Στο πρόσφατο συνέδριο του SPD, ο πρωθυπουργός έκανε δύο κατά τη γνώμη μου αξιοπρόσεκτες αναφορές. Μιλώντας για το 2015 είπε ότι όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με το δίλημμα της ρήξης με την Ευρώπη ή της απόλυτης μεταστροφής της πολιτικής του, αποφάσισε ψύχραιμα και λυτρωτικά για τη χώρα τη μεταστροφή. Ισχυρίστηκε, δηλαδή, ότι ήταν δική του επιλογή να μας σώσει. Με άλλα λόγια, παραδέχθηκε ότι απαρνήθηκε τη ρητορική επιλογή της αντίστασης και της ρήξης με τους εταίρους, η οποία τον έφερε στην εξουσία. Η ομολογία του αυτή μπορεί να εκληφθεί σαν αυτοκριτική ή σαν «δούλεμα». Και επειδή η πρώτη απουσιάζει τελείως από τον πρωθυπουργικό λόγο, καταλήγουμε, τουλάχιστον προσωπικά, στο δεύτερο.
Η δεύτερη αναφορά του ήταν επίκαιρη και σχετική με την ευρωπαϊκή πολιτική συγκυρία. Ο πρωθυπουργός κάλεσε σε ευρύ μέτωπο την Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία και την Αριστερά ενάντια στον ακροδεξιό λαϊκισμό (με τον οποίο, ωστόσο, συνεργάζεται) και τη δημαγωγία. Συνειρμικά, με την πρώτη αναφορά του δικαιούμαστε να αναρωτηθούμε μήπως ο πρωθυπουργός καλεί πάλι σε νέα συσπείρωση για να ανατρέψει και να απαρνηθεί μια ακόμη βασική πλευρά του εαυτού του - αυτήν, δηλαδή, της δικής του λαϊκίστικης ταυτότητας και πολιτικής.
Ο λαϊκίστικος πυρήνας του ΣΥΡΙΖΑ
Η δεύτερη αναφορά του κ. Τσίπρα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι συνδέεται τόσο με την αναμέτρηση των επερχόμενων ευρωεκλογών, όσο και με την καθοριστική τελική ευθεία προς τις αντίστοιχες εθνικές.Μέσα από τα πρόσφατα διλήμματα του κ. Τσίπρα -και γενικότερα του ΣΥΡΙΖΑ- προκύπτει ένα ενδιαφέρον πολιτικό ερώτημα. Είναι αυτός και το κόμμα του πραγματικοί αντίπαλοι του αυξανόμενου ευρωπαϊκού λαϊκισμού και της εντεινόμενης πολιτικής δημαγωγίας; Νομιμοποιούνται ιδεολογικά, πολιτικά και, κυρίως, με τη συνεχιζόμενη πρακτική τους να έρθουν σε ουσιαστική κι όχι ψευδεπίγραφη αντιπαράθεση με τον λαϊκισμό και τη δημαγωγία;
H πολιτική απάντηση είναι όχι, σε καμία περίπτωση. Διότι ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά την εξαναγκασμένη πολιτική μεταστροφή που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2015, δεν έχει αποβάλει την οργανική λαϊκίστικη ταυτότητα του. Δεν έχει εκριζώσει τον ιδεολογικό πυρήνα αναπαραγωγής και επικαιροποίησης του λαϊκίστικου πολιτικού λόγου. Οι βασικές αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τον λαϊκισμό, όπως «ελίτ-λαός» ή «εμείς-αυτοί»,που στην Ελλάδα προσαρμόστηκαν σε «διαπλοκή-λαός» και «παλαιό-νέο πολιτικό σύστημα», παραμένουν η κινητήριος δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει προσαρμογές. Όμως, όλα τα ιστορικά, γεωγραφικά και πολιτικά λαϊκίστικα υποδείγματα στην πορεία τους χαρακτηρίζονται από μεταλλαγές και διαφοροποιήσεις. Κυρίως, όμως, διακρίνονται από προγραμματική και στρατηγική ανομοιογένεια μεταξύ τους. Αυτή την ανομοιογένεια θέλει να εκμεταλλευτεί πολιτικά ο ΣΥΡΙΖΑ. Χρησιμοποιεί τον ανερχόμενο δεξιό ευρωπαϊκό λαϊκισμό για να αντιτάξει απέναντί του τον αριστερό λαϊκισμό που ο ίδιος εκφράζει, και σ’ αυτήν την πορεία επιθυμεί ως «εξάρτημα» την Κεντροαριστερά. Όμως, ο ευρωπαϊκός λαϊκισμός δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε μια βάση «δεξιάς-αριστεράς», να αντιπαρατεθεί δηλαδή ο αριστερός λαϊκισμός στον δεξιό λαϊκισμό. Κι αυτό γιατί και οι δύο είναι λαϊκισμοί και τα κοινά σημεία τους είναι εξίσου καταστρεπτικά για τους λαούς και τις χώρες. Ο αριστερός λαϊκισμός του Τσάβες κατέστρεψε την Βενεζουέλα τόσο όσο και ο δεξιός λαϊκισμός του Όρμπαν απειλεί να οδηγήσει σε καταστροφή το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και τη δημοκρατία στη χώρα του.
Ποια είναι, λοιπόν, τα στοιχεία του Συριζέικου λαϊκισμού που τον καθιστούν αφερέγγυο παίκτη στο επερχόμενο ευρωπαϊκό διακύβευμα αλλά, κυρίως, επικίνδυνο παίκτη με τις εγχώριες επιλογές του;
Από τον συγκρουσιακό λαϊκισμό του «ΣΥΡΙΖΑ της αυταπάτης» το 2015, που προέβλεπε αλλαγές ευρωπαϊκών συσχετισμών και κατάργηση των μνημονίων της λιτότητας, σήμερα φτάσαμε στον δημαγωγικό και πελατειακό- επιδοματικό λαϊκισμό του ΣΥΡΙΖΑ, που συνθλίβει κάθε προοπτική παραγωγικής ανασυγκρότησης και ανάπτυξης και υπονομεύει βαρύτατα το παρόν και το άμεσο μέλλον της χώρας. Μιλάει για προστασία των αδυνάτων, ενώ είναι αυτοί που πληρώνουν διαρκώς το μάρμαρο. Αυτή την αναλογική διαφορά εξέλιξης του λαϊκίστικου λόγου του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε κάποιος, ωμά και λαϊκά, να την περιγράψει και σαν πορεία μετεξέλιξης από την θολή αυταπάτη στο συστηματικό πολιτικό δούλεμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ένα αμετανόητο λαϊκίστικο φαινόμενο και οι επιπτώσεις ενός τέτοιου φορτίου στην ελληνική υπόθεση μπορούν να γίνουν ανυπολόγιστες και καταστροφικές. Πέρα από τη φιλολογία της καθημερινής άγονης σύγκρουσης και της πολιτικής ρουτίνας που κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο, υπάρχει μια εθνική και κοινωνική απαισιοδοξία και ένα αγωνιώδες ερώτημα που πλανάται στον ορίζοντα. Μήπως επιστρέφουμε επί της ουσίας στο 2015 και η πορεία της χώρας θα ξανατεθεί σε διακινδύνευση, όχι μέσα από μια τυχοδιωκτική σύγκρουση, αλλά μετά από μια δημαγωγική καθολική αποτυχία; Όντως το ερώτημα, με τον συνεχιζόμενο και εντεινόμενο λαϊκισμό στα διαχειριστικά πράγματα της χώρας, είναι απειλητικό, αλλά και βάσιμο. Είναι καθήκον μας στις επερχόμενες εκλογέςνα βρούμε καθαρό προσανατολισμό για να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα αποτελεσματικά και με προοπτική διεξόδου.
8°
