsdam για την έρευνα των κλιματικών επιπτώσεων, σε εκδήλωση στο πλαίσιο της Εβδομάδας Κλίματος της Νέας Υόρκης. «Η φύση έχει μέχρι στιγμής εξισορροπήσει την κατάχρησή μας. Αυτό φτάνει στο τέλος του», είπε.

Η ρύπανση του άνθρακα έφτασε τα 37,4 δισ. τόνους το 2023

Η επίτευξη του μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα είναι αδύνατη χωρίς τη φύση. Ελλείψει τεχνολογίας που να μπορεί να απομακρύνει τον ατμοσφαιρικό άνθρακα σε μεγάλη κλίμακα, τα τεράστια δάση, οι βοσκότοποι, οι τυρφώνες (είδη βάλτων) και οι ωκεανοί της Γης είναι η μόνη επιλογή για την απορρόφηση της ανθρώπινης ρύπανσης από τον άνθρακα, η οποία έφθασε το 2023 το ρεκόρ των 37,4 δισ. τόνων.

Τουλάχιστον 118 χώρες βασίζονται στη γη για να επιτύχουν τους εθνικούς κλιματικούς στόχους. Όμως η άνοδος της θερμοκρασίας, η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων και η ξηρασία ωθούν τα οικοσυστήματα σε αχαρτογράφητο έδαφος.

Τα τελευταία 12.000 χρόνια, το κλίμα της Γης βρισκόταν σε μια εύθραυστη ισορροπία. Οι σταθερές καιρικές συνθήκες επέτρεψαν την ανάπτυξη της σύγχρονης γεωργίας, η οποία σήμερα συντηρεί έναν πληθυσμό άνω των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

«Αυτός ο στρεσαρισμένος πλανήτης μας βοηθά σιωπηλά και μας επιτρέπει να κρύβουμε το χρέος μας κάτω από το χαλί χάρη στη βιοποικιλότητα», λέει ο Rockström. «Έχουμε νανουριστεί σε μια ζώνη άνεσης - δεν μπορούμε πραγματικά να δούμε την κρίση».

Μόνο ένα μεγάλο τροπικό δάσος - η λεκάνη του Κονγκό - παραμένει μια ισχυρή «αποθήκη» άνθρακα που αφαιρεί περισσότερο από ό,τι απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα. Επιδεινούμενη από τα καιρικά φαινόμενα Ελ Νίνιο, την αποψίλωση των δασών και την παγκόσμια θέρμανση, η λεκάνη του Αμαζονίου βιώνει μια ξηρασία που σπάει ρεκόρ, με τα ποτάμια να βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Παράλληλα, η επέκταση της γεωργίας έχει μετατρέψει τα τροπικά δάση στη νοτιοανατολική Ασία σε καθαρή πηγή εκπομπών αερίων τα τελευταία χρόνια.

Πώς έσπασε η αλυσίδα απορρόφησης άνθρακα στον πλανήτη

Οι εκπομπές από το έδαφος - το οποίο αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη ενεργή αποθήκη άνθρακα μετά τους ωκεανούς - αναμένεται να αυξηθούν έως και 40% έως το τέλος του αιώνα.

Ο Tim Lenton, καθηγητής κλιματικής αλλαγής και επιστήμης των γήινων συστημάτων στο Πανεπιστήμιο του Exeter, λέει: «Βλέπουμε στη βιόσφαιρα κάποιες εκπληκτικές αντιδράσεις που δεν είναι αυτές που προβλέπονταν, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο Κλίμα. Πρέπει να αναρωτηθούμε: σε ποιο βαθμό μπορούμε να βασιστούμε σε αυτά ως "καταβόθρες" ή αποθήκες άνθρακα;».

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο κατέδειξε ότι ενώ η συνολική ποσότητα άνθρακα που απορροφήθηκε από τα δάση μεταξύ 1990 και 2019 ήταν σταθερή, διέφερε σημαντικά ανά περιοχή. Τα βόρεια δάση - που φιλοξενούν περίπου το ένα τρίτο του συνολικού άνθρακα που βρίσκεται στην ξηρά και εκτείνονται στη Ρωσία, τη Σκανδιναβία, τον Καναδά και την Αλάσκα - είδαν μια απότομη πτώση στην ποσότητα του άνθρακα που απορροφούν, μειωμένη κατά περισσότερο από το ένα τρίτο λόγω των επιδημιών σκαθαριών που σχετίζονται με την κλιματική κρίση, των πυρκαγιών και της αποψίλωσης για ξυλεία.

Σε συνδυασμό με τη μειωμένη ανθεκτικότητα του Αμαζονίου και τις συνθήκες ξηρασίας σε τμήματα των τροπικών περιοχών, οι θερμές συνθήκες στα βόρεια δάση συνέβαλαν στην κατάρρευση της εδαφικής αποθήκευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα το 2023.

«Το 2023 η συσσώρευση CO2 στην ατμόσφαιρα είναι πολύ υψηλή και αυτό μεταφράζεται σε μια πολύ, πολύ χαμηλή απορρόφηση από τη χερσαία βιόσφαιρα», λέει ο Philippe Ciais, ερευνητής στο Γαλλικό Εργαστήριο Κλιματικών και Περιβαλλοντικών Επιστημών, ο οποίος ήταν συγγραφέας της εν λόγω μελέτης.

«Στο βόρειο ημισφαίριο, όπου σημειωνόταν το 50% της απορρόφησης CO2, έχουμε δει μια τάση μείωσης τα τελευταία οκτώ χρόνια», λέει. «Δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή η εικόνα θα αντιστραφεί».

Την ίδια ώρα, οι ωκεανοί, που αποτελούν την μεγαλύτερη «αποθήκη» CO2 της φύσης, έχουν απορροφήσει το 90% της θέρμανσης από ορυκτά καύσιμα τις τελευταίες δεκαετίες, οδηγώντας σε αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας. Η διαδικασία αυτή έχει φέρει στα όριά της την απορρόφηση άνθρακα και από τις υδάτινες εκτάσεις του πλανήτη.

«Κανένα από τα μοντέλα δεν το έλαβε υπόψη αυτό»

Η ροή του άνθρακα μέσω της ξηράς και των ωκεανών παραμένει ένα από τα λιγότερο κατανοητά σημεία της κλιματικής επιστήμης, λένε οι ερευνητές. Ενώ οι εκπομπές αερίων που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα γίνονται όλο και πιο απλές στη μέτρηση, η πολυπλοκότητα των διαδικασιών στον φυσικό κόσμο δείχνουν ότι υπάρχουν σημαντικά κενά στην κατανόησή μας.

Για τον λόγο αυτό, κι επειδή τα μοντέλα δεν μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια όλες τις παραμέτρους που ενδεχομένως οδηγήσουν σε μια ξαφνική κατάρρευση, οι επιστήμονες φοβούνται ότι η Κλιματική Αλλαγή μπορεί να προκαλέσει επιτάχυνση της διαδικασίας -ή πάντως δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το πόσο χρόνο έχουμε ακόμη στη διάθεσή μας.

Υπό αυτήν την έννοια, ο συναγερμός έχει σημάνει, αλλά φαίνεται ότι ακόμη η ανθρωπότητα δεν είναι σε θέση να ακούσει...

Πηγή: Guardian