Όταν η απαισιοδοξία είναι ρεαλισμός

Ο δημοσιογράφος μετέδιδε το ρεπορτάζ με όλη τη σοβαρότητα και το πάθος που απαιτούσε η περίσταση: Η Κρήτη, ενημέρωνε το τηλεοπτικό του κοινό, «ασφυκτιά κυριολεκτικά» από τους μετανάστες. Τις ημέρες εκείνες οι αφίξεις ήταν κοντά στις 7.000. Φαντάζομαι, λοιπόν, ότι πολλοί θα αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν ένα νησί το οποίο δέχεται 5.000.000 τουρίστες τον χρόνο να ασφυκτιά από λίγες χιλιάδες μετανάστες. Η χώρα της υπερβολής.

Αλλά γιατί να φταίει ο δημοσιογράφος; Εδώ ολόκληρη κυβέρνηση επικαλέστηκε το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για να δικαιολογήσει την απόφασή της να αναστείλει το δικαίωμα αιτήσεων ασύλου. Το άρθρο δηλαδή που επιτρέπει μια τέτοια παρεκτροπή, όταν απειλείται η ζωή του έθνους. Αυτό κι αν είναι υπερβολή. Η οποία φυσικά κατά πάσα πιθανότητα θα καταπέσει την πρώτη φορά που θα αμφισβητηθεί δικαστικά. Όσο για τα μέτρα, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πού θα μπαίνουν φυλακή όσοι αρνούνται να αποχωρήσουν, όταν σήμερα στις φυλακές επικρατεί το αδιαχώρητο. Ή πόσο η αλλαγή του μενού θα αποτρέψει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες από το να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι τους για να αφήσουν πίσω τους τον πόλεμο και την πείνα.

Μικρή σημασία φυσικά έχουν όλα αυτά. Γιατί βέβαια σκοπός των μέτρων δεν είναι να αποθαρρυνθούν οι μετανάστες. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο μιας συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Λιβύη, και στην κυβέρνηση το γνωρίζουν. Στόχος των μέτρων είναι να μη δοθεί πάτημα για αμφισβήτηση από τα δεξιά είτε από τα υπάρχοντα σχήματα είτε από το εκκολαπτόμενο κόμμα Σαμαρά. Το μεταναστευτικό προσφέρεται για ιδεολογικές παρόλες.

Πρόκειται για δεξιά στροφή; Και ναι και όχι. Γιατί στην πραγματικότητα, περισσότερο από καθετί άλλο, είναι μια βεβιασμένη κίνηση από μια κυβέρνηση η οποία ορισμένες φορές μοιάζει να κινείται στα όρια του πανικού. Αντιδρά στα γεγονότα χωρίς να είναι πια σαφές πού και με ποιον τρόπο θέλει να οδηγήσει τη χώρα. Έτσι, το μόνο που κάνει είναι να προσπαθεί να καθυστερήσει τη φθορά, ελπίζοντας ότι στις εκλογές οι ψηφοφόροι θα τη στηρίξουν αναγκαστικά, ελλείψει πειστικής εναλλακτικής πρότασης.

Κατανοητό. Σε αυτό τουλάχιστον, στη διαχείριση της φθοράς δηλαδή, η κυβέρνηση ακολουθεί τον δρόμο όλων των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης στη δεύτερη θητεία τους. Άλλωστε τα σχέδια για αναπτυξιακό άλμα και αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου αποδείχθηκαν όνειρα θερινής νύχτας. Πριν από λίγες μέρες, οι Financial Times φιλοξένησαν ένα εξαιρετικά κολακευτικό άρθρο για την ελληνική οικονομία και το πώς η Ελλάδα επέστρεψε από το χείλος της καταστροφής. Και πράγματι, από αυτή τη σκοπιά η διαχείριση της οικονομίας αποτελεί μια σημαντική επιτυχία. Όσο συνεχίζεται αυτή η πολιτική, τόσο απομακρύνεται ο κίνδυνος μιας νέας χρεοκοπίας. Από την άλλη πλευρά όμως, οι δομικές αδυναμίες παραμένουν και φωνάζουν. Το επενδυτικό κενό δεν έχει καλυφθεί και η παραγωγικότητα παραμένει ουσιαστικά στάσιμη. Η ανταγωνιστικότητα, μάλιστα, των επιχειρήσεων υποχώρησε τον προηγούμενο χρόνο. Έτσι ο τουρισμός, τα ακίνητα και η κατανάλωση παραμένουν οι κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας, προσφέροντας μια εξαιρετικά επισφαλή ανάπτυξη με ένα μη διατηρήσιμο έλλειμμα στο εξωτερικό μας ισοζύγιο. Μια ανάπτυξη η οποία με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις προσδοκίες των πολιτών για ουσιαστική αύξηση των εισοδημάτων τους ούτε είναι ικανή να θωρακίσει τη χώρα μπροστά στα προβλήματα της επόμενης δεκαετίας: τη δημογραφική κατάρρευση, τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και τη γεωπολιτική αστάθεια.

Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ ήρθε όμως να μας υπενθυμίσει και κάτι ακόμα: πως χέρι χέρι με τη δυσλειτουργία του πολιτικού συστήματος και την καχεξία της οικονομίας πηγαίνουν η διαφθορά και η αναποτελεσματικότητα της διοίκησης. Πρόκειται για μια ανατροφοδοτούμενη τριπλέτα, έναν διαρκή φαύλο κύκλο, ο οποίος ορίζει και τις δυνατότητες της χώρας να προχωρήσει. Από μόνο του καθένα από τα προβλήματα αυτά θα ήταν αντιμετωπίσιμο. Για παράδειγμα, το Βέλγιο μπορούσε για χρόνια να μην έχει βιώσιμη κυβέρνηση επειδή λειτουργούσε το κράτος. Ή, πάλι, η Πορτογαλία κατάφερε να ξεπεράσει γρήγορα την οικονομική κρίση επειδή τα πολιτικά κόμματα μπόρεσαν να συνεννοηθούν. Όσο για τις αδυναμίες της διοίκησης, είναι εύκολα αντιμετωπίσιμες όταν λειτουργεί το πολιτικό σύστημα και υπάρχει οικονομική ευχέρεια. Όταν όμως και τα τρία συστήματα δυσλειτουργούν, τότε το ένα υπονομεύει το άλλο. Οι πολιτικές αποφάσεις υπονομεύονται από τις δυσλειτουργίες και τη διαφθορά. Η διαφθορά με τη σειρά της πριμοδοτεί τους πολιτικούς του ρουσφετιού. Όσο για την οικονομία, η χαμηλή παραγωγικότητα, η απουσία ανταγωνισμού και η διαφθορά πριμοδοτούν παρασιτικές διαδικασίες και φοροδιαφυγή. Το τελικό αποτέλεσμα είναι φυσικά μια κοινωνία απογοητευμένη, θυμωμένη, έτοιμη να ακολουθήσει τον ή την πρώτη τυχούσα που θα υποσχεθεί καρδούλες και χάντρες. Ένα καθοδικό σπιράλ, ή στην καλύτερη περίπτωση ένα τέλμα στασιμότητας όπου οι όποιες θετικές προσπάθειες γρήγορα ακυρώνονται.

Σχετικό Άρθρο

Πολιτικη & Οικονομια Το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το μεταναστευτικό κύμα και η απουσία πολιτικής

Σώτη Τριανταφύλλου 17.07.2025, 11:03

Ο Καρλ Πόπερ έλεγε ότι η αισιοδοξία είναι καθήκον μας, με την έννοια ότι εμείς οι ίδιοι διαμορφώνουμε το μέλλον μας. Και είναι αλήθεια πως, αν οι πολιτικές δυνάμεις μπορούσαν να συνεννοηθούν πάνω σε ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και εξυγίανσης, δεν θα υπήρχε λόγος να μην είμαστε αισιόδοξοι. Δεν είναι στο DNA μας η μιζέρια. Από την άλλη πλευρά, με το σημερινό επίπεδο των πολιτικών κομμάτων και ιδίως των πολιτικών αρχηγών, πόσες πιθανότητες μπορεί να δώσει κάποιος σ’ αυτό το ενδεχόμενο; Σε τέτοιες συνθήκες, η απαισιοδοξία μάλλον μοιάζει με ρεαλισμό.