Τις προηγούμενες μέρες, κάτω από το άρθρο μου «10 μύθοι για την 25η Μαρτίου 1821» έγινε πάρα πολλή συζήτηση. Μέχρι τώρα, που γράφω αυτό το υστερόγραφο, τα σχόλια έχουν ξεπεράσει τα 80.
Παρατηρήθηκε, όπως σε πολλά παρόμοια θέματα, πλήρης γκάμα σχολιασμού.
Ενδεικτικά:
Υβριστικές ad hominem επιθέσεις
Υβριστικές διαφωνίες
Μη υβριστικές, αλλά και μη επιχειρηματολογημένες, διαφωνίες
Κόσμιες διαφωνίες
Συμφωνίες.
Για τις διαφωνίες έχω να παρατηρήσω ότι 9 στους 10 «μύθους» μου σχολιάστηκαν ετσιθελικά ή ανεπαρκώς. Πώς να απαντήσω σοβαρά σε όσους επιμένουν στην κήρυξη της Επανάστασης 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, όταν ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του λέει ότι τότε ήταν στην Πάτρα κι ότι ευλόγησε αγωνιστές εκεί, τον Απρίλη; Πώς να απαντήσω σοβαρά ότι τα κρυφά σχολειά υπήρχαν, όταν οι υποστηρικτές τους επικαλούνται ένα ζωγραφικό πίνακα (ή, παρεμπιπτόντως, ένα παιδικό τραγουδάκι που συμβαίνει να έχει μουσική του Μότσαρτ); Πώς να απαντήσω σοβαρά σε όσους δικαιολογούν τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ για τον αφορισμό των επαναστατών ότι «δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς», ενώ η ορθόδοξη εκκλησία –μια κρατική υπηρεσία του οθωμανικού κράτους– μέχρι τότε ήταν γεμάτη αφορισμούς όσων τολμούσαν να απειλήσουν τη σουλτανική εξουσία;
Η μόνη σοβαρή διαφωνία στους 10 «μύθους» μου αφορούσε τη σημαία. Έψαξα το θέμα και είδα ότι, με επίσημη απόφαση, θεσπίστηκαν δύο μπλε σημαίες με άσπρο σταυρό, μία για το στρατό και μια για τη θάλασσα (περίπου όπως οι αντίστοιχες σημερινές). Αυτές συνυπήρχαν σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης με δεκάδες άλλες, που είχαν ποικίλα σύμβολα και χρώματα (και φυσικά σταυρούς, ανάμεσά τους). Το ότι επιλέχτηκαν αυτές και όχι άλλες μετεπαναστατικά σαν κρατικές σημαίες συνδέεται σαφώς με τα εθνικά χρώματα της Βαβαρίας, γι’ αυτό άλλωστε και επί Όθωνα άλλαξε ο χρωματισμός και από μπλε έγινε γαλάζιος. Ταυτόχρονα, οι λωρίδες φαίνεται πως έχουν και ολίγη από τη σημαία α) των ΗΠΑ β) της Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών (μεγάλη εμπορική επιχείρηση των Βρετανών).
Υπήρε και μια γενικότερη σοβαρή παρερμηνεία, άλλοτε αθέλητη ή κι άλλοτε ηθελημένη: ο συμφυρμός χριστιανισμού - πίστης - ορθοδοξίας από τη μία και εκκλησίας από την άλλη. Εγώ πουθενά δεν έγραψα ότι οι επαναστάτες ήταν άθεοι. Έγραψα ότι δεν υποστήριξαν πουθενά την (οθωμανική) ορθόδοξη εκκλησία. Έγραψα, και το ξαναγράφω, ότι η επαναστατική προκήρυξη του Υψηλάντη τιτλοφορείται: «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» (στη γραμμή των τεκτόνων), όχι «υπέρ πατριαρχείου». Έγραψα ότι το κείμενό του μέσα μιλάει για «Θεία Πρόνοια» και «θεό», όχι για ορθόδοξη εκκλησία. Έγραψα ότι, ενώ η Σύνοδος αφόρισε τους επαναστάτες, απλοί παπάδες ξεσηκώθηκαν. Το ίδιο και μετρημένοι δεσπότες (Ρωγών Ιωσήφ, Π.Π. Γερμανός και ίσως ελάχιστοι ακόμα).
Για να καταλήξω στο σημείο αυτό, προφανώς η Επανάσταση είχε και θρησκευτικό, όχι όμως και εκκλησιαστικό, χαρακτήρα. Η ορθόδοξη εκκλησία ήταν τόσο ταυτισμένη με το οθωμανικό κράτος (διοικητικά, φορολογικά κ.λπ.), ώστε ο απλός λαός την απεχθανόταν. Οποιοδήποτε κείμενο του νεοελληνικού διαφωτισμού δει κανείς, το διαβεβαιώνει. Και δεν αναφέρομαι μόνο στον Ανώνυμο της «Ελληνικής Νομαρχίας», τον Ρήγα ή τον Κοραή. Ανοίξτε και διαβάστε κείμενα των φωτισμένων ιερωμένων της εποχής και θα δείτε. Προκαλώ οποιονδήποτε φιλοεκκλησιαστικό να βρει οποιοδήποτε κείμενο που υποστηρίζει την ορθόδοξη ιεραρχία ως πατριωτική, ανοιχτόμυαλη, προοδευτική, (φιλ)ελληνική κ.λπ. Αντίθετα, τα κείμενά τους είναι φιλοθωμανικά, σκοταδιστικά, αντιεπιστημονικά κ.λπ., στη γραμμή του «πολυχρονεμένου μας σουλτάνου».
Ο μεγαλύτερος μύθος απ’ όλους είναι ότι η ορθόδοξη εκκλησία είναι συνδιοργανώτρια της ελληνικής επανάστασης και του ελληνικού κράτους. Και όμως, ο πολύς κόσμος αυτό νομίζει σήμερα. Στον τεράστιο αυτό μύθο συνέβαλε όλη η μυθολογία του δήθεν «κρυφού σχολειού», του δήθεν «επαναστατικού λάβαρου» της δήθεν «25ης Μαρτίου στην Αγία Λαύρα» και τελικά η διπλή γιορτή, που «αποδεικνύει» το επιθυμητό, ότι η εκκλησία και Ελλάδα πάνε μαζί. Τη στιγμή μάλιστα που ακριβώς η ορθόδοξη εκκλησία απεχθανόταν τους όρους «Ελλάδα», «Έλληνας», «ελληνισμός» κ.λπ.
Στο μυαλό του μέσου θεούσου συμπολίτη μας θεός, θρησκεία, ορθοδοξία, ορθόδοξη εκκλησία, έθνος, Ελλάδα, ελληνικό κράτος συνταυτίζονται. Αλλά ο μη μέσος θεούσος άνθρωπος σκέφτεται, ευτυχώς, διαφορετικά.
