Πόσο ασφαλή είναι τελικά τα έξυπνα αυτοκίνητα;

Πριν από λίγο καιρό οι Times δημοσίευσαν ένα ρεπορτάζ για δοκιμές που διεξήγαγε το περιοδικό αυτοκινήτων Auto Express. Τα ευρήματα συμφωνούσαν με προηγούμενα από παρόμοιες δοκιμές: οι οθόνες αφής είναι επικίνδυνες. Τόσο απλά.

Στον κόσμο της αυτοκίνησης αιωρείται τα τελευταία χρόνια ένα οξύμωρο. Όσο αυξάνονται με γεωμετρικό ρυθμό τα τεχνικά χαρακτηριστικά που προσφέρουν περισσότερη ασφάλεια, τα οποία πολλές φορές αγγίζουν τα όρια της πλήρους ανάληψης ελέγχου και ελευθερίας, τόσο μεγαλώνουν και πιάνουν χώρο οι οθόνες στο πλέον γελοία μεγάλο καντράν του οχήματος, οι οποίες –και εδώ είναι το οξύμωρο– θεωρούνται πλέον αποδεδειγμένα άκρως επικίνδυνες για τους οδηγούς.

Ακόμα πιο κωμικοτραγικό είναι το γεγονός ότι στη χώρα μας έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται αυστηρά οι κανονισμοί του κώδικα οδικής κυκλοφορίας που έχουν να κάνουν με τη χρήση κινητού μέσα στο αυτοκίνητο, ενώ στην πραγματικότητα όλα τα καινούργια αυτοκίνητα πια είναι ένα άκρως πολύπλοκο κινητό, στου οποίου την τεράστια οθόνη πρέπει να απασχοληθείς για να κάνεις το οτιδήποτε, ακόμη και για να ρυθμίσεις και την πιο απλή λειτουργία, όπως είναι η θερμοκρασία της καμπίνας.

Αόρατοι διακόπτες…  
Εδώ και χρόνια παρατηρώ τον θρασύτατο και ταχύτατο αφανισμό των κουμπιών– με εξαίρεση αυτό των alarm, το οποίο απλά έχει γίνει κωμικά και επικίνδυνα μικρό, σε σημείο που δεν θα το δεις ποτέ στον πανικό της κακιάς στιγμής. Είναι πολλά αυτά που ως καταναλωτές δεν ζητήσαμε αλλά μας πούλησαν κι εμείς με τη σειρά μας κατάπιαμε αμάσητα. Φαίνεται όμως ότι, όταν οι προτιμήσεις μας και η γκρίνια μας μεταφράζονται σε αριθμούς, κάποιος μπορεί να ακούσει. 

Αυτό συνέβη με τη Volkswagen, η οποία κάνει ήδη ένα βήμα πίσω όσον αφορά την εξάρτηση από τις οθόνες αφής, μετά τα παράπονα των πελατών για τα νέα συστήματα ελέγχου. Σε μια συνέντευξη πέρυσι στο Autocar, ο Τόμας Σέφερ, διευθύνων σύμβουλος της Volkswagen Passenger Cars, δήλωσε ότι η εξάρτηση από τις οθόνες αφής «έκανε μεγάλη ζημιά» στη μάρκα.

Αν πάμε λίγο πίσω, θα δούμε ότι τη ζημιά την έκανε ουσιαστικά η Tesla, όταν κυκλοφόρησε το Model S του 2012 και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων σε όλο τον κόσμο λάλησαν αντικρίζοντας το «καντράν του». Ξαφνικά, υπήρξε μια μαζική αποδοχή μιας οθόνης αφής μεγέθους τηλεόρασης στο αυτοκίνητο, η οποία εμφάνιζε κάθε απαραίτητη πληροφορία οδήγησης και έλεγχε κάθε λειτουργία του αυτοκινήτου. Οι ανταγωνιστές το πρόσεξαν. Ερευνητές αγοράς, σχεδιαστές εσωτερικών χώρων, μηχανικοί λογισμικού και σχεδιαστές εμπειρίας χρήστη κλήθηκαν να συντονιστούν και να εξετάσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των οθονών αφής. Περιττό να σημειώσουμε ότι για τους κατασκευαστές υπήρχαν πολλά πλεονεκτήματα: ευκολία ενσωμάτωσης, φαινομενικά απεριόριστες λειτουργίες, ενημερώσεις μέσω ασύρματου δικτύου και βέβαια εξοικονόμηση κόστους σε σχέση με την ανάπτυξη, τη δοκιμή, την έγκριση τύπου και την κατασκευή παραδοσιακών διακοπτών. Money makes the world go round, baby.

5 και «στο χέρι»…
Αυτό όμως που έχει ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον είναι ότι αρκετά χρόνια πριν, το 1986 παρακαλώ, η Buick εισήγαγε το «Κέντρο Γραφικού Ελέγχου» – ένα σύστημα καθοδικού σωλήνα 9 ιντσών που εμφάνιζε εντολές με πράσινο χρώμα σε μαύρο φόντο για 91 λειτουργίες (εντυπωσιακό για την εποχή του). Μαντέψτε όμως! Οι οδηγοί το μισούσαν. Μισούσαν τα ενοχλητικά μπιπ που έκανε για να επιβεβαιώσει ότι είχες πατήσει τον δείκτη σου στην οθόνη αρκετά δυνατά. Και μισούσαν το γεγονός ότι αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να πάρουν τα μάτια τους από τον δρόμο για να δυναμώσουν το κλιματιστικό ή να συντονιστούν στον αγαπημένο τους ραδιοφωνικό σταθμό. 

Ίσως η Tesla δεν πήρε το memo τότε, ή το είχε δει αλλά αποφάσισε να το σκίσει επιδεικτικά μπροστά σε όλους, ψιθυρίζοντας με ένα σατανικό μειδίαμα «θα τους δείξω εγώ». Όπως λένε όμως εις την αγγλικήν, «the shit has hit the fan», και τα όμορφα αυτά παράδοξα που ζούμε πάρθηκαν αρκετά σοβαρά από το Euro NCAP, το οποίο συμβάλλει στην αύξηση των προτύπων ασφαλείας των αυτοκινήτων από το 1997, και το οποίο απεφάνθη ότι, εάν θέλουν οι εταιρείες από την 1 Ιανουαρίου του 2026 να λαμβάνουν αξιολόγηση πέντε αστέρων, κάτι το οποίο προφανώς και θέλουν, καθώς έχει αντίκτυπο στις πωλήσεις τους, θα πρέπει τα οχήματά τους να προσφέρουν διακόπτες για τουλάχιστον πέντε βασικές λειτουργίες.

Πέντε σημαντικές εργασίες σε κάθε αυτοκίνητο θα πρέπει να εκτελούνται από πραγματικά κουμπιά αντί για πρόσβαση σε μια οθόνη: τα φλας, τα αλάρμ, οι υαλοκαθαριστήρες, η κόρνα και οι λειτουργίες SOS θα πρέπει να ελέγχονται από κατάλληλους διακόπτες, προκειμένου τα αυτοκίνητα να λάβουν την πολυπόθητη βαθμολογία ασφαλείας πέντε αστέρων του Euro NCAP.

«Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι ότι έχουμε όλο και περισσότερα τροχαία ατυχήματα όπου οι άνθρωποι συγκρούονται επειδή αποσπάται η προσοχή τους», δήλωσε ο Μάθιου Έιβερι, διευθυντής στρατηγικής ανάπτυξης του NCAP.

Αυτό έχει σημασία επειδή τα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα αυξάνονται στην ΕΕ. Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στους δρόμους το 2022, μια αύξηση 4% σε σχέση με το 2021. Η ΕΕ θέλει να μειώσει στο μισό τον αριθμό των θανάτων από τροχαία ατυχήματα έως το 2030, με στόχο μηδενικούς θανάτους έως το 2050 – κάτι παράλογα φιλόδοξο, αλλά οκέι, τα συνηθίσαμε τώρα πια αυτά. Ζούμε σε έναν γενικότερο παραλογισμό. 

Τα κρίσιμα 5-40" 
Ο Έιβερι είπε ότι οι οθόνες αφής και οι οθόνες, μαζί με άλλες λειτουργίες υποβοηθούμενης οδήγησης, μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή ενός οδηγού από τον δρόμο για 5 έως 40 δευτερόλεπτα – με πιθανές θανατηφόρες συνέπειες. Επιπλέον, εάν οι οθόνες δεν έχουν απτική ανάδραση, οι οδηγοί μπορεί να αποσπαστούν προκειμένου να σιγουρευτούν ότι  η οθόνη όντως ανταποκρίνεται.

«Το πρόβλημα με τις οθόνες αφής είναι ότι υπάρχει εγγενώς μια καθυστέρηση σε αυτές και ,το πιο σημαντικό, δεν υπάρχει απτική ανάδραση», δήλωσε ο Έιβερι. «Ξοδεύεις περισσότερο χρόνο κοιτάζοντας την οθόνη αφής για να επαληθεύσεις ότι αυτό που ζήτησες θα γίνει». 

Πριν από λίγο καιρό οι Times δημοσίευσαν ένα ρεπορτάζ για δοκιμές που διεξήγαγε το περιοδικό αυτοκινήτων Auto Express. Τα ευρήματα συμφωνούσαν με προηγούμενα από παρόμοιες δοκιμές: οι οθόνες αφής είναι επικίνδυνες. Τόσο απλά. Το Auto Express ανέθεσε σε τρεις οδηγούς –έναν ειδικό, έναν έμπειρο κι έναν που δεν οδηγεί συχνά– πέντε φαινομενικά απλές εργασίες: απενεργοποίηση της λειτουργίας «υποβοήθησης διατήρησης λωρίδας», έναρξη πλοήγησης και επιλογή της θέσης κατοικίας ως προορισμού, αύξηση της θερμοκρασίας της καμπίνας κατά 2°C, ενεργοποίηση των θερμαινόμενων καθισμάτων και προγραμματισμό του ραδιοφώνου στο BBC Radio 4. 

Σε ένα προσομοιωμένο αστικό περιβάλλον περιορισμένης ταχύτητας 32 χλμ./ώρα, η εκτέλεση καθεμιάς από τις πέντε εργασίες σε ένα Hyundai Genesis χρειάστηκε κατά μέσο όρο 13,6 δευτερόλεπτα, με τη δοκιμή υποβοήθησης διατήρησης λωρίδας να διαρκεί 22,6 δευτερόλεπτα. Ο προγραμματισμός του δορυφορικού συστήματος πλοήγησης και του ραδιοφώνου χρειάστηκε 19,3 και 19,7 δευτερόλεπτα αντίστοιχα.  Αυτός είναι ένας ανησυχητικά μεγάλος χρόνος για να αποσπάται η προσοχή ενός οδηγού από τον δρόμο σε ένα πολυσύχναστο αστικό περιβάλλον, πόσο μάλλον και σε έναν αυτοκινητόδρομο, όπου θα έχετε διανύσει στον ίδιο χρόνο τριπλάσια απόσταση. Όταν το σουηδικό περιοδικό Vi Bilägare πραγματοποίησε μια παρόμοια δοκιμή και συνέκρινε ένα Volvo V70 του 2005 –με πολλά κουμπιά και χωρίς οθόνη αφής–, μια επιλογή εργασιών χρειάστηκε συνολικά 10 δευτερόλεπτα για να εκτελεστεί, καλύπτοντας μια απόσταση 306 μέτρων. Το χειρότερο αυτοκίνητο με οθόνη αφής χρειάστηκε 47 δευτερόλεπτα και διένυσε 1.372 μέτρα!

Τελικά, είναι απειλή οι οθόνες;
Γνωρίζουμε λοιπόν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι οθόνες αφής αποτελούν απειλή. Γνωρίζουμε επίσης ότι, όταν μια οθόνη αφής χαλάει σε ένα αυτοκίνητο χωρίς φυσικά κουμπιά, χάνουμε, αναπόφευκτα, τον έλεγχο όλων όσων θεωρούσαμε δεδομένα. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι το NCAP δεν μπορεί αυτούς τους κανονισμούς να τους εντάξει στη νομοθεσία, και για να γίνουν αυτά τα βήματα κοινής λογικής νόμοι, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να κινηθεί αντίστοιχα. Ακόμα πιο ειρωνικό είναι το γεγονός ότι οι παροχές όπως carplay είναι διαθέσιμες, ενώ η ίδια η νομοθεσία μάς απαγορεύει να χρησιμοποιούμε κινητό μέσα στην καμπίνα του αυτοκινήτου όταν είμαστε εν κινήσει. 

Βρέθηκα πρόσφατα σε ένα πιο σύγχρονο αυτοκίνητο, τελευταίας τεχνολογίας, σαν συνοδηγός, με έναν φίλο μου στο τιμόνι. Λέω πιο σύγχρονο γιατί το δικό μου χρονολογείται στο μακρινό και για πολλούς λόγους νοσταλγικό 2018 με μια μικρή, ταπεινή οθονίτσα πέντε ιντσών και τριών χρωμάτων, η οποία κάνει τα απολύτως απαραίτητα. Αγαπημένο χαρακτηριστικό του παλιού μου αυτοκινήτου είναι το αναλογικό καντράν, το οποίο δεν υφίσταται πια στο ίδιο μοντέλο 7 χρόνια μετά. Ενώ λοιπόν ήμασταν εν κινήσει περίπου 15 λεπτά, δεν είχαμε απολαύσει πάνω από 2 λεπτά ησυχίας, καθώς κάθε λίγο και λιγάκι κάποιος προειδοποιητικός ήχος ακουγόταν.

Όταν, για παράδειγμα, ξεπερνούσε το –ορισμένες φορές παράλογα χαμηλό– όριο ταχύτητας, όταν παρεξέκλινε από τη λωρίδα του έστω και λίγο, όταν είχε περάσει λίγη ώρα και το αυτοκίνητο του έλεγε να ξεκουραστεί και να πιει καφέ – και αναρωτήθηκα: όλα αυτά δεν ενοχλούν; Δεν δημιουργούν εκνευρισμό και απόσπαση προσοχής; Δεν φωτίζουν υπέρμετρα έναν χώρο που οφείλει να είναι σκοτεινός το βράδυ ώστε να βλέπουμε μπροστά; Τι έρχεται μετά απ’ αυτό; Διαφήμιση στην οθόνη για μια συγκεκριμένη μάρκα καφέ; Για κάποιο energy drink να μας ξυπνήσει; Διαθεσιμότητα σε κοντινά ξενοδοχεία για να ξαποστάσουμε;

Η Ryanair το κάνει ήδη αυτό και προκαλεί το μέγιστο ποσοστό ενόχλησης: «Ήθελες φτηνή πτήση; Θα το πληρώσεις αλλιώς!» Πάντα ένα Catch-22. Στην πτήση όμως είμαστε απλοί πελάτες, χωρίς ιδιαίτερα δικαιώματα –στη Ryanair συγκεκριμένα αισθάνεσαι σαν ζώο της φάρμας που πάει για άρμεγμα, αν όχι για σφάξιμο– και κυρίως χωρίς ευθύνες ούτε για τη δική μας ζωή ούτε για τις ζωές άλλων. Στο αμάξι όμως; Γιατί μου αφαιρείς τη μία ελευθερία μετά την άλλη, με δυσκολεύεις τα μάλα –και, τολμώ να πω, παράνομα πια–, αλλά με καθιστάς πλήρως υπεύθυνο; 

Προς Θεού, δεν είμαι παρελθοντολάγνα κρατώντας πυρσούς και φωνάζοντας «Μάγισσα», αλλά αναρωτιέμαι γιατί η εξέλιξη και ο εκσυγχρονισμός δεν συνοδεύονται από λίγο περισσότερη κοινή λογική στον σχεδιασμό τους και δεν ακουμπούν στη σοφότατη ιδεολογία του «less is more», από όλες τις απόψεις!