Explainer: Τι είναι η επαγγελματική εξουθένωση και πώς αντιμετωπίζεται

Περισσότεροι από το ένα τρίτο των ενηλίκων αναφέρουν ότι αισθάνονται κόπωση τις περισσότερες φορές ενώ οι διαγνώσεις επαγγελματικής εξουθένωσης, το λεγόμενο burn out, βρίσκονται σε υψηλότατο επίπεδο. Τι μας οδηγεί στο να αισθανόμαστε τόσο εξαντλημένοι; Και πώς μπορούμε να αναπτύξουμε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα;

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εξάντλησης και επαγγελματικής εξουθένωσης

Για να το μάθει, ο συγγραφέας David Robson μίλησε με την Anna Katharina Schaffner, πολιτισμική ιστορικό ιστορικός πολιτισμού και διευθυντικό στέλεχος με ειδίκευση στην επαγγελματική εξουθένωση.

Οι ανησυχίες μας γύρω από την ενέργεια - και την υπερβολική εξάντληση των αποθεμάτων μας - είναι διαχρονικές. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι οι άνθρωποι ανησυχούσαν για την εξάντληση, και τις αιτίες της, ήδη από την αρχαία Κίνα.

Η επαγγελματική εξουθένωση, αντίθετα, είναι ένα σύνδρομο με πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα. Ορίζεται ως επαγγελματική εξάντληση που εκδηλώνεται με μειωμένη ενέργεια και αποτελεσματικότητα, σε συνδυασμό με την «αποπροσωποποίηση», δηλαδή μια πιο κυνική στάση απέναντι στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε ή τους οργανισμούς για τους οποίους εργαζόμαστε.

Αν η εξάντληση είναι ένα φάσμα, τότε η επαγγελματική εξουθένωση βρίσκεται στο αιχμηρό άκρο του φάσματος. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή κατάσταση στην οποία μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται εντελώς ανίκανοι. Το σώμα τους λέει «όχι» και σταματά να λειτουργεί. Συχνά πρέπει να αλλάξουν επάγγελμα και μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν.

Γιατί η επαγγελματική εξουθένωση γίνεται όλο και πιο συχνή

Υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν ότι η επαγγελματική εξουθένωση αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, σε πολλούς διαφορετικούς τομείς εργασίας. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι παλεύουμε με μια πιο επισφαλή και ανταγωνιστική εργασιακή κουλτούρα, σημειώνει η Anna Katharina Schaffner.

«Είναι επίσης επειδή τείνουμε να υπερεκτιμούμε την εργασία - έχει κεντρική θέση στο συναισθηματικό μας σύμπαν. Περιμένουμε τόσα πολλά από την εργασία στις μέρες μας: όχι μόνο το κύρος και το εισόδημα, αλλά και τη νομιμοποίηση. Θέλουμε να μας παρέχει μια αίσθηση σκοπού και μια ευκαιρία για αυτοπραγμάτωση».

Στο παρελθόν, τα όρια μεταξύ εργασίας και αναψυχής ήταν πιο ξεκάθαρα, αλλά τώρα, με τη σύγχρονη τεχνολογία είμαστε πάντα συνδεδεμένοι, προσθέτει η ιστορικός. Αν δεν είμαστε ιδιαίτερα πειθαρχημένοι, δυσκολευόμαστε πολύ να αποσυνδεθούμε από τη δουλειά και να μην ελέγχουμε τα emails ή τα μηνύματά μας. Αυτό σημαίνει ότι οι σκέψεις μας περιστρέφονται συνεχώς γύρω από τη δουλειά.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που προκαλούν επαγγελματική εξουθένωση

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι 6 κορυφαίοι λόγοι για την επαγγελματική εξουθένωση είναι ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η ανεπαρκής αυτονομία, οι ανεπαρκείς ανταμοιβές, η διάσπαση της κοινότητας, η αναντιστοιχία αξιών και η αδικία.

Ο παράγοντας της αδικίας είναι ίσως ο πιο σημαντικός. Η έλλειψη εκτίμησης μπορεί να προκαλέσει απίστευτο κοινωνικό πόνο, ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι αυτή μπορεί να διπλασιάσει τον κίνδυνο εξάντλησης. Αυτό είναι καταθλιπτικό, επειδή είναι τόσο εύκολο να δίνουμε, αλλά πολλοί διευθυντές είναι ανίκανοι στο να κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι τους εκτιμούν.

Πώς τα προσωπικά μοτίβα σκέψης επιδεινώνουν τις πιέσεις που δεχόμαστε

Υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση μεταξύ της τελειομανίας και της επαγγελματικής εξουθένωσης. Αν έχουμε εξωπραγματικά υψηλές προσδοκίες για το τι πιστεύουμε ότι πρέπει να πετύχουμε και αν κρίνουμε πολύ αυστηρά τη δουλειά μας, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να εξαντληθούμε.

Πολλοί άνθρωποι έχουν έναν «εσωτερικό κριτή», μια έντονα αρνητική εσωτερική φωνή. Είναι σαν κάποιος να μας φωνάζει συνεχώς αρνητικά σχόλια και αυτό μπορεί να μας αποστραγγίσει την ενέργεια από μέσα.

Με ποιες τεκμηριωμένες στρατηγικές μπορεί να αντιμετωπιστεί το burn out

Το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουμε την εξάντληση είναι να κατανοήσουμε τις προτιμήσεις μας, έτσι ώστε να μπορούμε να είμαστε σοφοί και προσεκτικοί σχετικά με το πόσο χρόνο περάσαμε έξω από τη ζώνη άνεσής μας και να γνωρίζουμε πότε πρέπει να επιστρέψουμε για ανάκαμψη.

Πρέπει επίσης να κατανοήσουμε τους κύριους στρεσογόνους παράγοντες μας και να εντοπίσουμε ποιοι από αυτούς είναι υπό τον έλεγχό μας και ποιοι δεν είναι υπό τον έλεγχό μας.

Με βάση την αρχή της Θεραπείας Αποδοχής και Δέσμευσης (ACT), η συνιστώσα της αποδοχής είναι η ιδέα ότι είναι φυσιολογικό να έχουμε «αρνητικές» σκέψεις και συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός και η θλίψη και ότι δεν χρειάζεται απαραίτητα να τα καταπολεμήσουμε εκείνη τη στιγμή.

Χρησιμοποιώντας την ACT, προσπαθούμε, λέει η Anna Katharina Schaffner, να «απεξαρτηθούμε» από αυτές τις αρνητικές σκέψεις και τα συναισθήματα, παίρνοντας τη θέση ενός αντικειμενικού παρατηρητή. Αντί να λέτε: «Είμαι πραγματικά θυμωμένος για κάτι», θα μπορούσατε να πείτε: «Παρατηρώ ότι βιώνω θυμό» - και αυτή η απλή αλλαγή προοπτικής μας δίνει μια αίσθηση απόστασης, μαζί με περισσότερο έλεγχο και δύναμη.

Πρόκειται για μια πολύ ισχυρή τεχνική για τους ανθρώπους που είναι οι χειρότεροι επικριτές του εαυτού τους. Αν πιάνετε τον εαυτό σας να σκέφτεται επανειλημμένα ότι είστε κακοί στη δουλειά σας, μη ελκυστικοί ή μη αξιαγάπητοι, μπορείτε να σημειώσετε συνειδητά ότι μιλάει ο εσωτερικός σας επικριτής, χωρίς να παρασυρθείτε από τις σκέψεις ή να πάρετε τις επικρίσεις πολύ σοβαρά.

Επιπλέον, οι αυξημένες προσδοκίες μας μπορεί να δημιουργήσουν μεγάλη ντροπή και ενοχή για την εμπειρία αρνητικών συναισθημάτων. 

Το ίδιο ισχύει και για τα συναισθήματα της ενέργειάς μας: Θα υπάρχουν μέρες ή μήνες που τα επίπεδα ενέργειάς μας θα είναι υψηλότερα και μετά θα υπάρχουν στιγμές που τα επίπεδα ενέργειάς μας θα είναι χαμηλότερα. Και η υιοθέτηση μιας πιο στωικής προσέγγισης αυτών των διακυμάνσεων μπορεί να μας αποτρέψει από το να προσθέσουμε ένα περαιτέρω ψυχικό βάρος.

Πώς μπορούμε να απεμπλακούμε από το εργασιακό burn out

Όταν είμαστε εντελώς αφοσιωμένοι στη δουλειά μας και η ταυτότητά μας έχει εμπλακεί με αυτήν, μπορεί όντως να είναι πολύ τρομακτικό να σταματήσουμε και έστω να σκεφτούμε να κάνουμε κάτι άλλο. Διότι όσο περισσότερο από το χρόνο και την ενέργειά μας αφιερώνουμε στη δουλειά, τόσο πιο άδειοι γίνονται οι άλλοι τομείς της ζωής μας.

Μόνο όταν σταματήσουμε να δουλεύουμε και κοιτάξουμε γύρω μας, βλέπουμε όλα αυτά τα άδεια «δωμάτια». Είναι πολύ σημαντικό να χτίζουμε σταδιακά άλλες πηγές νοήματος, χαράς και ευχαρίστησης στη ζωή μας, ώστε η δουλειά να μην είναι το μόνο που έχουμε.

Μια καλή ιδέα μπορεί να είναι να ασχοληθούμε με ένα χόμπι. Θα πρέπει να είναι «μη-οργανικές δραστηριότητες» που είναι εντελώς απαλλαγμένες δηλαδή από ένα ανταγωνιστικό ήθος ή μια τάση για αυξημένη παραγωγικότητα. Η ιδέα είναι να αφαιρέσουμε αυτή την πίεση για επίτευξη.

Ο μοναδικός σκοπός ενός χόμπι θα πρέπει να είναι να μας προσφέρει ευχαρίστηση και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βιώσει την ψυχική ηρεμία ασχολούμενοι με μια χαρούμενη δραστηριότητα που δεν μας οδηγεί πουθενά.

Πηγή: BBC