Πώς η Amazon γέμισε τον πλανήτη πλαστικά περιτυλίγματα

Το Muzaffarnagar, μια πόλη περίπου 130 χιλ. βόρεια του Νέου Δελχί, είναι γνωστή στην Ινδία για δύο πράγματα: για τους μαχητές εναντίον της βρετανικής αποικιοκρατίας και για την παραγωγή ζαχαροκάλαμου. Σήμερα το Muzaffarnagar είναι ο τελικός προορισμός ανακυκλωμένου αμερικανικού πλαστικού. Στα βουνά των συσκευασιών που στοιβάζονται, τα παιδιά ψάχνουν πεταμένα παιχνίδια και οι ρακοσυλλέκτες μεταλλικά κουτιά ή πλαστικά μπουκάλια που ίσως μπορούν να πουληθούν. Αν και οι ετικέτες των συσκευασιών είναι πάντοτε πολύ φθαρμένες δείχνουν πόσο μακριά έχουν ταξιδέψει: προϊόντα Costco, Nestlé, Trader Joe· όλα απεσταλμένα μέσω του Amazon.com και πεταμένα από Αμερικανούς και Καναδούς καταναλωτές 10.000 χιλ. μακριά. Με μια προσεκτική ματιά στους σωρούς βλέπει κανείς αμέτρητα κουτιά με τρία βέλη -το λογότυπο της ανακύκλωσης- ενώ ορισμένες πλαστικές συσκευασίες έχουν τυπωμένα μηνύματα «Recycle Me».

Το πλαστικό που εισέρχεται στο σύστημα ανακύκλωσης στη Βόρεια Αμερική δεν προορίζεται να καταλήξει στην Ινδία, η οποία από το 2019 έχει απαγορεύσει σχεδόν όλες τις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων. Πώς λοιπόν το Muzaffarnagar έγινε χωματερή για ξένο πλαστικό; Απλούστατα, Αμερικανοί καταναλωτές που νόμιζαν -λανθασμένα, όπως αποδεικνύεται- ότι ανακύκλωναν τα σκουπίδια τους, δεν τα ανακύκλωναν: οι διαχειριστές σκουπιδιών τα προωθούν στις ινδικές χαρτοποιίες οι οποίες εισάγουν απορρίμματα χαρτιού, που είναι φτηνότερα από τον ξυλοπολτό. Οι Ινδοί κατασκευαστές χαρτιού της χώρας πρέπει να εισάγουν περίπου 6 εκατομμύρια τόνους ετησίως για να καλύψουν τη ζήτηση: το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από τη Βόρεια Αμερική. Αυτό θα μπορούσε να είναι επιτυχία για την ανακύκλωση - αν δεν υπήρχε τόσο πλαστικό που αναμιγνύεται με το άχρηστο χαρτί. Στα εξαγόμενα χάρτινα απορρίμματα περιλαμβάνονται συνήθως φύλλα από γραφεία, παλιά περιοδικά και ανεπιθύμητη αλληλογραφία. Αλλά τα δέματα είναι συχνά μολυσμένα με κάθε λογής πλαστικό: μπουκάλια νερό -«φανερό» πλαστικό- αλλά και συσκευασίες και φακέλους αποστολής της amazon.com που περιέχουν πλαστικό. Έτσι, φαίνεται ότι, τα τελευταία δύο χρόνια, η Ινδία εισήγαγε πάνω από 500.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων που είναι κρυμμένοι στα χαρτιά. Η μόλυνση από πλαστικό εμφανίζεται επίσης σε ανακυκλωμένο χαρτί που έρχεται από τη Βόρεια Αμερική σε πολλές ασιατικές χώρες, όπου προσγειώνονται βρώμικες πάνες, επικίνδυνα απόβλητα και μπαταρίες. Η ποσότητα πλαστικών σκουπιδιών που φτάνει στην Ινδία μαζί με απορρίμματα χαρτιού είναι τώρα πάνω από 264.000 μετρικοί τόνοι παρά την απαγόρευση τον Αύγουστο του 2019 -σύμφωνα με στοιχεία από τη βάση δεδομένων Comtrade του ΟΗΕ- της εισαγωγής πλαστικών. Ωστόσο, η ινδική κυβέρνηση επιτρέπει σε μερικές επιχειρήσεις να εισάγουν ανακυκλώσιμα μπουκάλια νερού. Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βασιλείας, μια συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών που ρυθμίζει τις διεθνείς ροές επικίνδυνων αποβλήτων, οι εξαγωγείς πλαστικού απαιτείται να λαμβάνουν ρητή συναίνεση από τις χώρες εισαγωγής πριν από την αποστολή των αποβλήτων - αλλά το σύστημα αποτυγχάνει. Μέρος του ανεπιθύμητου πλαστικού στο Muzaffarnagar μεταφέρεται σε ένα εργοστάσιο τσιμέντου που απέχει περισσότερο από 600 χιλ., όπου αποτεφρώνεται για παραγωγή ενέργειας: αυτό είναι μια νόμιμο στην Ινδία. Άλλες χώρες το επιτρέπουν επίσης, αν και συνήθως επιβάλλουν αυστηρά περιβαλλοντικά πρότυπα, διότι η διαδικασία τήξης πλαστικών σε κλιβάνους δεν είναι καθόλου θετική για το κλίμα. Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από την καύση πλαστικού είναι περίπου ίδιες με την καύση πετρελαίου.

Στα περισσότερα από τα εργοστάσια χαρτιού του Muzaffarnagar γίνεται ένα πρώτο κοσκίνισμα για τα πιο πολύτιμα πλαστικά, όπως μπουκάλια νερού, τα οποία μπορούν να ανακυκλωθούν. Το υπόλοιπο πετιέται παράνομα σε διάφορες τοποθεσίες σε όλη την πόλη, όπου εργάτες που αμείβονται με περίπου 3 δολάρια την ημέρα αναζητούν πιθανά ανακυκλώσιμα υλικά. Ο υπόλοιπος όγκος μεταπωλείται σε εργοστάσια χαρτιού και ζάχαρης ως καύσιμο. Αυτή η διαδικασία είναι εξαιρετικά ρυπαντική διότι η στάχτη από το μικροπλαστικό υπόλειμμα πέφτει πάνω από την πόλη: δεν υπάρχει μηχανισμός για τη δέσμευση των τοξικών εκπομπών. Παρόμοια κατάσταση επικρατεί στη Δυτική Αφρική και στην Ταϊλάνδη όπου συσσωρεύονται πλαστικές σακούλες, φάκελοι με ετικέτες από το Ταχυδρομείο των ΗΠΑ και συσκευασίες που, αν και κρίνονται ως ανακυκλώσιμες, περιέχουν μη βιοδιασπώμενο στοιχεία και μπορούν να ζήσουν επί μια χιλιετία. Στο Muzaffarnagar, η χαρτοβιομηχανία εκλύει μαύρο καπνό, αποτέλεσμα ατελούς καύσης που αφήνει σωματίδια στον αέρα. Η υπηρεσία ελέγχου της ρύπανσης της περιοχής χρησιμοποιεί ψεκαστήρες νερού κατά της αιθαλομίχλης προκειμένου να καθιζάνουν τα σωματίδια της ρύπανσης.

Η Amazon λέει για την παρουσία συσκευασιών της στο Muzaffarnagar ότι «έχει δεσμευτεί να ελαχιστοποιήσει τα απόβλητα και να βοηθήσει τους πελάτες μας να ανακυκλώσουν τις συσκευασίες τους. Από το 2015, έχουμε επενδύσει σε υλικά, διεργασίες και τεχνολογίες που μείωσαν το βάρος συσκευασίας ανά αποστολή κατά 38% και εξάλειψαν πάνω από 1,5 εκατομμύρια τόνους υλικών συσκευασίας.» Η Amazon παρήγαγε 350 τόνους απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών το 2021 από όλες τις πωλήσεις στις πλατφόρμες του ηλεκτρονικού της εμπορίου. Σύμφωνα με έκθεση της περιβαλλοντικής ομάδας Oceana, πρόκειται για αύξηση 18% από το 2020. Σε αυτόν τον όγκο τις πλαστικές φυσαλίδες που προστατεύουν τα πακέτα μπορούν να κάνουν κύκλους γύρω από τη Γη πάνω από 800 φορές. Πάντως τον Δεκέμβριο του 2022, η Amazon είπε ότι μείωσε το μέσο βάρος πλαστικών συσκευασιών ανά αποστολή κατά 7% το 2021. Αλλά, η Amazon δεν ελέγχει τη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων από τη στιγμή που θα απορριφθούν από τους πελάτες.