Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου - Παράδειγμα για την βιοποικιλότητα

Στο Αιγαίο τα ψάρια λιγοστεύουν και το επάγγελμα των ψαράδων εξαφανίζεται... Παντού; Όχι. Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου, μετά από έρευνα του ΑΠΘ, διαπιστώθηκε, ότι τα ψάρια στο νησί των Σποράδων είναι μεγαλύτερα, καλύτερης ποιότητας και περισσότερα από το υπόλοιπο Βόρειο Αιγαίο. Ταυτόχρονα, οι παράκτιοι ψαράδες συνεχίζουν να δουλεύουν, ενώ τα οφέλη για τον τόπο δεν είναι μόνο αλιευτικά, καθώς το Πάρκο προσελκύει ένα κομμάτι εναλλακτικού τουρισμού.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε με τον Θανάση Τσίκληρα, αναπληρωτή καθηγητή του Εργαστηρίου Ιχθυολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και υπεύθυνο της έρευνας για το Πάρκο στην Αλόννησο, πριν συναντήσει τους τρεις ψαράδες του νησιού, τον Θοδωρή Μαλαματένια, τον Μπάμπη Καρούτσο και τον Κώστα Καλογιάννη, σε μια στάση τους στην Αθήνα, καθώς επέστρεφαν από το ταξίδι τους στο Λάιμ Μπέι (Lyme Bay) της Μεγάλης Βρετανίας. Εκεί συζήτησαν με συναδέλφους τους από την Ιταλία, τη Γαλλία, την Κύπρο, την Τουρκία και την Αγγλία, οι οποίοι επίσης ψαρεύουν σε προστατευμένες περιοχές με παραδοσιακές μεθόδους. Τα προβλήματα, παρόμοια, όπως και οι λύσεις που προτάθηκαν.

«Αν δεν υπήρχε το Πάρκο, δε θα υπήρχαμε, θα είχαμε εξαφανιστεί», αναφέρουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τρεις ψαράδες.

Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου, η μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή στην Ευρώπη, 2.200 τχλμ, συστάθηκε το 1992 για την προστασία της θαλάσσιας φώκιας και των ιχθυοαποθεμάτων, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Θοδωρής Μαλαματένιας, μέλος του ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου και πρόεδρος του Αλιευτικού Συλλόγου Αλοννήσου. Μέχρι το 2000 λειτουργούσε κανονικά σαν Προστατευόμενη Περιοχή. Σήμερα συντηρείται χάρη στο ίδρυμα «Θάλασσα». Το ψάρεμα γίνεται με κάποιους περιορισμούς, που επιτρέπουν την ανανέωση του θαλάσσιου οικοσυστήματος, πχ μικρές βάρκες με παραγάδια, δίχτυα με συγκεκριμένο άνοιγμα, καθορισμένες ώρες ψαρέματος κλπ.

«Η κατάσταση των αποθεμάτων στην Αλόννησο είναι χειρότερη από προηγούμενες έρευνες που έγιναν πριν από 15 και 25 χρόνια. Παρ' όλα αυτά η ύπαρξη της θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής έχει καταφέρει να διατηρήσει μεγάλα μεγέθη συγκριτικά με άλλες περιοχές, όπου γενικά στην Ελλάδα τα αποθέματα είναι σε κακή κατάσταση», υποστηρίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσίκληρας.

Σε περιοχές όπου η πρόσβαση στο ευρύ κοινό είναι ελεύθερη, οι επισκέπτες μπορούν να ενασχοληθούν με την κολύμβηση, την ελεύθερη κατάδυση, την παρατήρηση της άγριας ζωής, την ερασιτεχνική φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση, την επίσκεψη σε πολιτιστικά μνημεία, το περπάτημα κλπ.

Μεγάλες απειλές η μέση αλιεία και οι «επαγγελματίες-ερασιτέχνες» ψαράδες

Τα μεγαλύτερα σκάφη κανονικά απαγορεύεται να εισέλθουν στην προστατευόμενη περιοχή, όμως, όπως καταγγέλλουν οι ψαράδες, καθώς πλέον δεν υπάρχει φύλαξη από το λιμενικό και δεν διενεργούνται έλεγχοι, συχνά εισέρχονται τράτες, γρι-γρι κλπ.

Επίσης, επειδή οι ψαράδες από άλλες περιοχές, κυρίως Θεσσαλονίκη και Μαγνησία, γνωρίζουν ότι τα αποθέματα είναι σε καλύτερη κατάσταση από άλλα μέρη, ψαρεύουν πλέον ανεξέλεγκτα, επισημαίνει ο κ. Τσίκληρας. «Πολλοί από τους ερασιτέχνες ψαράδες, εμπορεύονται τα ψάρια που πιάνουν. Αυτό το ξέρουμε ανεπίσημα από τις ταβέρνες, που τα αγοράζουν», προσθέτει.

Οι ψαράδες ή το ίδρυμα «Θάλασσα» δεν έχουν τη δικαιοδοσία ούτε ελέγχους να κάνουν, ούτε να ζητούν ταυτότητες, λέει ο κ. Μαλαματένιας. «Με καλύτερη φύλαξη και εντατικό έλεγχο από το λιμενικό, το Πάρκο έχει να προσφέρει πολλά στη διατήρηση των αποθεμάτων στα σημερινά επίπεδα και στη μελλοντική τους ανάκαμψη», συμπληρώνει ο κ. Τσίκληρας.

Συνάντηση στο Λάιμ Μπέι

«Ήταν κάτι το ιδιαίτερο, που μαζευτήκαμε τόσοι ψαράδες και ανταλλάξαμε εμπειρίες και πρακτικές», περιγράφει ο Κώστας Καλογιάννης. Το Λάιμ Μπέι είναι μια προστατευόμενη περιοχή, όπου τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν οι αστακοί, τα κοχύλια, τα όστρακα και άλλα. Στην Αγγλία δεν έχουν ερασιτέχνες ψαράδες, αλλά η περιοχή υποφέρει από την υπεραλίευση εξαιτίας των πάρα πολλών σκαφών, που δραστηριοποιούνται.

Στην Ιταλία, πάλι, έχουν ερασιτέχνες, αλλά απαγορεύονται οι τράτες. Στην Ελλάδα η τράτα επιτρέπεται, εκτός από την περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου. Από μέσα Απριλίου μέχρι τέλη Μαΐου τα ψάρια βρίσκονται σε αναπαραγωγική φάση και ισχύει γενική απαγόρευση. «Στα διεθνή ύδατα, όμως, δηλαδή στα έξι μίλια, πάει όποιος θέλει, και κάνει ό,τι θέλει», λέει ο κ. Μαλαματένιας.

«Όλοι συμφωνήσαμε, ότι η προστατευόμενη περιοχή λειτουργεί προς όφελος του περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Αν θεσπιστεί, σώζεις και την περιοχή σου και τα ψάρια σου», επισημαίνει ο κ. Καλογιάννης.

Τα οφέλη από τις προστατευόμενες περιοχές είναι αδιαμφισβήτητα σε παγκόσμιο επίπεδο, τονίζει ο κ. Τσίκληρας και συμπληρώνει ότι: «Η συνεργασία με τους ψαράδες στην Αλόννησο παραμένει εξαιρετική, γιατί συνήθως οι ψαράδες βρίσκονται απέναντί μας».

Οι ψαράδες της Αλοννήσου ήταν οι ίδιοι, που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία της προστατευόμενης περιοχής. Παραδοσιακά ναυτικοί και ψαράδες, οι Αλοννησιώτες γρήγορα αντιλήφθηκαν, ότι τα αποθέματα ψαριών μειώνονταν. Σήμερα, οι παράκτιοι αλιείς διατηρούν 45 αλιευτικά σκάφη, ενώ δρουν σαν «φύλακες», γιατί σηκώνοντας τα δίχτυα, μαζεύουν και τα σκουπίδια από τη θάλασσα.

Ταυτόχρονα, οι φώκιες επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται χάρη στην προστασία και τη συνείδηση των ψαράδων. «Δεν τις κυνηγάμε, παρότι τρώνε τα ψάρια ή προκαλούν ζημιές στα εργαλεία μας, πχ σκίζουν τα δίχτυα, και αυτό μας στοιχίζει αρκετά χρήματα», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μαλαματένιας. Οι ψαράδες καταθέτουν αιτήσεις για αποζημίωση, όπως ορίζει ο νόμος, όμως ποτέ κανείς δεν έχει πάρει τίποτα, λένε. Η τελευταία επιστολή εστάλη στον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης πριν λίγες εβδομάδες, αναφέρουν.

Η λύση για τη διάσωση των ψαριών είναι απλή, σύμφωνα με τους ψαράδες της Αλοννήσου: συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, των ψαράδων και φύλαξη. «Δέκα χρόνια προσπάθεια να κάνεις, μπορεί σε ένα χρόνο να τα καταστρέψεις όλα. Αν είχαν ακολουθήσει κι άλλες περιοχές της Ελλάδας, η κατάσταση θα ήταν πολύ διαφορετική», επιμένουν.

Πρόσφατα εντάχθηκαν στην προστατευόμενη περιοχή και τα γειτονικά νησιά Σκιάθος και Σκόπελος, ενώ και η Σαντορίνη θέλει να προχωρήσει σε κάτι αντίστοιχο.

Μέσα στο 2019, καταλήγει ο κ. Τσίκληρας, «σκοπεύουμε να κάνουμε σεμινάρια στο λιμενικό, στο φορέα διαχείρισης και στους ψαράδες αλιευτικής βιολογίας προσαρμοσμένη σε κάθε περίπτωση διατήρησης αποθεμάτων με σκοπό την καλύτερη λειτουργία της προστατευόμενης περιοχής».

Επίσης, το καλοκαίρι θα πραγματοποιηθεί θερινό σχολείο αλιείας και ωκεανογραφίας στην Αλόννησο, ανοιχτό για φοιτητές από όλο τον κόσμο.