Νευροποικιλομορφία ή νευροδιαφορετικότητα: Τι είναι, ποια είναι η προτεινόμενη ορολογία και πώς εκφραζόμαστε απέναντι στα νευροαποκλίνοντα άτομα
Μήπως όταν εκφραζόμαστε με σεβασμό στη διαφορετικότητα, κάνουμε χώρο για αποδοχή του πλέον δεδομένου, της ποικιλομορφίας που υπάρχει στη φύση όπως βλέπουμε αλλά και στον εγκέφαλο όπως βλέπουν οι νευροεπιστήμονες.
Τι είναι η νευροποικιλομορφία
Ο όρος νευροποικιλομορφία αναφέρεται στο άπειρο εύρος διαφορών στη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και στα διαφορετικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς. Η νευροποικιλομορφία είναι ένα βιολογικό γεγονός της άπειρης ποικιλίας της ανθρώπινης ύπαρξης. Η νευροποικιλομορφία είναι το αποτέλεσμα φυσικής ανθρώπινης διαφοροποίησης και δεν υπάρχει κανένας «κανονικός» τύπος εγκεφάλου.
Όλοι έχουμε μοναδικούς εγκεφάλους –δεν υπάρχει «νευροφυσιολογικός» εγκέφαλος– και οι νευροτυπικοί, ως μέρος του ευρύτερου ανθρώπινου φάσματος της νευροποικιλομορφίας, έχουν συχνά κοινά στοιχεία με άτομα που είναι νεύρο αποκλίνοντα.
Όταν μιλάμε για «νεύρο αποκλίνοντες», τότε, μιλάμε για άτομα που από μία ή περισσότερες απόψεις έχουν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο σκέψης και έναν εγκέφαλο που λειτουργεί με τρόπους που αποκλίνουν σημαντικά από τον κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα του «κανονικού».
Το ευρύ φάσμα του αυτισμού, η δυσλεξία, η δυσπραξία, η ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας) θεωρούνται πια ως φυσικές μορφές ανθρώπινης νευρογνωστικής παραλλαγής και σε μεγάλο βαθμό είναι εύκολα διαχειρίσιμες.
Μέχρι πρόσφατα η κοινωνία είχε την τάση να αντιμετωπίζει αυτούς τους εναλλακτικούς τρόπους σκέψης ως διαταραχές –καταστάσεις που διαγιγνώσκονται συχνότερα στην παιδική ηλικία, με ένα μοντέλο ελλείμματος– εστιάζοντας σε αυτά με τα οποία υπολείπεται το παιδί, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους του. Αυτό οδήγησε, αναπάντεχα, στην ενασχόληση με την εύρεση τρόπων για να βοηθηθεί το νεύρο αποκλίνον άτομο να «ταιριάσει» καλύτερα - αποτελεσματικά, να δράσει και να λειτουργήσει όσο το δυνατόν πιο στενά σε ένα «νεύρο τυπικό» μοντέλο, σε κοινωνίες που διαμορφώνονται μόνο για το τελευταίο. Υπήρξε πολύ λιγότερη εστίαση ή εκτίμηση στις αληθινές και συχνά μοναδικές ικανότητες τέτοιων ατόμων, που αν και μπορεί να δυσκολεύονται με έναν τύπο εργασίας, μπορούν να διαπρέψουν σε άλλους.
Μέρος της ανάδειξης της νευροποικιλομορφίας ήταν η πρόκληση αυτής της ορθοδοξίας από τα ίδια τα επιτυχημένα νεύρο αποκλίνοντα άτομα. Η δυσλεξία και η ΔΕΠΥ, για παράδειγμα, φαίνεται ότι υπερεκπροσωπούνται από επιτυχημένους επιχειρηματίες, αποτέλεσμα ίσως της συχνής ικανότητάς τους για καινοτόμο, οραματικό τρόπο σκέψης. Τέτοιοι επιχειρηματίες, όπως ο Richard Branson, έχουν αλλάξει τη συζήτηση γύρω από τη νευροποικιλομορφία μιλώντας περήφανα για τη νευροαπόκλισή τους, θεωρώντας την ως μια πρόκληση που τον βοήθησε και όχι ως εμπόδιο.
Ο αυξανόμενος αριθμός ατόμων που έχουν διάγνωση του ευρύτατου φάσματος του αυτισμού, της δυσλεξίας, της δυσπραξίας και κυρίως της ΔΕΠΥ έχει αυξήσει την παγκόσμια συνειδητοποίηση πάνω στο θέμα της νευροποικιλομορφίας και της χρήσης της ανάλογης ορολογίας.
Νευροποικιλομορφία: Προτεινόμενη ορολογία
Αποδεκτοί «ορισμοί» στη σφαίρα της νευροποικιλομορφίας που προτάθηκαν από τον Nick Walker, βρέθηκαν στο κορυφαίο ιστολόγιο Neurocosmopolitanism για τη νευροποικιλομορφία και χρησιμοποιούνται από το King’s College στο Λονδίνο.
Νευροποικιλότητα: η βιολογική πραγματικότητα της άπειρης ποικιλίας στην ανθρώπινη νευρογνωστική λειτουργία και συμπεριφορά, παρόμοια με τη «βιοποικιλότητα» στον φυσικό κόσμο. Ο όρος «νευροποικιλομορφία» χρησιμοποιείται επίσης στα πανεπιστήμια και στους χώρους εργασίας και εστιάζει στη συμπερίληψη ατόμων που είναι νευροαποκλίνοντα.
Νευροαποκλίνουσα: η γνωστική λειτουργία διαφορετική από αυτή που θεωρείται «φυσιολογική» – κατά το παλιό «ιατρικό μοντέλο». Αυτός είναι ο όρος με τον οποίο τα περισσότερα νευροαποκλίνοντα άτομα αισθάνονται άνετα. Η νευροαπόκλιση είναι σε μεγάλο βαθμό ή εξ ολοκλήρου γενετική ή έμφυτη – όπως η δυσλεξία – αν και άλλες μορφές νευροαπόκλισης μπορούν να αποκτηθούν, όπως μετά από εγκεφαλικό τραύμα.
Νευροαπόκλιση: η κατάσταση της νευροαπόκλισης. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια συνηθισμένη κακή χρήση της γλώσσας είναι να μιλάμε για «νευροποικιλομορφία ενός ατόμου» – καλύτερα θα ήταν «η νευροαπόκλιση ενός ατόμου».
Νευροτυπικό: δεδομένου του βιολογικού γεγονότος ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα ως «φυσιολογικός» εγκέφαλος, ο νευροτυπικός θεωρείται καλύτερα ως «μη νευροαποκλίνων» – δηλαδή, εντός παραμέτρων του νευρογνωστικού τρόπου που δεν έχει οριστεί ιατρικά ως «διαταραχή» ή πολιτισμικά ως «νευροαποκλίνουσα».
Είναι σημαντικό να μην χαράσσουμε απλές γραμμές στην άμμο μεταξύ των «νευροτυπικών» και των νευροαποκλίνων ανθρώπων – η ανθρώπινη νευροποικιλομορφία είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο φάσμα, στο οποίο «κάθεται» ο καθένας.
Αν μάθουμε να εκφραζόμαστε με τον νέο τρόπο που δείχνει γνώση και ευαισθησία, δεν επιβαρύνουμε τα άτομα τα οποία πιθανότατα να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία να διαχειριστούν την καθημερινότητά τους.
Με σεβασμό στη διαφορετικότητα. Και στη νευροδιαφορετικότητα.
