Αλήθειες και μύθοι για την πολιτογράφηση αλλοδαπών στην Ελλάδα

Η προηγούμενη δεκαετία απέδειξε ότι η άσκηση πολιτικής με βάση το θυμικό και τη συναισθηματική προσέγγιση των ζητημάτων, πέραν του γεγονότος ότι εκθρέφει τον λαϊκισμό, αποβαίνει και επιζήμια τόσο για τη χώρα, όσο και για την κοινωνία μας. Από την άλλη πλευρά, όλη αυτή η περιπέτεια των μνημονίων απέδειξε ότι μόνο ο ρεαλισμός και η σωστή ανάλυση των δεδομένων μπορεί να προσφέρει στην πολιτική λύσεις βιώσιμες και αποτελεσματικές.

Το τελευταίο διάστημα λέγονται και γράφονται πολλά για τις αλλαγές πολιτογράφησης αλλογενών αλλοδαπών, έτσι όπως αυτές αποτυπώνονται μέσα από το αδιάβλητο σύστημα που θα εφαρμόσει για πρώτη φορά το Υπουργείο Εσωτερικών. Ακούμε κριτικές για απαγορευτικές συνθήκες που επιτείνουν την «πολλαπλή» δυστυχία των μεταναστών που ζουν στη χώρα μας ή για το θέμα των «υψηλών» εισοδηματικών κριτηρίων που αποδεικνύουν την οικονομική ένταξη του υποψήφιου αλλοδαπού για την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη.

Σε κάθε κράτος του πλανήτη μας υπάρχουν ποικίλα συστήματα πολιτογράφησης. Άλλα εναρμονίζονται στις βασικές αρχές ενός δημοκρατικού κράτους δικαίου και άλλα όχι. Άλλα δίνουν έμφαση στην ενσωμάτωση του αλλοδαπού στις θεσμικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας υποδοχής και άλλα όχι. Πριν λίγα χρόνια, για παράδειγμα, η Μάλτα (χώρα μέλος της Ε.Ε.) παραχώρησε χίλιες ιθαγένειες σε ισάριθμους αλλοδαπούς που προσέφεραν στο κράτος από ένα εκατομμύριο ευρώ, χωρίς καμία άλλη διαδικασία ή έλεγχο.

Στη χώρα μας ο Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας θέτει πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την πολιτογράφηση ενός αλλογενούς αλλοδαπού. Αρχικά, να έχει νόμιμη παραμονή στην Ελλάδα για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα κατά περίπτωση. Να γνωρίζει επαρκώς τη γλώσσα, την ιστορία, τον πολιτισμό και τη λειτουργία των θεσμών της χώρας μας. Να έχει καταστήσει τη χώρα μας επίκεντρο των οικονομικών και κοινωνικών του δραστηριοτήτων και να αποδεικνύει με τον τρόπο ζωής του ότι έχει ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία και ότι έχει ισχυρή βούληση να γίνει Έλληνας πολίτης. Το πνεύμα του Κώδικα είναι διαχρονικό και δεν έχει αλλάξει από διαφορετικής ιδεολογίας κυβερνήσεις για δεκαετίες τώρα. Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι η χώρα διαθέτει και αντίστοιχο Μεταναστευτικό Κώδικα που ορίζει τις προϋποθέσεις για τη νόμιμη παραμονή αλλοδαπών στη χώρα μας. Οι νόμιμα διαμένοντες αλλοδαποί στην Ελλάδα έχουν όλα τα δικαιώματα και τις πρόνοιες που ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου οφείλει να παρέχει σε κάθε άτομο που διαμένει στην επικράτειά του. Ενδεικτικά αναφέρω την απρόσκοπτη συμμετοχή στην παιδεία, στην υγεία και την κοινωνική ασφάλιση, στη δικαιοσύνη, στην προστασία από τις δυνάμεις ασφαλείας κλπ.

Πώς γινόταν έως την αλλαγή του νόμου (Οκτώβριος 2020) η πολιτογράφηση των αλλογενών αλλοδαπών; Μέσα από μια αργόσυρτη γραφειοκρατική διαδικασία (μέσος όρος αναμονής τα πέντε χρόνια) με κριτήρια που από περιφέρεια σε περιφέρεια διέφεραν σημαντικά και γι’ αυτό προκαλούσαν διαρκή και βάσιμα παράπονα από όλους τους ενδιαφερόμενους. Συγκεκριμένα, τόσο οι γνώσεις του υποψηφίου, όσο και τα ζητήματα οικονομικής και κοινωνικής ένταξης εξετάζονταν σε μία σαραντάλεπτη, περίπου, συνέντευξή του ενώπιον της Επιτροπής Πολιτογράφησης της περιοχής που διέμενε. Η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας όλο αυτό το διάστημα εκπόνησε πρωτογενείς επιστημονικές έρευνες στη βάση των αρχειακών δεδομένων των εξετάσεων πολιτογράφησης, έρευνες οι οποίες στο προσεχές διάστημα θα δημοσιευτούν και από συνέδρια και από άρθρα, και οι οποίες καταδεικνύουν την ανομοιογενή, αλλά και υποκειμενική αντιμετώπιση από τις διάφορες Επιτροπές περιπτώσεων πολιτογράφησης των αλλοδαπών. Οι προσφυγές στο Συμβούλιο Ιθαγένειας – ανώτατο όργανο της πολιτείας που κρίνει σε δεύτερο βαθμό τις αποφάσεις των υπηρεσιών Ιθαγένειας – αυτό επιβεβαιώνουν περίτρανα, καθώς το ένα τρίτο των σχετικών αποφάσεων (θετικών και απορριπτικών) καταλήγουν εκεί. Αλλά και η πρόσφατη (Μάιος 2020) σχετική έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας διαπίστωνε υποκειμενικότητα.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο για την πολιτογράφηση αποβλέπει στο αδιάβλητο των διαδικασιών. Οι απαραίτητες γνώσεις που διαχρονικά απαιτούνται για την πολιτογράφηση (καλή χρήση της γλώσσας, γνώσεις ιστορίας, γεωγραφίας, πολιτισμού και πολιτικών θεσμών της χώρας μας) πιστοποιούνται πλέον μέσω εξετάσεων πανελλαδικού τύπου. Αντικειμενικά, αδιάβλητα και καθολικά. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο συνίσταται η μεταρρύθμιση που επιφέρει το Υπουργείο Εσωτερικών. Η ύλη αντί του απαρχαιωμένου και με χαοτική οργάνωση «Βιβλίου Συνοπτικών Γνώσεων» βρίσκεται πλέον σε Τράπεζα Θεμάτων συγκεκριμένη και καθορισμένη μαζί με τις απαντήσεις. Για τη δυσκολία ή τη συνάφεια των ερωτήσεων με το αντικείμενο υπάρχουν επιστήμονες που μπορούν να απαντήσουν. Αλλά όσοι ασκούν κριτική, καλό είναι να εντρυφήσουν στις αντίστοιχες ερωτήσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και για τα ζητήματα της γλώσσας – που ας σημειωθεί είναι επιπέδου Β’ Γυμνασίου – οι ασκούντες κριτική ας αναλογιστούν, πως ένας αλλοδαπός θα ασκήσει τα δικαιώματα του Έλληνα πολίτη, αν δεν γνωρίζει σε ικανοποιητικό βαθμό τη γλώσσα.

Για το ζήτημα των οικονομικών κριτηρίων θα πρέπει να πληροφορήσουμε τους αναγνώστες ότι σε όλες τις προηγμένες χώρες στην πολιτογράφηση περιέχεται παντού ο ίδιος όρος «να έχουν αυτοδύναμη οικονομική παρουσία και να μη στηρίζονται στα κοινωνικά επιδόματα». Το όριο των κατώτατων αποδοχών που ορίζονται από τις συλλογικές συμβάσεις έχει τεθεί εγκυκλιακά από το μακρινό 2010, χωρίς ποτέ κανείς να έχει παρέμβει σε αυτό. Ούτε η κυβέρνηση Σύριζα, η μακροβιότερη κυβέρνηση της μνημονιακής περιόδου προέβη σε κάποια μείωση των εισοδηματικών κριτηρίων σε όλη τη διάρκεια της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης. Αλλά και στον Μεταναστευτικό Κώδικα τα ίδια εισοδηματικά κριτήρια τίθενται και για τη χορήγηση των αδειών παραμονής, χωρίς πάλι να έχει γίνει κάποια παρέμβαση ακόμα και στον καιρό της κρίσης. Και δεν υπάρχουν διαμαρτυρίες προς αυτό.

Στο πρόσφατο παρελθόν κάθε Επιτροπή Πολιτογράφησης ερμήνευε, όπως ήθελε, εγκυκλίους και οδηγίες, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανομοιομορφία στις αποφάσεις. Το σίγουρο είναι ότι η πολιτογράφηση αλλοδαπών με μηδενικές (!) φορολογικές δηλώσεις δηλώνει εμφατικά ότι επιβραβεύει τη φοροδιαφυγή και τη μαύρη εργασία. Και συνιστά μια αδικία απέναντι των συνεπών φορολογικά και νομοταγών αλλοδαπών. Τώρα η Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε, σύμφωνα με την εξουσιοδότηση που παρέχει ο νόμος θέτει καθολικά κριτήρια κατά περίπτωση. Και μια σημείωση για όσους δεν γνωρίζουν : τα επτά χρόνια που ζητείται η ύπαρξη του κατώτατου εισοδήματος αφορά άδειες παραμονής εξαρτημένης εργασίας, όπου ο αλλοδαπός καταθέτει δήλωση εργοδότη ότι τον έχει ως μισθωτό για τουλάχιστον δώδεκα έτη. Αυτά προς αποφυγή της άσκοπης δημιουργίας εντυπώσεων. Επίσης, το κατώτατο εισόδημα του κάθε έτους ποικίλλει, καθώς προσαρμόζεται στα ισχύοντα τη συγκεκριμένη χρονιά. Και αναφορικά με το ζήτημα της πανδημίας είναι δεδομένο, πως όταν γίνει από τα αρμόδια Υπουργεία η οικονομική της αποτίμηση, τότε θα υπάρξει αντίστοιχη τροποποίηση των απαιτούμενων για πολιτογράφηση εισοδηματικών κριτηρίων.

Η Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα φτάνει στο σημείο να θεωρεί ότι ενδεχομένως παραβιάζει τα συνταγματικά όρια η πρόβλεψη στην ίδια Υπουργική Απόφαση ότι κριτήριο κοινωνικής ενσωμάτωσης θεωρείται και η σύναψη γάμου – ή συμφώνου συμβίωσης – με Έλληνα πολίτη. Προκαλεί απορία γιατί ένα τέτοιο γεγονός δεν θα έπρεπε – εφόσον υπάρχει – να θεωρηθεί δείγμα της ενσωμάτωσης του αλλοδαπού και έκφραση ισχυρής βούλησης για στενό δεσμό με τη χώρα μας. Υπήρχε, εξάλλου, και σε παλαιότερες εγκυκλίους και οδηγίες των υπηρεσιών. Επιπλέον, και οι εκπρόσωποι της ΕΕΑΔ στις Επιτροπές Πολιτογράφησης, σύμφωνα με τα πρακτικά, τόνιζαν πόσο ενισχυτικό στοιχείο είναι ο γάμος με Έλληνα ή Ελληνίδα για την έγκριση της αίτησης του αλλοδαπού.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι καμία ΜΚΟ, Ένωση για Δικαιώματα ή από τους ασκούντες κριτική δεν αναφέρονται ότι στον ίδιο νόμο του Οκτωβρίου 2020, που τόσο «αντιδραστικό» τον θεωρούν, υπάρχουν διατάξεις που ικανοποιούν το πάγιο αίτημα των παιδιών που γεννήθηκαν από μετανάστες ή ήρθαν μικρά και φοίτησαν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, να λαμβάνουν την Ελληνική Ιθαγένεια χωρίς άσκοπη ταλαιπωρία. Για όλους αυτούς που έμπαιναν στην ίδια διοικητική διαδικασία με τους υπόλοιπους ιδρύθηκαν δύο νέες Διευθύνσεις Ιθαγένειας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, προκειμένου να επιταχύνονται οι διαδικασίες και έτσι, νέοι άνθρωποι με στενούς δεσμούς με την κοινωνία και τη χώρα μας να γίνονται, Έλληνες πολίτες χωρίς περιττή και χρονοβόρα γραφειοκρατία. Και αυτή είναι μια ρύθμιση της παρούσας κυβέρνησης που φροντίζει οι «της ημετέρας παιδείας μετέχοντες» να γίνονται Έλληνες, εφόσον το επιθυμούν, άμεσα, αδιάβλητα και αντικειμενικά.

Η πολιτογράφηση για όλες τις χώρες του κόσμου είναι ένα προνόμιο που κάθε κράτος ορίζει αποκλειστικά μόνο του, πως και σε ποιους θα το χορηγήσει. Η χώρα μας, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οφείλει να έχει διαδικασίες αδιάβλητες και καθολικές που διασφαλίζουν τόσο την κοινωνική συνοχή, όσο και την εθνική ασφάλεια. Επίσης, οφείλουμε να έχουμε και τους μηχανισμούς εκείνους για την αποτροπή κάθε κατάχρησης ή φαινομένου διαφθοράς τόσο σε βάρος του αιτούντος, όσο και σε βάρος της χώρας μας.