Η Ελλάδα (ξανα)κόβει το κάπνισμα

Πέντε χρόνια και επτά προσπάθειες χρειάζεται κατά μέσο όρο ένας άνθρωπος για να σταματήσει το κάπνισμα. Πόσες προσπάθειες απαιτούνται άραγε κατά μέσο όρο για να εφαρμοστεί ένας ψηφισμένος νόμος στην χώρα μας;

Στην Ελλάδα η ψήφιση νόμου μοιάζει σαν το κάπνισμα που εύκολα το ξεκινάς και η εφαρμογή του νόμου, σαν την προσπάθεια να το κόψεις! Δύσκολα, πολύ δύσκολα. Έχουμε εισάγει για τον κάπνισμα επτά (!) νέες νομοθετικές ρυθμίσεις  (τον Μάιο του 2010, τον Αύγουστο του 2010, τον Δεκέμβριο του 2010, τον Μάρτιο του 2011, τον Ιούλιο του 2011, τον Νοέμβριο του 2012 και τον Μάιο του 2017).

Ετοιμαζόμαστε τώρα αισίως, για την όγδοη κατά σειρά νομοθετική πρωτοβουλία.

Σας έχει τύχει σίγουρα: Ο ίδιος Έλληνας που στην Αθήνα λέει ότι είμαστε μια ειδική περίπτωση χώρας και καπνίζει μέσα στο μαγαζί,  όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό προσαρμόζεται και δεν καπνίζει σε κλειστούς χώρους, γιατί εκεί τηρούνται οι νόμοι.

Αν πας να ανάψεις τσιγάρο σε εστιατόριο στην Τουρκία, θα τρέξει το γκαρσόνι να σου πάρει το τσιγάρο από τα χείλη, γιατί κινδυνεύει το μαγαζί με πρόστιμο.

 Δεν είναι το ύψος του προστίμου ή η στολή του κρατικού οργάνου που δημιουργεί το πλαίσιο συμμόρφωσης. Στο πανεπιστήμιο μαθαίναμε ότι δεν έχει σημασία το μέγεθος της ποινής, αλλά η βεβαιότητα ότι θα επιβληθεί.

H χώρα μας κατατάσσεται σε μία από τις υψηλότερες θέσεις παγκοσμίως σε θέματα πολυνομίας. Πολυνομία, κακονομία και τελικά ανομία. Ένας φαύλος κύκλος που θέλει γεμάτα τασάκια και ατμόσφαιρα θολή από τον καπνό στα περισσότερα καφέ, μπαρ και εστιατόρια της χώρας.

Κατακτούμε βέβαια κι άλλες «κορυφές»: Σύμφωνα με την  Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία  η χώρα μας είναι πρώτη σε αναλογία σε θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα στην Ευρώπη. «Κάθε χρόνο απ' αυτή την μορφή καρκίνου χάνεται πληθυσμός ίσος με τους κατοίκους ενός νησιού, όπως η Ικαρία ή η Λέρος.

Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία την Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας το κάπνισμα ευθύνεται για περίπου 200.000 εισαγωγές σε νοσοκομείο ετησίως –περίπου το 8,9% των συνολικών εισαγωγών–, γεγονός που δεσμεύει το 10,7% του προϋπολογισμού των νοσοκομείων του ΕΣΥ.

Το κάπνισμα προκαλεί 20,000 θανάτους ετησίως, ενώ το παθητικό κάπνισμα είναι υπεύθυνο για την απώλεια 700 συνανθρώπων μας κάθε χρόνο. Το δε συνολικό οικονομικό κόστος -κρατηθείτε- εξαιτίας της καπνιστικής επιδημίας έχει υπολογιστεί στα 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στο 14,4% της εθνικής δαπάνης για την υγεία!

Η δεκαετής αδυναμία εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου οδηγεί στο εύκολο συμπέρασμα ότι χωρίς αυστηροποίηση των ελέγχων, το εγχείρημα θα αποτύχει ξανά.  Αν το κάπνισμα όμως ήταν μόνο ζήτημα απαγόρευσης, ίσως και να είχε επιλυθεί. Το ζήτημα δεν είναι να γίνουν οι γιατροί αστυνομικοί και οι αστυνομικοί γιατροί.

«Η συμμετοχή της κοινωνίας στην  προστασία της δημόσιας υγείας προϋποθέτει τον αμοιβαίο σεβασμό. Δεν διώκεται ο καπνιστής αλλά προστατεύεται ο μη καπνιστής», όπως σημειώνει ο καθηγητής Μπεχράκης. 

Ποιος δεν επιθυμεί να προστατεύονται τα παιδιά, οι έγκυοι, οι ευάλωτες ομάδες; Με ποια λογική άτομα με αναπνευστικά ή καρδιακά ζητήματα δεν έχουν δικαίωμα να πάνε για καφέ ή φαγητό;

Πώς οι ιδιοκτήτες εστιατορίων, μπαρ που εφαρμόζουν τον νόμο θα προστατευθούν από τους συναδέλφους τους που -αψηφώντας τις συνέπειες του νόμου- επιτρέπουν το κάπνισμα για να αυξήσουν την πελατεία, νοθεύοντας τον ανταγωνισμό;

Η ιστορία της απαγόρευσης του καπνίσματος είναι καθ’ υπερβολή η ιστορία της χώρας μας, που ταλαιπωρεί και ταλαιπωρείται.

Αυτή η περίφημη αλλαγή κουλτούρας προϋποθέτει την αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης κράτους-πολίτη. Έχει αποδειχθεί ότι ένας νόμος δεν «φέρνει την άνοιξη», γιατί το κράτος έχει απωλέσει προ πολλού το ηθικό δικαίωμα της εφαρμογής του νόμου.

Η αλλαγή κουλτούρας θέλει χρόνο αλλά και ταχύτητα, νέα υποδείγματα και φυσικά εδραίωση της πεποίθησης ότι η ποινή θα επιβληθεί. Αυτό σίγουρα δε γίνεται, καπνίζοντας σε δημόσιες υπηρεσίες, υπουργεία και νοσοκομεία. Ας εφαρμοστεί εκεί ο αντικαπνιστικός και τότε οι πολίτες θα ντραπούν να καπνίσουν στα κλειστά γυμναστήρια και στις παιδικές χαρές.

Το ζήτημα είναι να υπάρξει μια ολοκληρωμένη ενορχηστρωμένη πολιτική περιορισμού του καπνίσματος, ως  στοιχείο παιδείας, εκπαίδευσης και πολιτισμού.

Επιτέλους όμως, ας ξεκινήσουμε από κάπου.