Δεν είναι πως δεν υπάρχουν πια γειτονιές στο Κέντρο, απλώς απ’ όλες ωραιότερη είναι η ασαφής. Ο κύριος Ανδρέας, παλαίμαχος ηθοποιός που μιλάει με τη σοφία των μεγάλων θεατρικών κειμένων, φτιάχνει τον χάρτη της Νεάπολης. Σηκώνεται, μακραίνει τον δείκτη κι όπως κάνουμε «ρούγα» στο «Θύαμις», το μικρό μαγαζάκι με τις χειροποίητες κατασκευές – Μεθώνης και Ασκληπιού γωνία- μαζί με τον ιδιοκτήτη κ. Αριστείδη, και την κόρη του, Αθανασία, βάζει όριο την Ιπποκράτους και τη Σόλωνος. Η Νεάπολη Εξαρχείων, λέει, εκτείνεται πάνω από την Ιπποκράτους προς Λυκαβηττό και φτάνει μέχρι τη Σόλωνος. Πάντα στο περίπου, έτσι αποφασίζονται τα σύνορα της παραλληλόγραμμης, στριμωγμένης γειτονιάς που όσο κι αν παραμένει ένα συνονθύλευμα από Κολωνάκι, Εξάρχεια και Λυκαβηττό, καταφέρνει διαχρονικά να γράφει ιστορία. Μια εμβληματική περιοχή του Κέντρου, τόσο Αθηναϊκή και παράδοξα γοητευτική.
Αν είχε χρώμα η Νεάπολη, θα ήταν γκρι ή ώχρα, αν ήταν δρόμος θα ’ταν μια μεγάλη ανηφόρα, κι αν έπρεπε να γίνει παρομοίωση θα ήταν σαν διπλό φαράγγι: ανοδικό το ποτάμι της Ασκληπιού, καθοδικό της Ιπποκράτους και γύρω τους τα βουνά των πολυκατοικιών της αντιπαροχής. «Το κατέστρεψαν το Κέντρο με την ανοικοδόμηση», λέει ένας στους δύο ανθρώπους που συναντώ στη γειτονιά κι έχουν δίκιο. Μεταξύ Μεθώνης και Ισαύρων τα ισόγεια της αθηναϊκής πολυκατοικίας συντηρούν με ένα τρόπο τα στοιχεία της παλιάς γειτονιάς σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πόλης. Ανηφορίζοντας προς Αλεξάνδρας, στους ορόφους δεν βρίσκεις πια γιατρεία και δικηγορικά γραφεία, αλλά σπίτια φοιτητών, γοητευτικών αστών γιαγιάδων και αμετανόητων «παιδιών του Κέντρου». Οι έμποροι χαιρετούν με το μικρό τους τακτικούς πελάτες και σκουπίζουν σχολαστικά το πεζοδρόμιο μπροστά στο χασάπικο «Τα Τρίκαλα», το ανθοπωλείο «Ανεμώνες», το παιχνιδάδικο «ΤΟΜ ΤΟΜ», το παλαιοπωλείο που δεν έχει όνομα ούτε ταμπέλα και τα δεκάδες παλαιοβιβλιοπωλεία σε κάθε γωνία.
Υπάρχουν λοιπόν αυτοί οι χαρακτήρες, οι έμποροι παλαιάς κοπής, οι ρομαντικοί ιδιοκτήτες των μικρών ισογείων, που αντέχουν ακόμα να ανοίγουν το μαγαζί τους σε ωράριο καταστημάτων, με την ελπίδα να μην αποτελέσουν το τελευταίο δείγμα συνοικιακής επιχείρησης λιανικής. Η βιτρίνα του «Θύαμις» ας πούμε είναι τόσο παράταιρη ως εικόνα και αισθητική, με τα καλοστοιχισμένα ζωγραφιστά βότσαλα, τα ξύλινα μαγνητάκια με τα νησιώτικα τοπία ζωγραφισμένα στο χέρι, τα ξύλινα διακοσμητικά που αιωρούνται στην οροφή, τις ταμπακιέρες που φτιάχνει μόνος του ο κ. Αριστείδης, τα ρετρό κάδρα και τις κρεμάστρες στο βάθος με εικόνες από βίντατζ αφίσες, διαφημίσεις και σταρ του κινηματογράφου. Ακόμα και η επεξήγηση «χειροποίητα είδη» στην επιγραφή, πόσο σπάνια πια. Ο κ. Αριστείδης δεν θα μπορούσε να αντέξει χωρίς τη χονδρική, άνοιξε φέτος κι ένα υποκατάστημα στον Πάνορμο της Τήνου και κάτι οι χειροτεχνίες του, κάτι το γούστο των προμηθευτών, συντηρεί ένα εργαστήριο κι ένα κατάστημα με δόσεις νοσταλγίας.
Όσο μαστορεύει, μου λέει ιστορίες, απογοητεύεται όταν συγκρίνει τη σημερινή εικόνα του Κέντρου και εκείνη της δεκαετίας του 60 και μιλά για τις δυσκολίες που περνά για να κρατά ανοιχτό το μαγαζί του από το 2001. «Το μαγαζί παραμένει ανοιχτό λόγω σκληρού προσωπικού αγώνα», θα μου πει. «Τις ξύλινες σβούρες που βλέπεις δεν τις εμπορεύομαι γιατί όταν υπάρχουν κινεζικές εισαγόμενες με 60 λεπτά και οι δικές μου πριν καν τις ζωγραφίσω, έχουν κόστος 1 ευρώ, λίγοι θα ενδιαφερθούν να αγοράσουν. Η κατάσταση όταν άνοιξα τον Δεκέμβρη του 2001 ήταν τελείως διαφορετική στη γειτονιά. Έστησα πρόχειρα τη βιτρίνα και μόλις έβγαλα τα χαρτιά αργά το βράδυ έπιασα αμέσως πελατεία. Τότε ήταν απέναντι και οι εκδόσεις Σάκκουλα και με ήξεραν όλοι οι νομικάριοι φοιτητές». Δουλεύοντας από μικρός στις μεταφορές-μετακομίσεις επίπλων γνώρισε την πιάτσα από την καλή και την ανάποδη και παρατηρώντας τους τεχνίτες στην πλατεία Αβησσυνίας έμαθε την τέχνη της συντήρησης επίπλου. «Ωραία τέχνη, μπελαλίδικη, αλλά θέλει μεγαλύτερο εργαστήριο, στο δικό μου δεν μπορώ να τη δουλέψω αν και θα το ήθελα», θα πει λίγο πριν τον χαιρετήσω. Ακούω το κρεμαστό κουδουνάκι της πόρτας και αφήνω τον κ. Αριστείδη με την παρέα του, που συναντιούνται σταθερά κάθε απόγευμα εντός καταστήματος.
Κι ενώ είχα καιρό να δω αυτή τη σκηνή, τον μαγαζάτορα να στήνει πηγαδάκι με φίλους στο μαγαζί μέχρι να τους διακόψει κάποιος πελάτης, το «Παλαιοπωλείον» στην Ιπποκράτους είναι κάπως πιο μυστηριώδες. Ανοιχτό από το 1970, το μαγαζί είναι σχεδόν κρυφό. Μια τρύπα στην κυριολεξία γεμάτη θησαυρούς και ιστορίες. Κοσμήματα εποχής, διακοσμητικά, υφαντά, καπέλα, μπιμπελό, αντίκες και πράγματα που θα λάτρευε κάθε συλλέκτης ή νοσταλγός του παρελθόντος είναι εκεί, ατάκτως ειρημένα, σε χαμηλό φωτισμό και γεμάτες προθήκες. Τρως ώρες να ψάχνεις και να σκαλίζεις, μέχρι να φτάσεις στον δικό σου θησαυρό και σπάνια απογοητεύεσαι. Μαθαίνω ότι οι παλιοί συλλέκτες το εμπιστεύονται τυφλά, ενώ οι νεαρές το λατρεύουν για τα βίντατζ κοσμήματα που θυμίζουν αυτά που θα έβρισκαν στην εταζέρα μιας κοκέτας γιαγιάς. Το μαγαζί έχει πράγματα από όλον τον κόσμο, αλλά οι ιδιοκτήτες λένε ότι λίγοι ξοδεύουν πια για είδη πολυτελείας. Αντέχουν όμως χάρη στα ελάχιστα λειτουργικά έξοδα, τους φανατικούς συλλέκτες και όσους γοητεύονται ακόμα από τα σπάνια δώρα που έκαναν με τα χρόνια το μικροσκοπικό μαγαζάκι της Ιπποκράτους, γωνία σχεδόν με τη Σεργίου Πατριάρχου, σταθερή αξία.
Λίγο παραπάνω στην Ιπποκράτους, το ιστορικό πια παιχνιδάδικο ΤΟΜ-ΤΟΜ, 43 χρόνια μετά, αντέχει ακόμα. Πρωτοποριακό για το 1973, εξακολουθεί να κάνει το βήμα να κοντοστέκεται μπροστά στην παραμυθένια βιτρίνα του, ας είναι λιγότερο φαντεζί από τα μεγάλα υπερ-καταστήματα παιχνιδιών. Ίσως τελικά η παρουσία του να μας είναι απαραίτητη για να θυμίζει παλιές ιστορίες και τις μέρες που όλα ήταν απλούστερα. Στο πρατήριο της οικογενειακής βιομηχανίας παιχνιδιών LYRA-PLAYMOBIL, του μεγαλύτερου τότε και πιο σύγχρονου εργοστασίου παιχνιδιών στην Ελλάδα, εδώ που άλλοτε ψώνιζαν για τα παιδιά τους οι καλές οικογένειες του λεκανοπεδίου και δη της Νεάπολης, συναντιούνται σήμερα τα «πρώην» παιδιά, μεγάλα πια, γονείς τα ίδια.
Η κυρία Ρίτα θυμάται χαρακτηριστικά τον συνωστισμό των γιορτών και τους πελάτες της από τη γειτονιά, όπου χτυπούσε τότε παλμός της πόλης. «Ένας ολόκληρος κόσμος από εμπόρους, καθηγητές, φοιτητές, πολιτικούς, γιατρούς, δικηγόρους και ηθοποιούς έμενε στις νεόκτιστες πολυκατοικίες της Νεάπολης αφού όλα ήταν σε απόσταση αναπνοής. Τα νοσοκομεία, τα πανεπιστήμια, το Πολυτεχνείο, η Βουλή, τα θέατρα, όλα τα μεγάλα κεντρικά σινεμά και η Βαρβάκειος κεντρική αγορά, καθώς τότε δεν υπήρχαν σουπερμάρκετ», διηγείται η κυρία Ρίτα. «Χρυσές εποχές» θα πει, «ό,τι και να έκανε κανείς τότε πήγαινε καλά αφού ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 8,5% και η Ελλάδα ήταν η 2η σε ανάπτυξη χώρα παγκοσμίως. Το πώς φτάσαμε σήμερα σε μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης είναι πλέον γνωστό και ευθύνονται μηδενός εξαιρουμένου κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις εξίσου».
«Είναι συγκινητικό σήμερα για εμάς να είμαστε ακόμα σταθεροί και δυνατοί στην ίδια θέση αφού οι πελάτες μας εκτιμούν και μας τιμούν για τη συνέχεια, την ποιότητα και τις τιμές μας. Είναι όμως συγκινητικό για όλους να θυμίζουμε με τι παιχνίδια άρεσε να παίζει ο κάθε σημερινός μπαμπάς ή μαμά όταν ήταν μικροί. Ατελείωτες ιστορίες για μικρούς μπόμπιρες, με χαρακτηριστική αυτή του μικρού κοριτσιού που από μία melodica και μια φλογέρα από του ΤΟΜ-ΤΟΜ σήμερα είναι καθηγήτρια μουσικής στο Πανεπιστήμιο».
Ακριβώς δίπλα, οι ιδιοκτήτες του ιστορικού παιχνιδάδικου άνοιξαν πριν 19 χρόνια τα δίδυμα γωνιακά καταστήματα WILLS & WILLS. Τα προσέχω πραγματικά σε κάθε μου ανάβαση ή κατάβαση στην Ιπποκράτους, γιατί απλώς δεν γίνεται να περάσουν απαρατήρητα. Μέρα νύχτα οι βιτρίνες τους μαγνητίζουν, φωτεινές, λαμπερές και γεμάτες μπιχλιμπίδια, διακοσμητικά και χαριτωμένα πραγματάκια για το σπίτι, για δώρα και χάζι ατελείωτο. Μικρή όαση στο γκρι και την ώχρα της Νεάπολης, δύσκολο να μη σε βάλει στον πειρασμό ακόμα και να διασχίσεις την Ιπποκράτους για να δεις από κοντά έπιπλα, φωτιστικά, καθρέφτες, πίνακες, πορσελάνη, ασήμι, μαξιλάρια και ριχρτάρια που πιστεύεις ότι θα πήγαιναν τέλεια σε εκείνη τη γωνία του σπιτιού, που βρίσκεις πάντα δικαιολογία ότι κάτι της λείπει.
Έχουμε φάει τόσες φάπες, τόση ανασφάλεια και πίεση πανταχόθεν, που αναζητάμε πια λίγη χαρά, λίγη χριστουγεννιάτικη τρέλα, λίγο τζέρτζελο, απ’ όπου κι αν προέρχεται
8°
