Για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες αναπτύσσονται απόψεις υπέρ και κατά του χωρισμού κράτους και εκκλησίας στη χώρα μας. Η σχετική συζήτηση γίνεται, με τις δουλείες της μεταπολίτευσης: Εντός ενός πλαισίου αναφοράς που ικανοποιεί ιδεοληψίες ένθεν κακείθεν, και, τις περισσότερες φορές αγνοεί ιστορικά, πολιτιστικά δεδομένα ου μην αλλά και διοικητικά.
Η συζήτηση αγνοεί, συχνά, το μείζον διακύβευμα στον προσδιορισμό της σχέσης κράτους και εκκλησίας. Το ότι αποτελούν δύο διαφορετικά κοινωνικά υπο-συστήματα με μια κοινή, όμως, αποστολή: την ενδυνάμωση της συνοχής της ελληνικής κοινωνίας και την υποστήριξη της ελληνικότητας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Το Ποτάμι πιστεύει ότι ακριβώς αυτή η κοινή αποστολή πρέπει να αποτελεί τη βάση της αναζήτησης της βέλτιστης σχέσης μεταξύ κράτους και εκκλησίας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει διοικητική εξάρτηση ή περιορισμένη εκκοσμίκευση για τους πολιτειακούς θεσμούς. Η εκκλησία για να πετύχει σ’ αυτή τη μείζονα αποστολή της θα πρέπει να αναπτύξει εσωτερικούς μηχανισμούς που θα της επιτρέψουν να αποστεί από απλοϊκές μονοσήμαντες δογματικές φωνές στο εσωτερικό της που δεν βοηθούν στην εκπλήρωση της αποστολής της.
Από την άλλη, το κράτος οφείλει να διαφοροποιήσει περαιτέρω τη στάση του έναντι του διοικητικού προσώπου της εκκλησίας, αίροντας τις εναπομένουσες συμφύσεις. Εκκλησία και κράτος πρέπει να διαθέτουν πλήρη διοικητική αυτοτέλεια. Τούτο θα απελευθερώσει τόσο την εκκλησία όσο και το κράτος από ήσσονος διοικητικής σημασίας βάρη με έντονο, όμως, αρνητικό συμβολισμό. Δεν χρειάζεται, δηλαδή, η ελληνική εκκλησία ένα Υπουργείο Θρησκευμάτων με γενικό γραμματέα, γενικό διευθυντή, διευθύνσεις και δημοσίους υπαλλήλους με έργο την παρακολούθηση της ενθρόνισης των μητροπολιτών.
Πλέον αυτών, δεν πρέπει ο κρατικός προϋπολογισμός να θεωρεί δημοσίους υπαλλήλους τους ιερείς, αφού δεν μπορεί να προγραμματίσει, παρακολουθήσει και αξιολογήσει το έργο τους, όπως όλων των άλλων. Υπάρχουν άλλοι, πολύ πιο αποδοτικοί τρόποι να αποκτήσει η εκκλησία οικονομική ανεξαρτησία και αυτοτέλεια. Το Ποτάμι προτείνει να υπάρξουν πρόνοιες στο φορολογικό σύστημα ώστε η εκκλησία να κατοχυρωθεί πέρα από διαφιλονικούμενα trade offs, ως διακριτό νομικό πρόσωπο με αρμοδιότητες, υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Αυτά τα ζητήματα δεν λύνονται ούτε με αντιπαραθέσεις ούτε με μεμψιμοιρίες και δογματισμούς. Ένας σοβαρός διάλογος μεταξύ σοβαρών συνομιλητών θα αρκούσε να ανα-οριοθετήσει τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας στη χώρα μας ικανοποιώντας τον μείζονα κοινό στόχο που προαναφέραμε: τη διατήρηση της οργανικής σχέσης της ορθόδοξης ελληνικής εκκλησίας με την ελληνική πολιτεία. Προϋπόθεση αναπόδραστη για την αντιμετώπιση απειλών και διακινδυνεύσεων και πυξίδα πλεύσης μας για ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
11°
