…και μετά οι Ευρωπαίοι θα μας χτυπήσουν φιλικά στην πλάτη και θα μας πουν: “Και τώρα είστε μόνοι σας. Κάντε αυτά που πρέπει να γίνουν”.
Αυτή ήταν η φράση με την οποία κατέληγαν τον Οκτώβρη οι εκτιμήσεις μου για την εξέλιξη των πραγμάτων, στις συζητήσεις που γινόντουσαν πολύ συχνά σε κύκλους επιχειρηματιών και φίλων εκείνες τις εβδομάδες μεγάλης αγωνίας. Τη θυμηθήκαμε προχθές, όταν βρεθήκαμε αρκετοί εξ αυτών σε ένα φιλικό σπίτι.
Αντίθετα με τους περισσότερους και την κινδυνολογία των μέσων ενημέρωσης, πίστευα ότι η Ε.Ε. και η Γερμανία στο τέλος θα στηρίξουν την Ελλάδα, ότι τα μέτρα υπό την αφόρητη πίεση της τρόικα θα νομοθετηθούν, ότι το πολυνομοσχέδιο παρά τους θεατρινισμούς των πολιτικών θα ψηφιστεί, ότι η δόση θα δοθεί και τα χρήματα θα εκταμιευτούν, ότι δεν θα υπάρξουν έντονες αντιδράσεις από τον κόσμο, ότι οι μεταρρυθμίσεις κούτσα-κούτσα θα προχωρούν. Εν κατακλείδι, όμως, πίστευα ότι, μετά από όλα αυτά, θα “μείνουμε μόνοι μας” αντιμέτωποι με τα προβλήματα και τον κακό μας εαυτό. Όπως κι έγινε...
Δύο μήνες μετά τι βλέπουμε; Τον πρωθυπουργό να επιμένει σταθερά στη γραμμή της πολυπόθητης ανάπτυξης, την τρικομματική κυβέρνηση –παρά τις ανεπάρκειες και τις παλινωδίες– να προσπαθεί να προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις. Την αξιωματική αντιπολίτευση να επιμένει στη συγκρουσιακή λογική και στη στείρα πολεμική εναντίον των μνημονίων και του καπιταλισμού, αντί να έλθει σε εθνική συνεννόηση για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και την έξοδο από την κρίση, προσδοκώντας να κερδίσει ψήφους που θα τη φέρουν στην εξουσία.
Βλέπουμε τα λοιπά κόμματα της αντιπολίτευσης –αριστερά και δεξιά– να κινούνται από τις φαντασιοπληξίες και τα παραληρήματα μέχρι τις ολοκληρωτικές ιδεοληψίες, χωρίς ίχνος εφικτών θέσεων και προτάσεων. Τις συντεχνίες και τα ποικιλώνυμα συμφέροντα να αντιδρούν (αναμενόμενο) και να αναδιατάσσονται. Βλέπουμε τους πολίτες να υποφέρουν αγόγγυστα, να προσπαθούν να απορροφήσουν τις βίαιες αλλαγές και να προσαρμόσουν τη ζωή τους στα νέα δεδομένα. Και στο δημόσιο διάλογο, στην ενημέρωση, τι βλέπουμε; Πολιτικούς, δημοσιογράφους και σχολιαστές σε ένα διαρκές ρεσιτάλ λαϊκισμού να φλομώνουν τους πάντες με δήθεν κρίσιμες εξελίξεις που δεν είναι παρά άχρηστες πληροφορίες και κουτσομπολιά. Ακούμε και βλέπουμε την ελεεινολογία και την κακομοιριά να περισσεύουν και τη σύνδεση όσων συμβαίνουν με την πραγματική ουσία να είναι ανύπαρκτη. Α! ναι! Να μην το ξεχάσω: βλέπουμε και πολλούς “επιχειρηματίες” να περιμένουν από το κράτος να “ρίξει λεφτά στην αγορά” και να “πυροδοτήσει την ανάπτυξη”.
Δύο μήνες μετά “είμαστε μόνοι μας”… Η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει μια χώρα με αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση, με ανύπαρκτη παραγωγική βάση, με χαμηλή ανταγωνιστικότητα, με οξυμένη κοινωνική αδικία, με παρωχημένο εκπαιδευτικό σύστημα, με ανθηρή παραοικονομία, με εκτεταμένη και ασύλληπτη φοροδιαφυγή, με χαμηλής εξειδίκευσης εργασιακό δυναμικό, με γραφειοκρατία, με πελατειακό κράτος, με πολυνομία, με διαφθορά, με..., με...
Φυσικά, η ταχεία προώθηση των μεταρρυθμίσεων, η δημοσιονομική πειθαρχία, ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη είναι σημαντικοί στόχοι. Τι λείπει; Λείπει η σύνδεση των επιμέρους με μια ραχοκοκαλιά, με ένα νέο σαφές εθνικό όραμα. Το νέο εθνικό όραμα που θα μπορεί πρώτα-πρώτα να προσανατολίσει και να κινητοποιήσει τους πάντες, να αποκαταστήσει την αυτοπεποίθηση των ελλήνων και να εδραιώσει την πίστη τους στις δυνατότητές τους. Λείπει το νέο εθνικό όραμα που θα ενεργοποιήσει τις δημιουργικές και προοδευτικές ελίτ, που θα δημιουργήσει πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες και θα ενοποιήσει τη δράση των πολιτών. Και φυσικά δεν μπορούν να αποτελούν όραμα οι εξωπραγματικές ουτοπίες της αριστεράς και οι ονειρώξεις των “υπερπατριωτών”.
Στις κρίσιμες ιστορικά στιγμές είναι τα οράματα των αληθινών ηγετών που καθοδήγησαν τους λαούς και τους οδήγησαν στην πρόοδο: το new deal του Ρούσβελτ, το όραμα της εθνικής ολοκλήρωσης του Ελευθερίου Βενιζέλου, το ευρωπαϊκό όραμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή και πολλά άλλα.
Τα ισχυρά κράτη και σήμερα καθοδηγούνται από ηγέτες με όραμα. Έχουν όραμα για τη χώρα τους τη Γερμανία και για την Ευρώπη οι Μέρκελ-Σόϊμπλε, έχει όραμα για τις ΗΠΑ ο Μπάρακ Ομπάμα, ανεξάρτητα με το πόσο συμφωνεί κανείς με αυτά. Έχουν οράματα που δεν αρκούνται σε συναισθηματικές διατυπώσεις αλλά στηρίζονται σε στρατηγικό σχεδιασμό και μεταφράζονται σε συγκεκριμένες πολιτικές.
Πώς δημιουργείται μια νέα προσέγγιση για το μέλλον της χώρας; Πώς δομείται ένα νέο εθνικό όραμα; Είναι θέμα έμπνευσης, θείας φώτισης ή οργανωμένης δουλειάς; Η απάντηση είναι, πιστεύω, αυτονόητη.
Για να φτάσει κανείς στη διατύπωση ενός νέου εθνικού οράματος χρειάζεται μελέτη, εκτεταμένη συζήτηση, ζύμωση και απαντήσεις σε μια σειρά από ερωτήματα.
Ποιοι θέλουμε να είμαστε; Ποια θα είναι η νέα εθνική και πολιτιστική ταυτότητα της Ελλάδας; Ποιό είναι το κράτος που θέλουμε και πώς θα το δημιουργήσουμε; Ποια είναι η νέα σχέση κράτους πολίτη; Ποιο είναι το μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης που θέλουμε και πώς θα το πετύχουμε; Ποιά είναι τα ισχυρά μας σημεία, τα πλεονεκτήματα μας, πάνω στα οποία θα βασίσουμε την οικονομική μας ανάπτυξη; Προς ποιες κατευθύνσεις θα πρέπει να προσανατολιστούν οι παραγωγικές μας δυνάμεις; Πώς η χώρα θα αποκτήσει ανταγωνιστικότητα; Τι είδους σύστημα κοινωνικής προστασίας θέλουμε και πώς θα φτάσουμε σε αυτό με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο; Ποιά πρέπει να είναι η διεθνής θέση της Ελλάδας στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον και με ποια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα θα πορευτούμε;
Η διαδικασία αυτή έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει. Όσο καθυστερεί θα πορευόμαστε μηχανικά, χωρίς κατεύθυνση, χωρίς να ξέρουμε που θέλουμε να πάμε. Για το ξεκίνημα της, είμαστε υπεύθυνοι όλοι. Όλοι οι πολίτες. Ο καθένας από εμάς πρέπει να ρωτήσει, να ενδιαφερθεί, να προκαλέσει συζήτηση, να δώσει απαντήσεις. Σε τέτοιες κρίσιμες περιόδους είναι εγκληματικό να αναθέτουμε σε άλλους να χαράξουν το μέλλον μας. Είναι δική μας υπόθεση!
13°
