Οι φρονιμίτες ή επιστημονικώς τρίτοι γομφίοι είναι τα τελευταία δόντια της μόνιμης οδοντοφυΐας που αναπτύσσονται και εμφανίζονται στο στόμα προς το τέλος της εφηβείας (μεταξύ των 16-25 ετών), όπου και ξεκινάει η περίοδος της ενηλικίωσης . Αυτός είναι και ο λόγος που ονομάζονται φρονιμίτες καθώς σηματοδοτούν την περίοδο της ζωής μας που συνοδεύεται από τη φρονιμάδα της «ωριμότητας». Οι φρονιμίτες έχουν αποκτήσει μία κακή φήμη ότι δημιουργούν προβλήματα και η αφαίρεσή τους τείνει να θεωρείται υποχρεωτική. Ωστόσο, δεν είναι πάντα έτσι, καθώς υπάρχουν και περιπτώσεις που η διατήρησή τους μπορεί να αποβεί σωτήρια για την υπόλοιπη οδοντοστοιχία.
Όπως εξηγεί η Φωτεινή Καλιακάτσου, BDS, Msc Οδοντίατρος (http://odontiatros.eu/), «οι φρονιμίτες δημιουργούν προβλήματα γιατί η ανατολή τους στο στόμα αρχίζει μετά το τέλος της σκελετικής ανάπτυξης και επειδή δεν υπάρχει αρκετός χώρος στη στοματική κοιλότητα, αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων που οδηγούν τελικά στην αναγκαιότητα της αφαίρεσής τους. Η έλλειψη χώρου στη γνάθο αποτελεί ίσως την πιο συχνή ένδειξη για εξαγωγή».
Τα περισσότερα προβλήματα είναι απόρροια της τάσης που έχουν οι φρονιμίτες να παραμένουν «έγκλειστοι», δηλαδή να μην μπορούν να ανατείλουν μέσα στο στόμα στην κατάλληλη γι' αυτούς θέση ή να παραμείνουν ημιέγκλειστοι με ένα μόνο τμήμα τους να διαπερνά τον βλεννογόνο και έτσι να ανατέλλουν μερικώς. Οι ημιέγκλειστοι φρονιμίτες ανατέλλουν σε όποια κατεύθυνση μπορούν, όπως πλαγίως ή με κάποια γωνία. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τουλάχιστον έναν έγκλειστο ή ημιέγλειστο φρονιμίτη οδηγώντας σε πιθανές μελλοντικές παρενέργειες, σύμφωνα με την κ. Καλιακάτσου.
Τα συνηθέστερα προβλήματα που προκαλούν οι φρονιμίτες είναι:
Φλεγμονή των ούλων (Περιστεφανίτιδα). Όταν το δόντι έχει ανατείλει εν μέρει, βακτηρίδια μπορούν να εισχωρήσουν μέσα από το χώρο που δημιουργείται κάτω από την ουλική καλύπτρα του δοντιού και να δημιουργήσουν φλεγμονή στα ούλα που περιβάλλουν το φρονιμίτη.
Τερηδόνα. Επειδή οι φρονιμίτες που έχουν ανατείλει μερικώς δεν καθαρίζονται εύκολα, τα βακτηρίδια που περιέχονται στην οδοντική πλάκα μπορούν να δημιουργήσουν κοιλότητες, τόσο στην επιφάνεια του φρονιμίτη, όσο και στα παρακείμενα δόντια.
Συνωστισμός και καταστροφή της δομής άλλων δοντιών. Όταν υπάρχει συνωστισμός, τα δόντια χάνουν τη σωστή θέση τους στο στόμα. Ο καλός καθαρισμός γίνεται δυσκολότερος και τα δόντια μπορούν να αρχίσουν να καταστρέφονται ανομοιόμορφα ή πρόωρα. Οι φρονιμίτες συχνά ευθύνονται για το συνωστισμό των μπροστινών δοντιών καθώς και για την υποτροπή ορθοδοντικής θεραπείας που έχει προηγηθεί.
Σχηματισμός κύστης. Μερικές φορές μπορεί να δημιουργηθεί μία κύστη γύρω από έναν έγκλειστο φρονιμίτη, η οποία μπορεί να καταστρέψει τα παρακείμενα δόντια, το οστό γνάθων, τα νεύρα και άλλα ανατομικά στοιχεία.
«Επειδή τα προβλήματα με τους φρονιμίτες αναπτύσσονται σταδιακά και μπορεί να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν συμπτώματα, ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε τα προβλήματα είναι να επισκέπτεστε τακτικά τον/την οδοντίατρό σας για κλινικό αλλά και ακτινογραφικό έλεγχο της στοματικής κοιλότητας. Ο τακτικός έλεγχος βοηθά εμάς τους οδοντιάτρους να προλάβουμε καταστάσεις όπου οι φρονιμίτες μπορούν να απειλήσουν την υγεία των υπολοίπων δοντιών», συμβουλεύει η κ. Καλιακάτσου.
Η καλύτερη ηλικία για να αφαιρεθούν οι φρονιμίτες είναι μεταξύ 16 και 19 ετών, πριν προλάβουν οι ρίζες να διαπλαστούν πλήρως και επειδή το οστό της γνάθου είναι πιο μαλακό. Καθώς μεγαλώνουμε τα οστά των γνάθων γίνονται πιο συμπαγή, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να γίνονται πιο δύσκολες.
«Κατά τη διάρκεια της αρχικής εξέτασης αξιολογούμε το οδοντιατρικό και ιατρικό ιστορικό του ασθενή και κάνουμε ακτινογραφίες. Η βασική και απαραίτητη ακτινογραφία για τη σωστή αξιολόγηση είναι η πανοραμική και σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να ζητηθεί και μία πιο εξειδικευμένη αξονική απεικόνιση (Denta Scan). Η εξαγωγή φρονιμιτών που έχουν ανατείλει πλήρως είναι συνήθως αντίστοιχη με την απλή εξαγωγή κάθε άλλου δοντιού και μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε από τον γενικό οδοντίατρο είτε από τον εξειδικευμένο χειρουργό. Η επούλωση συνήθως είναι πολύ γρήγορη και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στις κανονικές του δραστηριότητες άμεσα. Η διαδικασία είναι απλή και γίνεται στο ιατρείο με τη χρήση τοπικού αναισθητικού. Στην περίπτωση έγκλειστων ή ημιέγκλειστων φρονιμιτών όπου απαιτείται χειρουργική εξαγωγή, αυτή καλό θα είναι να πραγματοποιείται από χειρουργούς στόματος ή γναθοχειρουργούς, προκειμένου η διαδικασία να γίνει όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα για τον ασθενή. Η χειρουργική εξαγωγή γίνεται με τη χρήση τοπικού αναισθητικού στο ιατρείο και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις ιδιαίτερης δυσκολίας χρειάζεται να γίνει με μέθη ή γενική αναισθησία σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Στο στάδιο της επούλωσης αρχικά θα δημιουργηθεί οίδημα (πρήξιμο) το οποίο μπορεί να περιοριστεί με τη χρήση κρύας κομπρέσας την ημέρα της επέμβασης, ενώ χορηγούνται παυσίπονα για την ανακούφιση του πόνου και αντιβίωση προληπτικά. Περίπου μία εβδομάδα μετά ακολουθεί εξέταση παρακολούθησης για να επιβεβαιώσουμε ότι η επούλωση προχωράει σωστά ή να αφαιρέσουμε τα ράμματα, αν έχει χρειαστεί να γίνουν κατά τη διάρκεια της αφαίρεσης των φρονιμιτών», εξηγεί η οδοντίατρος Φωτεινή Καλιακάτσου.
Η διαδικασία της επούλωσης μπορεί να υποβοηθηθεί επίσης από τη λήψη πολλών υγρών και μαλακών τροφών και την αποφυγή σκληρών και τραγανών τροφίμων για τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Επίσης, συστήνεται η αποφυγή του βουρτσίσματος των παρακείμενων δοντιών την ημέρα της εξαγωγής των φρονιμιτών. Όταν επιτραπεί και πάλι το βούρτσισμα, πρέπει να γίνεται με απαλές κινήσεις, όπως και το ξέπλυμα της στοματικής κοιλότητας.
«Φυσικά, ο ασθενής δεν πρέπει να καπνίζει, να μη φτύνει με δύναμη και να μην πίνει με καλαμάκι στη φάση της επούλωσης. Ακόμα, πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ την ημέρα του χειρουργείου. Σε κάθε περίπτωση, ο ασθενής πρέπει να είναι σε επικοινωνία με τον/την οδοντίατρό του για συμπτώματα όπως ο πυρετός, ο επίμονος και έντονος πόνος, το έντονο οίδημα, η αιμορραγία και οποιαδήποτε παρενέργεια των φαρμάκων», τονίζει η κ. Καλιακάτσου. Σε γενικές γραμμές, η διαδικασία θεωρείται ρουτίνας και τα συμπτώματα υποχωρούν σταδιακά μετά την 3η ημέρα.
Ωστόσο, υπάρχουν και αρκετοί τυχεροί που δεν χρειάζεται να προβούν σε εξαγωγή των τρίτων γομφίων. Οι φρονιμίτες δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν εάν είναι απολύτως υγιείς, έχουν ανατείλει (φυτρώσει) πλήρως και μπορούμε να τους βουρτσίσουμε επαρκώς. Επίσης, σε περιπτώσεις όπου λείπει ή έχει εξαχθεί ο 1ος ή 2ος γομφίος ή και περισσότερα δόντια, οι φρονιμίτες μπορεί να φανούν πολύ χρήσιμοι ως στηρίγματα για γέφυρες ή μερικές οδοντοστοιχίες. Σε κάθε περίπτωση καλό θα είναι ο/η οδοντίατρος να ελέγχει τους φρονιμίτες κλινικά και ακτινογραφικά σε τακτά χρονικά διαστήματα.
12°
