Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και το πολιτικό κόστος της αλλαγής του
Η πρόσφατη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Υπουργείο Παιδείας και η αναφορά του στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών επανάφερε στο προσκήνιο την αβελτηρία της σχολικής εκπαίδευσης. Και δη της Μέσης Εκπαίδευσης, αυτής της μεγάλης ασθενούς. Για να μην πιάσουμε τη Μέση Επαγγελματική Εκπαίδευση. Διότι σε αυτήν η κατάσταση είναι μάλλον ανίατος. Όχι δηλαδή ότι προσπάθησε κανείς και ποτέ να τη βελτιώσει. Ποιος καταδέχεται να ασχοληθεί με τα ΕΠΑΛ;
«Αν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης». Αυτή η δήλωση του πρωθυπουργού προκάλεσε αντιδράσεις εκ μέρους της αντιπολίτευσης, η οποία τον κατηγορεί για εκφοβισμό προς τους εκπαιδευτικούς και για σχεδιασμό απολύσεων. Ωστόσο η αξιολόγηση είναι νόμος του κράτους και οι ΔΥ είναι υποχρεωμένοι να τον σεβαστούν. Να αποδεχθούν δηλαδή τους όρους του παιχνιδιού, αν θέλουν να διατηρήσουν τη θέση τους στο Δημόσιο Σχολείο. Και αυτό κάνει η συντριπτική τους πλειοψηφία. Εξάλλου η μέχρι τώρα εφαρμογή της αξιολόγησης στους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς στέφθηκε με «απόλυτη επιτυχία». Το 99% κρίθηκαν επαρκείς. Οι συνδικαλιστές βεβαίως μπορούν να έχουν διαφορετική άποψη. Το ελληνικό σχολείο όμως έχει πολλά προβλήματα και η ποιότητα των εκπαιδευτικών είναι ένα από αυτά.
Το Λύκειο είναι εδώ και πολλά χρόνια μια προσχηματική βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία οι 230.000 μαθητές έχουν απλώς φυσική παρουσία
Το βαθύτερο πρόβλημα της ΜΕ έχει δύο μεγάλες εστίες. Η μία είναι τα απαρχαιωμένα προγράμματα σπουδών και τα ανεπαρκή πλέον σχολικά βιβλία και η δεύτερη, η διαδικασία πρόσβασης στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Αν δεν λυθούν αυτά, όσες αξιολογήσεις κι αν γίνουν και όσα Ωνάσεια σχολεία και αν ιδρυθούν, η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί. Δηλαδή εσείς νομίζετε ότι στα Πρότυπα Σχολεία διδάσκουν διαφορετική ύλη, από διαφορετικά εγχειρίδια; Ή μήπως ότι οι μαθητές του Λυκείου περιμένουν από το πρότυπο σχολείο να τους εφοδιάσει με τα απαραίτητα για να περάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Το Λύκειο είναι εδώ και πολλά χρόνια μια προσχηματική βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία οι 230.000 μαθητές έχουν απλώς φυσική παρουσία.
Για να μην αναφερθώ στο κατά πόσο εφαρμόζεται το νόμιμο όριο των απουσιών. Ή στην ολοκλήρωση της διδακτέας ύλης. Η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν είναι μεγάλη και δεν υπάρχει λόγος να μειωθεί. Η ασκησιολόγια είναι παράλογα αχανής και την κάνει να φαίνεται μεγάλη. Αλλά αυτή είναι συνέπεια των Πανελλαδικών Εξετάσεων.
Τα νέα προγράμματα σπουδών, όπως και τα αντίστοιχα σχολικά βιβλία, είναι έτοιμα εδώ και πολύ καιρό. Η πιλοτική εφαρμογή τους στα Πρότυπα και Πειραματικά και η ενσωμάτωση των παρατηρήσεων έχουν ολοκληρωθεί από το 2023 με σχετικό ΦΕΚ. 300.000 εκπαιδευτικοί έχουν ήδη επιμορφωθεί πάνω σε αυτά μέσα από ένα τεράστιο πρόγραμμα επιμόρφωσης που «έτρεξε» αθόρυβα στο ελληνικό σχολείο. Απομένει η εφαρμογή τους, η οποία καθυστερεί λόγω της μη έκδοσης των νέων σχολικών βιβλίων. Των οποίων η αξιολόγηση έχει προχωρήσει, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Να ευθύνεται η έλλειψη σχολικών συμβούλων; Μήπως τα διάφορα τεχνικά προβλήματα; Η γραφειοκρατία; Όλα αυτά μαζί; Ή μήπως απλώς η αδράνεια της πολιτικής ηγεσίας στην ολοκλήρωση ενός τόσο μεγάλου και δαπανηρού πρότζεκτ;
Οι παγκόσμιες εξελίξεις στον τομέα της εκπαίδευσης είναι καταιγιστικές λόγω της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά εδώ ακόμα ανακαλύπτουμε τον τροχό. Ή αδιαφορούμε. Είναι όταν δεν θέλεις να ζυμώσεις… Και επειδή το νέο επίπεδο σπουδών θα είναι ιδιαίτερα ανεβασμένο, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή τους. Όχι βεβαίως η γραφειοκρατική και προσχηματική αξιολόγηση, αλλά η ουσιαστική. Αυτή δηλαδή που ελέγχει τις γνώσεις και τις δεξιότητες του εκπαιδευτικού. Διότι πρέπει να γνωρίζεις άριστα και σε βάθος το αντικείμενο ώστε να μπορέσεις και να το μεταδώσεις με επιτυχία στους μαθητές σου. Εδώ η διδασκαλία του «περίπου» μας τελείωσε. Είμαστε υποχρεωμένοι να περάσουμε στη νέα εποχή, αλλά είναι αμφίβολο αν έχουμε τα φόντα.
Δεν είναι μόνο οι πολιτικές και συνδικαλιστικές αντιδράσεις που εμποδίζουν την αξιολόγηση, αλλά και η κατάσταση της Δημόσιας Εκπαίδευσης είναι τέτοια που δεν διευκολύνει τον αξιόπιστο έλεγχο
Αίφνης, ο αριθμός των σχολικών συμβούλων που πρέπει να ολοκληρώσουν την αξιολόγηση δεν επαρκεί. Οι 800 είναι λίγοι. Χρειαζόμαστε τους διπλάσιους, όπως μας συστήνουν οι γκουρού της αξιολόγησης, αλλά δεν ξέρω αν μπορούμε να τους αντέξουμε οικονομικά. Τώρα, το αν το νομικό πλαίσιο, αλλά και οι γνώσεις και οι ικανότητές τους επαρκούν για να κάνουν μια αξιόπιστη αξιολόγηση, δεν το γνωρίζω προσωπικά. Αλλά αυτοί που το γνωρίζουν αμφιβάλλουν. Όπως αμφιβάλλουν και για τη διάθεση και τη θέληση των αξιολογητών να αξιολογήσουν πραγματικά τους συναδέλφους τους. Όπως αντιλαμβάνεστε δεν είναι μόνο οι πολιτικές και συνδικαλιστικές αντιδράσεις που εμποδίζουν την αξιολόγηση, αλλά και η κατάσταση της Δημόσιας Εκπαίδευσης είναι τέτοια που δεν διευκολύνει τον αξιόπιστο έλεγχο. Διότι αυτό το σύστημα έχει μάθει να δουλεύει ανεξέλεγκτο και με πατέντες. Να απορροφά και να αποσαθρώνει κάθε μεταρρύθμιση. Πώς να το εκσυγχρονίσεις και να το αναβαθμίσεις; Ειδικά όταν αποφεύγεις να το πάρεις επάνω σου και να το τρέξεις στα σοβαρά. Δεν είναι μόνο η σαρξ ασθενής αλλά είναι και το πνεύμα απρόθυμο.
Η δεύτερη μεγάλη εστία προβλημάτων της ΜΕ είναι το σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ και το πολυπόθητο εθνικό απολυτήριο που έχει παγώσει. Οι πανελλαδικές εξετάσεις όπως τις ξέρουμε μπορεί να είναι αδιάβλητες, πλην όμως έχουν «τελειώσει» προ πολλού. Αλλά εμείς δεν θέλουμε να το πάρουμε απόφαση. Στην ουσία ποδηγετούν το όλο σύστημα και μεταφέρουν εκτός σχολείου το ενδιαφέρον και την εκπαίδευση των μαθητών. Καθιστούν το απολυτήριο λυκείου ένα τυπικό χαρτί άνευ αξίας και υποβαθμίζουν τη σχολική ζωή σε μια προσχηματική και ανούσια διαδικασία. Εμποδίζουν τη σφαιρική μόρφωση και καλλιέργεια των εφήβων, αποστεώνουν και στεγνώνουν τη γνώση, αφού τη μετατρέπουν σε εκμάθηση τεχνικών επίλυσης προβλημάτων. Και μπολιάζουν τη νεολαία με αφάνταστο άγχος. Για να μην αναφερθούμε στην οικονομική αιμορραγία των οικογενειών τους.
Η αποφόρτιση της διαδικασίας εισαγωγής στις Ανώτατες σχολές είναι σήμερα το κλειδί μιας πραγματικής σχολικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης
Το μεγάλο δυστύχημα είναι ότι κανείς πολιτικός δεν θέλει να αλλάξει το σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ, φοβούμενος κυρίως τη φαλκίδευση του αδιάβλητου. Και βλέποντας ότι και η ελληνική κοινωνία το έχει αποδεχθεί και δεν αιτείται την αλλαγή του, αποφεύγει να προχωρήσει σε μια τόσο σημαντική μεταρρύθμιση. Ωστόσο το εθνικό απολυτήριο είναι εθνική αναγκαιότητα. Μπορεί να δίνεται μετά από αξιόπιστες και αδιάβλητες ενδοσχολικές εξετάσεις με Τράπεζα Θεμάτων, στο τέλος της Γ´ Λυκείου. Και ο γενικός βαθμός του ΕΑ, όπως και οι βαθμοί των επί μέρους μαθημάτων, να αποτελούν κριτήριο επιλογής των νέων φοιτητών από τα ίδια τα ΑΕΙ. Τα οποία θα πρέπει να καθορίζουν και τα απαιτούμενα όρια της βαθμολογίας ανά μάθημα, με βάση και το αντικείμενό τους. Η αποφόρτιση της διαδικασίας εισαγωγής στις Ανώτατες σχολές είναι σήμερα το κλειδί μιας πραγματικής σχολικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης.
Αν δεν προχωρήσουν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών σε συνδυασμό με το Εθνικό Απολυτήριο ως κριτήριο εισαγωγής στα ΑΕΙ, όσες επιμέρους αλλαγές κι αν γίνουν, όσα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία κι αν ιδρυθούν και όσες αξιολογήσεις κι αν κάνουμε, πραγματικό Λύκειο δεν θα αποκτήσουμε. Το ζήτημα είναι να βρεθεί ένας ή μια υπουργός Παιδείας να τολμήσει να συγκρουστεί με το «τέρας». Να πάρει το θέμα επάνω του και να το ολοκληρώσει. Και φυσικά ο πρωθυπουργός που θα τον ενθαρρύνει και θα τον στηρίξει. Διότι δεν είναι εύκολο εγχείρημα, γι’ αυτό όλοι διστάζουν. Ζητείται κασκαντέρ. Έχουμε;
