Τι σημαίνει ενηλικίωση και η αναπόληση ενός φαντασιακού χαμένου παράδεισου της παιδικής ηλικίας.
«Πάνω απ’ όλα ήθελε να πάψει να είναι παιδί χωρίς να καταφύγει στο φτηνό τέχνασμα του να γίνει γονιός», γράφει στο βιβλίο του «Some Hope» ο Edward St Aubyn, αναφερόμενος στο μυθιστορηματικό του alterego, Πάτρικ Μέλροουζ, που έχει φτάσει πλέον τα τριάντα αλλά παραμένει, με διάφορους τρόπους, παιδί.
Ξέρω ότι δεν είμαι ο μόνος άνθρωπος που έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα 18 αλλά εξακολουθεί να αναρωτιέται τι ακριβώς είναι αυτή η ενηλικίωση, τι σημαίνει, γιατί, πολλές φορές, μου φαίνεται από ενοχλητική έως δυσβάσταχτη. Ίσως, όπως πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου, να είμαι κακομαθημένη. Ίσως να έχω πολλές διαφορετικές, συχνά αντικρουόμενες και σχεδόν πάντα λάθος εικόνες για τον αντιπροσωπευτικό ενήλικα.
Ποιος είναι; Αυτός που χαλάει πάντα την πλάκα, αυτός που υπενθυμίζει υποχρεώσεις και καθήκοντα, που συμβιβάζεται, που βουλιάζει στη μικροαστική ρουτίνα του, είναι «υπεύθυνος» και «σοβαρός», και άρα βαρετός, βαρετός μέχρι θανάτου, προσδιορισμοί που σίγουρα αποδίδονται από πολλά παιδιά στους γονείς τους. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, βεβαίως, η εικόνα αυτή έρχεται κατευθείαν από μια άλλη εποχή, από τότε που τα ορόσημα της ενηλικίωσης –εύρεση μόνιμης εργασίας, γάμος, παιδιά– αφορούσαν τους πάντες σχεδόν, και ταυτόχρονα σχεδόν. Τότε είχε όντως νόημα η επαναστατική παιδικότητα, η άρνηση να ακολουθήσει κάποιος το προδιαγεγραμμένο μονοπάτι, να διεκδικήσει έναν άλλον τρόπο, ένα άλλο νόημα ζωής.
Έκτοτε, πάρα πολλά πράγματα άλλαξαν, και οι δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει κανείς έχουν πολλαπλασιαστεί, είναι πολύ πιο ανοιχτοί, πολύ πιο προσβάσιμοι, πολύ πιο ελεύθεροι. Αυτό που ίσως δεν είχαμε υπολογίσει είναι το άγχος της ελευθερίας, η οποία συνήθως ταυτίζεται (γιατί άραγε;) με την ανεμελιά και, με έναν παράξενο τρόπο, με ένα είδος παιδικότητας. Πιθανότατα επειδή τα παιδιά, σε πολύ μικρή ηλικία, είναι όντως πολύ πιο ελεύθερα στον τρόπο με τον οποίο εκφράζουν τα συναισθήματά τους, την περιέργειά τους, τη διάθεση πειραματισμού τους. Κι όμως, αυτά είναι χαρακτηριστικά που χάνονται πολύ νωρίς, μια που η ζωή μέσα σε μια κοινωνία επιβάλλει, και στα παιδιά ακόμα, ή κυρίως στα παιδιά, ένα σωρό κανόνες συμπεριφοράς.
Τι κρατούν οι «διστακτικοί ενήλικες» από την παιδικότητά τους; Όπως αποδεικνύει και η ομώνυμη κατηγορία σειρών και ταινιών στο Netflix, μάλλον τα χειρότερα χαρακτηριστικά των παιδιών: τη δυσκολία τους να ελέγξουν να συναισθήματά τους, την αδυναμία τους να κατανοήσουν ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες που ξεπερνούν το εδώ και τώρα, την ανάγκη άμεσης ικανοποίησης των επιθυμιών τους. Οι ίδιοι άνθρωποι, βεβαίως, δεν αντέχουν τα παιδιά για αυτούς ακριβώς τους λόγους, χαρακτηρίζοντάς τα κακομαθημένα και ενοχλητικά.
Τι προσπαθούμε να κάνουμε όλοι οι ενήλικες που αντιστεκόμαστε στην ενηλικίωση; Ποιον κοροϊδεύουμε; Η απουσία πρακτικών υποχρεώσεων της παιδικής ηλικίας συνοδεύεται από την απόλυτη εξάρτηση από τους γονείς ή τους φροντιστές. Αυτοί ορίζουν πού θα ζούμε, τι θα τρώμε, με ποιον θα κάνουμε παρέα. Πώς φτάσαμε να πιστεύουμε ότι θα μπορούσαμε να απαλλαγούμε από κάθε τι που δεν μας αρέσει, που το βαριόμαστε, που μας προκαλεί άγχος, αμηχανία, αγωνία, φόβο; Γιατί να περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας αναπολώντας έναν φαντασιακό χαμένο παράδεισο; Και ο ελεύθερος από κάθε δική μας σύμβαση τροφοσυλλέκτης και κυνηγός του Αμαζονίου θα αναγκαστεί να πάει για κυνήγι θέλει δεν θέλει. Η επιβίωση απαιτεί κάποια προσπάθεια.
Πριν από λίγο καιρό, η κόρη μου δήλωσε ότι δεν θέλει να μεγαλώσει. Και διαπίστωσα ότι, ακούγοντάς το, δεν μου φάνηκε χαριτωμένο και λογικό, δεν προσπάθησα να την πείσω ότι αξίζει τον κόπο να μεγαλώνει κανείς επειδή έτσι έπρεπε να κάνω ως γονιός. Aλλά εκείνη ακριβώς τη στιγμή είδα καθαρά ότι, με όλους τους περιορισμούς, τα άγχη και τις δυσκολίες της ενήλικης ζωής, δεν θα ήθελα καθόλου να είχα παραμείνει παιδί.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
10°
