Ο Γ. Μαυρωτάς σχετικά με το νομοσχέδιο «Μέτρα για την Προώθηση των Θεσμών της Αναδοχής και Υιοθεσίας»

Ξεκινώντας την τοποθέτησή του στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης «Μέτρα για την Προώθηση των Θεσμών της Αναδοχής και Υιοθεσίας» ο ειδικός αγορητής και βουλευτής Αττικής του Ποταμιού, Γιώργος Μαυρωτάς, επεσήμανε ότι το σχέδιο νόμου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά έχει ασαφή σημεία και επιδέχεται ακόμα βελτιώσεις.

Σχολιάζοντας ότι η αποϊδρυματοποίηση επιδιώκεται επειδή, ακόμα και το καλύτερο ίδρυμα δεν μπορεί να αναπληρώσει το οικογενειακό περιβάλλον, που χρειάζονται τα παιδιά, σημείωσε πως ο θεσμός της αναδοχής δεν είναι ανεπτυγμένος στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τον θεσμό της υιοθεσίας που υπάρχει μεν, αλλά με πολλή γραφειοκρατία και για αυτό έχει μικρή ανάπτυξη και φθίνει.

Στη συνέχεια, εξέφρασε την απογοήτευσή του που το ενδιαφέρον για το παρόν σχέδιο νόμου έχει εστιαστεί στο άρθρο 8, όπου διασταυρώνουν τα ξίφη τους από τη μία τα κοινωνικά στερεότυπα και από την άλλη οι απόψεις των επιστημόνων. Σχετικά με το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας, ο κ. Μαυρωτάς σχολίασε πως είναι απαραίτητη η σύσταση συντονιστικού φορέα, όχι όμως με τη μορφή ενός κρατικοκεντρικού οργάνου, αλλά αντίθετα με τη μορφή ανεξαρτήτου ευέλικτου, διαρκούς λειτουργίας οργάνου, με επιπλέον εποπτικές-ελεγκτικές αρμοδιότητες και μέλη προσηλωμένα και αποκλειστικά απασχολούμενα με τα συγκεκριμένα καθήκοντα.

Συνεχίζοντας την ομιλία του και αναφερόμενος στα διάφορα Ειδικά και Εθνικά Μητρώα που προβλέπονται στο σχέδιο νόμου, πρότεινε να υπάρχει μία ψηφιακή πλατφόρμα με διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης, υποστηρίζοντας ότι θα λύσει τα όποια θέματα επικοινωνίας μεταξύ των μητρώων, ενώ τόνισε πως η ΗΔΙΚΑ έχει την τεχνογνωσία να δημιουργήσει αυτήν την πλατφόρμα και να εκπαιδεύσει σύντομα το προσωπικό.

Όσον αφορά στο ζήτημα της αναδοχής από ομόφυλα ζευγάρια, που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ο κ. Μαυρωτάς διατύπωσε την άποψη, πως η αναδοχή από ομόφυλα ζευγάρια είναι μια δυνατότητα που δίνεται και θα την κρίνει ad hoc ο εκάστοτε ειδικός, όπως θα κρίνει και την καταλληλότητα έγγαμων ζευγαριών, ετερόφυλων ζευγαριών με σύμφωνο συμβίωσης, μεμονωμένων ατόμων, συγγενών κλπ. Επεσήμανε ότι σύμφωνα με τις έρευνες, είτε ετερόφυλο είναι το ζευγάρι είτε ομόφυλο, το παιδί θα αναπτυχθεί σωστά αν βρει εκεί αγάπη και φροντίδα και πως αυτό πρέπει να είναι η μέριμνά μας, όχι ο σεξουαλικός προσανατολισμός των αναδόχων.

Στον ισχυρισμό κάποιων πολιτικών, ότι «η κοινωνία μας δεν είναι ακόμη έτοιμη», σημείωσε αν ήταν ο πολιτικός να σύρεται πίσω από την κοινή γνώμη και όχι να προσπαθεί να την διαμορφώσει με ορθολογικά επιχειρήματα, τότε παύει να είναι χρήσιμος. Η πλειοψηφία δεν πρέπει να περιορίζει ατομικά δικαιώματα ούτε τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις μπορούν να περιορίζουν το πραγματικό συμφέρον των παιδιών.

Κλείνοντας την ομιλία του, διατύπωσε μια γενικότερη παρατήρηση που δεν παραλείπει να τονίζει σε κάθε νομοσχέδιο, αυτή της ανάγκης ορισμού προθεσμιών για τις προβλεπόμενες υπουργικές και κοινές υπουργικές αποφάσεις (7 υπουργικές και 6 κοινές υπουργικές στο συγκεκριμένο), αλλιώς η εφαρμογή της νομοθεσίας επαφίεται στην καλή διάθεση των υπηρεσιακών παραγόντων.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο προσπαθεί να βάλει μια τάξη και συγχρόνως να απλοποιήσει τις διαδικασίες αναδοχής και υιοθεσίας ώστε να αναπτυχθεί ο θεσμός και στη χώρα μας. Κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά νομίζουμε ότι έχει κάποια ασαφή σημεία και επιδέχεται ακόμα βελτιώσεις.

Η πυξίδα μας στην αντιμετώπιση του ζητήματος είναι η προσδοκώμενη αποϊδρυματοποίηση με μία παιδοκεντρική προσέγγιση. Να σημειώσουμε ότι η αποϊδρυματοποίηση επιδιώκεται όχι επειδή δεν γίνεται καλή δουλειά στα ιδρύματα που σηκώνουν το μεγάλο βάρος της φροντίδας των παιδιών εκτός οικογένειας, αλλά επειδή και το καλύτερο ίδρυμα δεν μπορεί να αναπληρώσει το οικογενειακό περιβάλλον.

Όπως ξέρουμε, μέχρι σήμερα ο θεσμός της αναδοχής δεν είναι ανεπτυγμένος στην Ελλάδα ενώ ο θεσμός της υιοθεσίας υπάρχει αλλά με πολύ γραφειοκρατία και μικρή ανάπτυξη. Δυστυχώς το ενδιαφέρον για το νομοσχέδιο εστιάστηκε στο άρθρο 8 όπου διασταυρώνουν τα ξίφη τους από τη μία τα κοινωνικά στερεότυπα και από την άλλη οι απόψεις των επιστημόνων. Θα πω περισσότερα γι’ αυτό στη συνέχεια.

Για αρχή ας αποφασίσουμε ποια είναι η σωστή γενική πληθυντικού του «Ανάδοχος». Ανάδοχων όπως λέει ο τίτλος του άρθρου 6 ή «Αναδόχων» όπως μάλλον σωστότερα λέει ο τίτλος του άρθρου 9. Επίσης θα λέμε Υιοθεσία ή Τεκνοθεσία; Κατάλοιπα της πατριαρχικής μας κοινωνίας «Μη επανδρωμένα αεροσκάφη», «αύτανδρο», «επανδρώνεται», «λειψανδρία».

Ας πάρουμε το νομοσχέδιο από την αρχή με εντοπισμένες παρατηρήσεις. Για το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας. Είναι απαραίτητη η σύσταση συντονιστικού φορέα, όχι όμως με τη μορφή απλά και μόνο ενός κρατικοκεντρικού, συμβουλευτικού και γνωμοδοτικού οργάνου, το οποίο θα υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης, όπως προτείνεται στο εν λόγω νομοσχέδιο, και με μέλη που θα ασκούν, παρεπιμπτόντως, τα συγκεκριμένα καθήκοντα και θα συνέρχονται μία φορά το μήνα, αλλά αντίθετα με τη μορφή ανεξαρτήτου οργάνου, ευέλικτου, διαρκούς λειτουργίας και με μέλη που θα είναι προσηλωμένα και απασχολούμενα με τα συγκεκριμένα καθήκοντα και μόνο.

Στις συμβουλευτικές και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες του συγκεκριμένου φορέα θα πρέπει να προστεθούν και εποπτικές-ελεγκτικές αρμοδιότητες. Εμείς θα βλέπαμε ακόμα και την ίδρυση Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Αναδοχής και Υιοθεσίας που θα μπορεί να έχει αυξημένο γνωμοδοτικό αλλά και ελεγκτικό ρόλο.

Επίσης γιατί όχι μεγαλύτερη εμπλοκή της Συνηγόρου του Παιδιού ως τακτικό μέλος; Στα άρθρα 5-7 όπου έχουμε τα ειδικό μητρώο του κάθε φορέα και το εθνικό μητρώο που τηρείται από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Μια γενική παρατήρηση που ισχύει και για τα επόμενα μητρώα των ανάδοχων γονέων, αναδοχών, θετών γονέων κλπ.

Προκειμένου να μην υπάρχουν προβλήματα διαλειτουργικότητας και άμεσης επικοινωνίας να υπάρχει μία ψηφιακή πλατφόρμα με διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης. Οι φορείς αντί να έχουν τα δικά τους ειδικά μητρώα να βάζουν στην ψηφιακή πλατφόρμα ότι στοιχεία θα έβαζαν στο ειδικό μητρώο. Το ΕΚΚΑ θα έχει πλήρη πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία αυτά. Με τον τρόπο αυτό δεν θα έχουμε ασυμβατότητες δηλαδή ο κάθε φορέας να έχει το δικό του ηλεκτρονικό μητρώο με διαφορετικά πεδία να στέλνει στο ΕΚΚΑ να περαστούν στο εθνικό μητρώο τις αλλαγές που μπορεί να είναι και καθημερινές.

Η ενιαία ψηφιακή πλατφόρμα με διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης πιστεύω θα λύσει τα όποια θέματα επικοινωνίας μεταξύ ειδικών μητρώων και εθνικού μητρώου. Το ΕΚΚΑ έχει πρόσβαση στα στοιχεία και οι διάφοροι φορείς έχουν πρόσβαση στα δικά τους στοιχεία. Η ΗΔΙΚΑ πιστεύω απόλυτα έχει την τεχνογνωσία να δημιουργήσει αυτήν την πλατφόρμα και να εκπαιδεύσει μέσα σε μερικές εβδομάδες το προσωπικό.

Αυτή η λογική ίσως θα έπρεπε να υιοθετηθεί για τα εθνικά και ειδικά μητρώα μέσω μιας ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας που θα φτιάξει η ΗΔΙΚΑ, που θα έχει διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης. Επίσης άποψή μας είναι ότι θα πρέπει κάπως να τηρείται και αρχείο με τους αναδόχους ή θετούς γονείς που απορρίπτονται. Στο άρθρο 8 περιγράφονται οι προϋποθέσεις για την αναδοχή. Η παράγραφος 1 ίσως θέλει μια επαναδιατύπωση ή εγώ δεν την καταλαβαίνω καλά.

Ενώ έχει μια σειρά αναφοράς (σύζυγοι, σύμφωνο συμβίωσης, μεμονωμένα άτομα κλπ) λέει στο τέλος του πρώτου εδαφίου: «…που μπορεί να είναι συγγενείς εξ αίματος οποιουδήποτε βαθμού με το ανήλικο τέκνο (συγγενική αναδοχή)».

Μπορεί κάποιος να θεωρήσει ότι όλες οι προηγούμενες κατηγορίες πρέπει να έχουν συγγενική σχέση έτσι όπως είναι διατυπωμένο. Και ενώ είναι τελευταία στη σειρά η συγγενική αναδοχή λέει ότι προτιμάται. Είναι λίγο θολό όλο αυτό και θα πρέπει να αναδιατυπωθεί ώστε να διευκρινιστεί. Όπως επίσης και τα όρια ηλικίας για συγγενική αναδοχή (π.χ. παππούς, γιαγιά).

Επιτρέψτε μου να σταθώ λίγο στη δυνατότητα αναδοχής από ομόφυλα ζευγάρια που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης (αυτό το οποίο δηλαδή έχει συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας). Η αναδοχή από ομόφυλα ζευγάρια είναι μια δυνατότητα που δίνεται και θα την κρίνει ad hoc ο εκάστοτε ειδικός.

Όπως θα κρίνει την καταλληλότητα έγγαμων ζευγαριών, ετερόφυλων ζευγαριών με σύμφωνο συμβίωσης, μεμονωμένων ατόμων, συγγενών κλπ. Είδαμε και διαβάσαμε πολύ διάλογο για το ζήτημα τις τελευταίες μέρες. Είδαμε και τις απόψεις των επιστημόνων. Λένε οι έρευνες ότι οι ομοφυλόφιλοι μπορεί να είναι το ίδιο καλοί γονείς με τους ετεροφυλόφιλους.

Η κοινωνία μας αυτό το βλέπει με προβληματισμό και αμηχανία. Δεν θα πω ότι είναι οπισθοδρομικοί όσοι το αρνούνται ή προοδευτικοί όσοι το δέχονται. Δεν θα επικαλεστώ ούτε τα ίσα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Θα επικαλεστώ κυρίως το συμφέρον των παιδιών.

Όσο καλό και αν είναι ένα ίδρυμα, η ένταξη σε ένα οικογενειακό περιβάλλον είναι σαφώς ευνοϊκότερη εξέλιξη για το παιδί (αυτό είναι και το νόημα της αποϊδρυματοποίησης). Είτε ετερόφυλο είναι το ζευγάρι είτε ομόφυλο το παιδί λένε οι έρευνες θα αναπτυχθεί σωστά αν βρει εκεί αγάπη και φροντίδα. Γι αυτά θα πρέπει να νοιαζόμαστε… και όχι για τον σεξουαλικό προσανατολισμό των αναδόχων.

Ακόμα και η Εκκλησία, ο εκπρόσωπος της Ιεράς Συνόδου που ακούσαμε στην ακρόαση των φορέων είπε ότι δεν είναι τόσο το θέμα των ομόφυλων ή ετερόφυλων ζευγαριών αλλά το θέμα του συμφώνου συμβίωσης που την προβληματίζει ως ένας χαλαρός δεσμός όχι τόσο γερός όσο ο γάμος (αν και στις μέρες μας και οι γάμοι εξίσου εύκολα λύονται).

Κάποιοι λένε ότι “το παιδί με αναδόχους ομόφυλο ζευγάρι θα δεχθεί bullying”. Καταρχήν θεωρώ ότι όσοι ισχυρίζονται ότι τα παιδιά με αναδόχους ομόφυλα ζευγάρια θα δέχονται bullying, άθελά τους προφανώς, προλειαίνουν το έδαφος γι αυτό το bullying.

Ο στιγματισμός τέτοιων περιπτώσεων ξεκινάει από κάτι τέτοιες δηλώσεις και θα έπρεπε μάλλον να κινηθούμε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Άλλοι πολιτικοί ισχυρίζονται ότι «η κοινωνία μας δεν είναι ακόμα έτοιμη».
Μα αν ήταν ο πολιτικός να σύρεται πίσω από την κοινή γνώμη και όχι να προσπαθεί να την διαμορφώσει με ορθολογικά επιχειρήματα, τότε παύει να είναι χρήσιμος.

Οι πολιτικοί είναι για να βλέπουν μπροστά και να παίρνουν καμιά φορά και αποφάσεις που δεν αρέσουν στην πλειοψηφία, αν κρίνουν ότι υπαγορεύονται από τα δικαιώματα ή τα εθνικά συμφέροντα. Έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα στο παρελθόν.

Η πλειοψηφία δεν πρέπει να περιορίζει ατομικά δικαιώματα ούτε τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις μπορούν να περιορίζουν το πραγματικό συμφέρον των παιδιών. Ξέρω ότι είμαστε μια κατά βάση συντηρητική κοινωνία και δεν θα αλλάξουμε από την μια μέρα στην άλλη. Αυτό θα γίνει, γίνεται βήμα – βήμα.

Τα μικρά όμως βήματα πατώντας πάνω από τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τις φοβίες πρέπει να τα κάνουμε. Και σε αυτά τα μικρά βήματα οι πολιτικοί πρέπει να τολμούν και όχι να κρύβονται πίσω από ψηφοθηρικές λογικές, «χαϊδεύοντας» τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας.

Προοδευτικός δεν είσαι αν «μετράς κάθε φορά τα κουκιά» πριν από κάθε απόφαση επειδή οι πλειοψηφίες έχουν και τις μεγαλύτερες αδράνειες. Εν κατακλείδι, στο άρθρο 8 πυξίδα μας πρέπει να είναι το συμφέρον των παιδιών και όχι οι προκαταλήψεις μιας μερίδας της κοινωνίας.

Στο άρθρο 9 στην παράγραφο 1. Θέλει διόρθωση η διατύπωση: Από την αίτηση δεν ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ η ηλικία ή ο ΑΜΚΑ ή διεύθυνση κατοικίας αλλά ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ (Αυτά προκύπτουν από τα αντίστοιχα δικαιολογητικά).

Στο άρθρο 10, Σημαντική προσθήκη αποτελεί ότι γίνεται μνεία στη γνώμη του παιδιού η οποία λαμβάνεται υπόψη πριν την τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια και κατόπιν ακρόασης από την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία.

Δηλ. η γνώμη του ανηλίκου μπορεί να ανατρέψει το προβάδισμα της συγγενικής αναδοχής; Πάμε στο άρθρο 12 όπου λέει για τις παροχές. Εφόσον στο άρθρο 8 παρ. 1δ αναφέρεται ρητά ότι «οι ανάδοχοι γονείς έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντας προσωπική φροντίδα».

Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα είναι π.χ. ανασφάλιστος ο ανάδοχος ή . Θα προκύψει κάτι τέτοιο στην πορεία;

Επίσης στην παράγραφο 4 που εγγράφονται όλα τα παιδιά δωρεάν σε παιδικούς σταθμούς, κατασκηνώσεις κλπ κατά προτεραιότητα. Μήπως να το ξαναδείτε; Ανεξαρτήτου εισοδήματος των αναδόχων γονέων; Μήπως στην προσπάθεια πλειοδοσίας δικαιωμάτων για τα παιδιά σε αναδοχή αδικούνται έτσι άλλες ευπαθείς ομάδες;

Στο άρθρο 16 για την επαγγελματική αναδοχή. Θα είναι στα μητρώα οι επαγγελματίες ανάδοχοι;
Αναφέρεται ότι θα προσφέρει ο ανάδοχος επαγγελματικές υπηρεσίες αλλά δεν υπάρχουν περαιτέρω στοιχεία για το προφίλ αυτών των ατόμων (είναι επαγγελματίες πχ. κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί κτλ;). Κάπως αόριστη διάταξη.

Στο άρθρο 17 μήπως το βραχείας διαρκείας θα έπρεπε κάπως να οριοθετηθεί η διάρκεια. Στο άρθρο 19 θα πρέπει οι διαγραφέντες ανάδοχοι κάπως να είναι ορατοί στο σύστημα ώστε να λαμβάνεται υπόψιν σε τυχόν επανυποβολής αίτησης.

Η παράγραφος 3 περί πειθαρχικών διώξεων των υπαλλήλων πιστεύω είναι περιττή δεν χρειάζεται να λέμε σε κάθε νόμο ότι αν ο υπάλληλος δεν κάνει τη δουλειά του ελέγχεται πειθαρχικά. Κλείνω με μια γενικότερη παρατήρηση που την κάνω σε κάθε νομοσχέδιο. Ως πρακτική καλής νομοθέτησης όποτε έχουμε κανονιστικές διατάξεις και προβλέπονται από τον νόμο υπουργικές ή κοινές υπουργικές αποφάσεις καλό θα είναι να μπαίνει και μια προθεσμία έτσι ώστε να υπάρχει ένα deadline για τη διοίκηση να τις εκδώσει.

Αλλιώς νομοθετούμε και επαφίεται στην καλή διάθεση των υπηρεσιακών παραγόντων το πότε θα υλοποιηθούν οι διατάξεις για την εφαρμογή της νομοθεσίας. Στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο παραπέμπει σε 7 Υπουργικές αποφάσεις και 6 Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις που δεν έχουν όμως χρονοδιάγραμμα. Και ως μηχανικός κ. Φωτίου ξέρετε πόσο σημαντικά είναι τα χρονοδιαγράμματα.